شرحی بر دعای فرج

باسمه تعالی

دعای فرج
دل را به دعا، نور یزدان پر کن
از عشق فرج، مهر و احسان پر کن
در سایه‌ی تو، عالمی روشن شد
چشمان مرا نور جانان پر کن

شرح و تفسیر:

۱. دل را به دعا، نور یزدان پر کن
این مصرع به تأثیر دعا در روشنی قلب و جان اشاره دارد. دعا نه‌تنها درخواست از خداوند است، بلکه راهی برای نورانی شدن دل و تقرب به حقیقت است. "نور یزدان" نمادی از معرفت، هدایت و روشنی درونی است که از طریق دعا به دست می‌آید.

۲. از عشق فرج، مهر و احسان پر کن
در این مصرع، شاعر فرج را نه‌تنها به‌عنوان یک واقعه تاریخی و اجتماعی، بلکه به‌عنوان عشقی مقدس مطرح می‌کند. عشق به فرج، موجب گسترش مهر و احسان در دل‌های مؤمنان می‌شود. انتظار ظهور، فقط یک امید نیست، بلکه عاملی برای تزکیه‌ی اخلاقی و گسترش نیکی در جهان است.

۳. در سایه‌ی تو، عالم امکان روشن
در اینجا، شاعر به نقش هدایت الهی و ولایت حق اشاره دارد. "سایه‌ی تو" می‌تواند اشاره به ولایت امام زمان (عج) باشد که وجودش مانند سایه‌ای از رحمت الهی بر عالم امکان گسترده شده است. با ظهور او، جهان از تاریکی جهل و ظلم به سوی روشنی عدالت و معرفت حرکت می‌کند.

۴. چشمان مرا، نور جانان پر کن
در این مصرع، شاعر درخواست می‌کند که چشم‌هایش از نور الهی و حقیقت روشن شود. "جانان" می‌تواند اشاره به حضرت ولی‌عصر (عج) باشد که دیدار او، چشم و دل را به نور حقیقت روشن می‌کند. این درخواست، نشانه‌ای از اشتیاق به معرفت حقیقی و دیدار محبوب الهی است.

نتیجه‌گیری:

این رباعی، یک دعای خالصانه برای فرج و ظهور منجی است که در آن، شاعر نه‌تنها طلب فرج ظاهری، بلکه درخواست نورانیت قلبی و معنوی را نیز دارد. ارتباط میان دعا، انتظار، معرفت و نور هدایت در این رباعی به زیبایی ترسیم شده است.

دعای فرج یکی از دعاهای معروف در فرهنگ اسلامی است که معمولاً به درخواست ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) و گشایش امور از طریق حضرت ولی‌عصر (عج) خوانده می‌شود. این دعا نمادی از امید به فرج و گشایش در زندگی فردی و اجتماعی است و در مواقعی که انسان احساس یأس و ناامیدی می‌کند، خواندن آن می‌تواند موجب آرامش و قوت روحی شود. شرح دعای فرج را می‌توان از چند منظر مختلف تفسیر کرد:

۱. امید به ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه):

دعای فرج به‌طور خاص به ظهور حضرت مهدی (عج) اشاره دارد. در این دعا، مسلمانان از خداوند می‌خواهند که به‌زودی امام زمان (عج) را برانگیزد تا ظلم و فساد در جهان پایان یابد و عدالت و حقیقت جایگزین آن شود. در حقیقت، این دعا نمایانگر امید و انتظار برای روزی است که امام زمان (عج) ظهور کرده و بشریت را از ظلم و تاریکی رهایی بخشد.

۲. درخواست از خدا برای فرج شخصی:

دعا به‌طور عمومی نه‌تنها به ظهور جهانی حضرت مهدی (عج) مربوط می‌شود بلکه می‌توان آن را به عنوان دعایی برای فرج و گشایش در مشکلات شخصی نیز فهمید. زمانی که انسان در مشکلات و سختی‌ها قرار دارد، خواندن دعای فرج می‌تواند موجب امید و تقویت روحیه او برای تحمل شرایط دشوار و در نهایت گشایش امور باشد.

۳. پیوستگی میان دعا و اعمال معنوی:

دعای فرج به‌ویژه در ماه‌های اسلامی مانند رمضان، محرم و شعبان بیشتر خوانده می‌شود. در این ایام، مسلمانان تلاش دارند تا با دعا و اعمال معنوی خود به خداوند نزدیک‌تر شوند و با توجه به این‌که فرج به معنای گشایش در هر زمینه‌ای است، دعای فرج در واقع به‌عنوان یک عمل عبادی و روحانی به انسان کمک می‌کند تا در زندگی فردی و اجتماعی خود به آرامش دست یابد و دلش به نور الهی روشن شود.

۴. تحقق وعده الهی در انتظار مصلح جهانی:

دعای فرج همچنین در بُعد اجتماعی به معنای انتظار برای ظهور یک مصلح جهانی است که ظلم و فساد را از جهان ریشه‌کن کرده و در مقابل آن، عدالت و رستگاری را به ارمغان می‌آورد. این دعا بیانگر اعتقاد به تحقق وعده‌های الهی است و نشان می‌دهد که مسلمانان به تحقق وعده‌ی الهی برای ظهور مصلح جهانی ایمان دارند و در انتظار آن هستند.

۵. ارتباط دعای فرج با وضعیت اجتماعی و جهانی:

دعای فرج علاوه بر جنبه فردی، به‌طور جمعی نیز اهمیت دارد. به این معنا که مسلمانان با خواندن این دعا، به‌طور جمعی از خداوند می‌خواهند که در جهان مشکلات و ظلم‌های فراگیر به پایان برسد. این دعا علاوه بر جنبه فردی، از نظر اجتماعی نیز حاکی از تلاش برای ساخت دنیایی بهتر و عاری از ظلم و فساد است.

نتیجه‌گیری:

دعای فرج یک دعای همه‌جانبه است که در آن نه تنها درخواست ظهور امام زمان (عج) وجود دارد، بلکه به‌طور غیرمستقیم درخواست گشایش در مشکلات فردی و اجتماعی نیز مطرح می‌شود. این دعا به‌طور عمیق با مفاهیم انتظار، امید، عدالت و تقویت روحیه ارتباط دارد و مسلمانان از آن به‌عنوان راهی برای رسیدن به آرامش و فرج بهره می‌برند.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی

 

شرحی بر دعای عشرات

 

باسمه تعالی

دعای عشرات

یا رب ز کرم، درِ نجاتم بگشا
رحمت به دلِ بی‌ثباتم بگشا
با ذکر عشرات، سوی تو آمده‌ام
ای صاحب عفو، بر صلاتم بگشا

---

شرح و تفسیر مصرع‌ها:

۱. یا رب ز کرم، درِ نجاتم بگشا
در این مصرع، شاعر با ندا کردن "یا رب" (ای پروردگار)، به درگاه الهی پناه می‌برد و درخواست نجات دارد. "درِ نجات" استعاره از راهی است که انسان را از گناه، سختی‌ها و رنج‌های دنیا رهایی می‌بخشد. "کرم" نیز اشاره به لطف و رحمت بی‌پایان الهی دارد که تنها از طریق آن، نجات ممکن است.

۲. رحمت به دلِ بی‌ثباتم بگشا
اینجا شاعر به بی‌ثباتی دل خود اشاره می‌کند که نشان‌دهنده‌ی ضعف، تزلزل و ناپایداری انسان در مسیر بندگی است. او از خداوند درخواست می‌کند که با رحمت بی‌کرانش، این دل ناآرام و سرگردان را آرام کند و استوار سازد. این مفهوم یادآور این آیه است: أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ (آگاه باشید که دل‌ها تنها با یاد خدا آرامش می‌یابند).

۳. با ذکر عشرات، سوی تو آمده‌ام
در این مصرع، شاعر به دعای عشرات اشاره می‌کند که مجموعه‌ای از اذکار ده‌گانه است. او بیان می‌کند که با خواندن این دعا، قصد تقرب به خداوند را دارد. این نشان‌دهنده‌ی نقش دعا و ذکر در نزدیک شدن به پروردگار و جلب رحمت الهی است.

۴. ای صاحب عفو، بر صلاتم بگشا
در اینجا، شاعر خداوند را با صفت "صاحب عفو" خطاب می‌کند و از او طلب مغفرت می‌کند. "صلات" در اینجا می‌تواند به معنای نماز و عبادت باشد که شاعر از خداوند می‌خواهد درهای پذیرش آن را بگشاید و او را به مقام قرب الهی برساند.

---

نتیجه‌گیری:

این رباعی یک مناجات عاشقانه با خداوند است که در آن شاعر با فروتنی، از پروردگار طلب نجات، ثبات قلبی، رحمت و مغفرت می‌کند. ارتباط با خدا از طریق ذکر و دعا، و امید به عفو و رحمت الهی، از مفاهیم عمیق این رباعی است که کاملاً با روح دعای عشرات همخوانی دارد.

 

شرحی بر دعای عشرات

دعای عشرات از دعاهای ارزشمند شیعه است که در منابع روایی نقل شده و فضایل فراوانی برای آن ذکر شده است. این دعا شامل تکرار ده‌باره‌ی برخی اذکار و اسماء الهی است که به همین دلیل به آن "عشرات" گفته می‌شود. در این دعا، ستایش و حمد الهی با تاکید بر صفات و اسماء حسنا مطرح شده و درخواست‌های مهمی از خداوند بیان می‌شود.

---

ساختار کلی دعای عشرات

این دعا به‌طور کلی شامل:

1. حمد و ثنای الهی
2. توسل به اسماء الهی
3. درخواست رحمت، مغفرت و رفع مشکلات
4. طلب نصرت و عافیت از خداوند

در این دعا برخی اذکار ده مرتبه تکرار می‌شوند، که این تأکید نشان‌دهنده‌ی اهمیت آن اذکار در تأثیرگذاری معنوی و تقویت روح است.

---

برخی مضامین مهم در دعای عشرات

۱. تسبیح و تحمید الهی

این دعا با ذکر "سبحان الله" و "الحمد لله" آغاز می‌شود که بیانگر تنزیه خداوند از هر نقص و کاستی و همچنین حمد و سپاس اوست. این بخش تأکیدی است بر یگانگی و عظمت الهی که مقدمه‌ای بر درخواست‌های بعدی دعاست.

۲. طلب رحمت و مغفرت

در این دعا بارها از خداوند درخواست رحمت، مغفرت و عافیت می‌شود. این نشان می‌دهد که ارتباط با خداوند بر پایه‌ی امید و لطف او بنا شده است. بندگان، اگرچه ممکن است لغزش‌هایی داشته باشند، اما با تکیه بر رحمت واسعه‌ی الهی، امید به مغفرت دارند.

۳. درخواست نصرت و یاری در برابر مشکلات

در بخش‌هایی از دعا، از خداوند طلب نصرت در برابر دشمنان و رفع سختی‌ها و گرفتاری‌ها می‌شود. این نشان‌دهنده‌ی این است که دعا وسیله‌ای برای پناه بردن به خدا در هنگام مشکلات است.

۴. توسل به اسماء حسنی

در این دعا به برخی از اسماء الهی توسل می‌شود که نشان از شناخت عمیق رابطه‌ی انسان با خداوند دارد. هر کدام از این نام‌ها، یکی از جنبه‌های قدرت، لطف، رحمت و عدالت الهی را نشان می‌دهد.

۵. امید به فرج و رفع گرفتاری‌های فردی و اجتماعی

دعای عشرات در کنار درخواست‌های فردی، نگاهی به گشایش عمومی و رهایی از گرفتاری‌های اجتماعی نیز دارد. این نشان می‌دهد که دعا فقط یک عمل فردی نیست، بلکه به رفاه و سعادت جامعه نیز توجه دارد.

---

نتیجه‌گیری

دعای عشرات دعایی جامع و عمیق است که شامل ستایش خداوند، تسبیح و تحمید، درخواست رحمت و مغفرت، توسل به اسماء الهی، و طلب نصرت و گشایش در زندگی است. این دعا می‌تواند نقش مهمی در تقویت ایمان، افزایش توکل و آرامش روحی داشته باشد و انسان را به رحمت الهی نزدیک‌تر کند.

شرحی بر دعای نور

 

باسمت تعالی

دعای نور

ای نور، تو در زمین و در افلاک است
بر روح و دلم بتاب، چون غم‌ناک است
در جان و زبان و دیده‌ام روشن شو
ای نور، تو در قلوب و در ادراک است

---

شرح و تفسیر مصرع‌ها

مصرع اول: ای نور، تو در زمین و در افلاک است

در این مصرع، نور به عنوان حقیقتی الهی معرفی شده که هم در زمین و هم در آسمان‌ها تجلی دارد. اشاره‌ای است به اینکه نور خداوند همه‌جا را در بر گرفته است، چه در عالم مادی (زمین) و چه در عالم بالا (افلاک). این مضمون برگرفته از آیه‌ی "اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ" (نور ۳۵) است که خداوند را نور مطلق هستی می‌داند.

مصرع دوم: بر روح و دلم بتاب، چون غم‌ناک است

در این مصرع، شاعر از نور الهی درخواست می‌کند که بر روح و دل او بتابد، چراکه آن‌ها در غم و تاریکی گرفتارند. این غم ممکن است ناشی از گناهان، نادانی، یا مشکلات دنیا باشد. نور الهی می‌تواند دل را از تاریکی برهاند و آن را به روشنی هدایت کند.

مصرع سوم: در جان و زبان و دیده‌ام روشن شو

در اینجا، شاعر درخواست می‌کند که نور الهی نه‌تنها بر دل و روحش، بلکه بر جان، زبان و چشم‌هایش نیز جاری شود. این خواسته، نشان‌دهنده‌ی طلب هدایت همه‌جانبه است:

• جان: پاکی درونی و طهارت روح
• زبان: گفتاری الهی و حق‌گو
• دیده: بصیرت و درک حقیقت

این مفهوم، مشابه با دعای نور پیامبر (ص) است که در آن از خدا خواسته می‌شود نور در قلب، زبان، چشم‌ها، گوش‌ها و سایر اعضای بدن جاری شود.

مصرع چهارم: ای نور، تو در قلوب و در ادراک است

این مصرع تأکیدی است بر اینکه نور الهی نه‌تنها در جهان مادی و آسمانی، بلکه در قلوب (دل‌ها) و ادراک (عقل و فهم) انسان‌ها نیز حضور دارد. این بدان معناست که درک حقیقت و روشنایی قلبی، تنها با نور خداوند امکان‌پذیر است. این مصرع می‌تواند اشاره‌ای باشد به اینکه هم عشق (قلب) و هم معرفت (عقل) نیازمند نور الهی هستند تا در مسیر درست حرکت کنند.

---

جمع‌بندی و پیام شعر

این رباعی در حقیقت بازتابی از دعای نور است و درخواست شاعر از خداوند برای روشنی‌بخشی به قلب، روح، جان، زبان و چشم او را بیان می‌کند. این روشنی همان بصیرت، ایمان و طهارت درونی است که انسان را از تاریکی‌های جهل، غم، و گمراهی می‌رهاند.

اگر تغییری مدنظر دارید، می‌توانم آن را اصلاح کنم.

 

دعای نور از جمله دعاهای ارزشمند و معروف در منابع اسلامی است که از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده است. این دعا جایگاه ویژه‌ای در سیر و سلوک معنوی دارد و معمولاً برای تقویت نورانیت دل، رفع تاریکی‌های باطنی و کسب بصیرت الهی خوانده می‌شود.

متن دعای نور

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِی قَلْبِی نُورًا وَ فِی لِسَانِی نُورًا وَ فِی سَمْعِی نُورًا وَ فِی بَصَرِی نُورًا وَ فِی شَعْرِی نُورًا وَ فِی بَشَرِی نُورًا وَ فِی لَحْمِی نُورًا وَ فِی دَمِی نُورًا وَ فِی عِظَامِی نُورًا وَ فِی عَصَبِی نُورًا وَ مِنْ أَمَامِی نُورًا وَ مِنْ خَلْفِی نُورًا وَ عَنْ یَمِینِی نُورًا وَ عَنْ یَسَارِی نُورًا وَ مِنْ فَوْقِی نُورًا وَ مِنْ تَحْتِی نُورًا، اللَّهُمَّ زِدْنِی نُورًا وَ اجْعَلْنِی نُورًا.

تحلیل و شرح دعای نور

این دعا یک التماس و درخواست برای فروغ الهی در تمامی ابعاد وجودی انسان است. هر بخش از این دعا ابعاد مختلف زندگی و هویت انسانی را شامل می‌شود که می‌توان آن را به‌صورت زیر تحلیل کرد:

۱. نور در قلب (فِی قَلْبِی نُورًا)

قلب جایگاه ایمان، محبت و معرفت است. درخواست نور برای قلب، یعنی طلب بصیرت، طهارت و اخلاص در نیت. قلبی که از نور الهی بهره‌مند شود، دیگر دچار شک و تردید، قساوت یا نفاق نخواهد شد.

۲. نور در زبان (فِی لِسَانِی نُورًا)

زبان ابزار بیان حقیقت است. با این درخواست، گوینده از خدا می‌خواهد که کلامش حقیقت‌نما و روشن‌کننده باشد و سخنانش موجب هدایت، خیر و محبت شود.

۳. نور در گوش (فِی سَمْعِی نُورًا) و در چشم (فِی بَصَرِی نُورًا)

شنیدن و دیدن، دو دریچه‌ی اساسی ادراک در انسان هستند. اگر این دو عضو به نور الهی آراسته شوند، شخص تنها آنچه را که حق و حقیقت است، خواهد شنید و دید.

۴. نور در پوست و موی بدن (فِی شَعْرِی نُورًا وَ فِی بَشَرِی نُورًا)

این بخش اشاره به تجلی نورانیت در ظاهر انسان دارد. انسان نورانی نه‌تنها باطن پاکی دارد، بلکه سیمای او نیز بازتابی از صفای درون است.

۵. نور در گوشت، خون، استخوان و عصب (فِی لَحْمِی، دَمِی، عِظَامِی، عَصَبِی نُورًا)

در این قسمت، درخواست نور الهی به سطحی عمیق‌تر وارد می‌شود و سراسر وجود انسان را دربرمی‌گیرد. یعنی، فرد نه‌تنها می‌خواهد روح و قلبش نورانی شود، بلکه جسمش نیز از نور الهی بهره‌مند گردد.

۶. نور در تمام جهات (مِنْ أَمَامِی، مِنْ خَلْفِی، عَنْ یَمِینِی، عَنْ یَسَارِی، مِنْ فَوْقِی، مِنْ تَحْتِی نُورًا)

این عبارات به مفهوم حفاظت الهی اشاره دارند. فرد از خداوند می‌خواهد که در هر جهتی که هست، در پرتو نور او قرار گیرد و از تاریکی‌های وسوسه و گمراهی در امان باشد.

۷. درخواست نور بیشتر و تبدیل شدن به نور (اللَّهُمَّ زِدْنِی نُورًا وَ اجْعَلْنِی نُورًا)

در پایان، دعا به نقطه‌ی اوج خود می‌رسد. شخص نه‌تنها از خداوند نور می‌خواهد، بلکه طلب می‌کند که خود نیز به نور تبدیل شود، یعنی در تمام وجودش، در گفتار و کردار و در اثرگذاری‌اش بر دیگران، بازتابی از نور الهی باشد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

دعای نور، در حقیقت مسیری برای تصفیه‌ی درون و نورانی شدن وجود انسان است. این دعا از سطح فردی آغاز می‌شود (قلب، زبان، چشم و گوش) و سپس به تمام ابعاد زندگی فرد سرایت می‌کند. در نهایت، این دعا به اوج خود می‌رسد و شخص از خداوند می‌خواهد که نه‌تنها نور را دریافت کند، بلکه به منبعی از نور الهی تبدیل شود.

از منظر عرفانی، این دعا یکی از زیباترین و عمیق‌ترین درخواست‌های معنوی است که سلوک الی الله را در قالب الفاظی کوتاه و پرمعنا ترسیم می‌کند.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی تکبر

باسما تعالی

تکبر

کِبر و هوس است، آفتِ جانِ بشر
بگذر ز خودت، بنگری نور بصر
ایثار کن و جان به خداوند سپار
تا جلوه دهد نورِ خدا، بارِ دگر

---

شرح و تفسیر هر مصرع:

۱. کِبر و هوس است، آفتِ جانِ بشر
در این مصرع، شاعر به دو صفت مهلک یعنی تکبر (کِبر) و هوس اشاره می‌کند که از بزرگ‌ترین موانع رشد معنوی انسان هستند. تکبر، حالتی از خودبرتر بینی و غرور است که انسان را از شناخت حقیقت بازمی‌دارد. هوس نیز تمایلات نفسانی و دنیوی است که روح را آلوده می‌سازد. شاعر این دو را "آفت جان بشر" می‌نامد، زیرا وجود این صفات موجب سقوط اخلاقی و دوری از خداوند می‌شود.

۲. بگذر ز خودت، بنگری نور بصر
در این مصرع، دعوت به ترک خودخواهی و نفس‌پرستی شده است. "بگذر ز خودت" اشاره به مفهومی عرفانی دارد که انسان باید از خودِ مجازی و نفس خویش فراتر رود تا حقیقت را درک کند. "نور بصر" نماد بینش حقیقی و بصیرت قلبی است که تنها با گذر از خودخواهی حاصل می‌شود.

۳. ایثار کن و جان به خداوند سپار
ایثار به معنای ازخودگذشتگی و فداکاری است. شاعر توصیه می‌کند که انسان باید با اخلاص، جان و هستی خود را به خداوند بسپارد. این واگذاری به معنای تسلیم کامل در برابر اراده‌ی الهی است که انسان را از وابستگی‌های دنیوی می‌رهاند و به درجات بالای معرفت می‌رساند.

۴. تا جلوه دهد نورِ خدا، بارِ دگر
در این مصرع، نتیجه‌ی ایثار و تسلیم در برابر خداوند بیان شده است. زمانی که انسان از خود و خواسته‌های نفسانی عبور کند، نور الهی بار دیگر در قلب او تجلی می‌کند. این جلوه‌ی نور اشاره به دریافت فیض الهی، بصیرت معنوی و قرب به خداوند دارد.

---

مفهوم کلی شعر:

این شعر، دعوت به ترک تکبر و هوس، و روی آوردن به ایثار و تسلیم در برابر خداوند است. شاعر بیان می‌کند که با گذر از خودخواهی و سپردن جان به خداوند، انسان به نور معرفت و بصیرت حقیقی دست می‌یابد.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی حسد

باسمه تعالی

حسد

حسادت موجب رنج است و کینه
کند خاموش نور حق به سینه
زیان باشد نصیب حاسد از عشق
ندارد سود و نفعی، پرهزینه

---

شرح و تفسیر هر مصرع:

**مصرع اول:

"حسادت موجب رنج است و کینه"**

• شرح: حسادت، احساسی منفی است که باعث ایجاد درد و عذاب روحی در فرد می‌شود. این احساس معمولاً از مقایسه‌ی خود با دیگران ناشی می‌شود و در نهایت به کینه‌توزی و دشمنی منجر می‌گردد.
• تفسیر: حسادت، نه‌تنها فرد را در آتش رنج و حسرت می‌سوزاند، بلکه کینه و نفرت را در دل او می‌کارد. این کینه، روابط انسانی را تخریب کرده و فرد حسود را از آرامش و صفای باطن محروم می‌کند.

---

**مصرع دوم:

"کند خاموش نور حق به سینه"**

• شرح: حسادت مانند پرده‌ای سیاه، نور و حقیقت الهی را که در دل انسان می‌تابد، خاموش می‌سازد.
• تفسیر: قلب انسان جایگاه دریافت انوار الهی است. اما حسادت به‌عنوان یک صفت ناپسند، مانع ورود این نور به دل می‌شود. کسی که گرفتار حسادت است، نمی‌تواند به معرفت الهی و معنویت دست یابد، زیرا دل او تاریک و آلوده به بغض و کینه است.

---

**مصرع سوم:

"زیان باشد نصیب حاسد از عشق"**

• شرح: حسادت، انسان را از عشق حقیقی و لذت معنوی آن محروم کرده و در عوض، زیان و ضرر به او می‌رساند.
• تفسیر: عشق، نماد پاکی و تعالی روح است، اما حسادت، مانعی در برابر این رشد معنوی است. فرد حسود به جای اینکه دل خود را به عشق و معرفت الهی مشغول کند، ذهن خود را با حسرت و نفرت پر می‌کند و از سعادت و کامیابی دور می‌ماند.

---

**مصرع چهارم:

"ندارد سود و نفعی، پرهزینه"**

• شرح: حسادت هیچ سود و منفعتی برای فرد ندارد، بلکه تنها هزینه‌های سنگینی از نظر روانی و معنوی بر او تحمیل می‌کند.
• تفسیر: فرد حسود نه‌تنها به آنچه که آرزو دارد نمی‌رسد، بلکه آرامش روحی و سلامت روانی خود را نیز از دست می‌دهد. این احساس منفی، بدون هیچ منفعتی، انسان را گرفتار عذاب دائمی کرده و مسیر سعادت را بر او می‌بندد.

---

جمع‌بندی تفسیر کلی:

این رباعی، ماهیت و پیامدهای ویرانگر حسادت را به تصویر می‌کشد. حسادت انسان را در رنج و کینه غرق کرده، دل را از نور الهی خالی می‌کند، عشق حقیقی را از او دور می‌سازد و بدون هیچ فایده‌ای، هزینه‌های سنگینی بر روح و جان تحمیل می‌کند. در حقیقت، حسادت دشمن سعادت و مانعی در مسیر کمال معنوی است.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی حرص

باسمه تعالی

حرص

در حرص جهان، کسی رها ناگردد
از جام طمع، کسی جدا ناگردد
آن کس که رضای حق کند او راضی
در طول حیات، بی صفا ناگردد

---

شرح و تفسیر:

مصرع اول:
«در حرص جهان، کسی رها ناگردد»

در این مصرع، شاعر به یکی از ویژگی‌های اخلاقی انسان یعنی حرص اشاره می‌کند. حرص به معنای میل افراطی و سیری‌ناپذیر برای به دست آوردن مال، مقام و لذت‌های دنیوی است. این مصرع بیان می‌کند که تا زمانی که فرد در دام حرص گرفتار باشد، هرگز به آزادی روحی و آرامش درونی دست نخواهد یافت.

تفسیر عرفانی:
در عرفان، حرص به‌عنوان یکی از حجاب‌های ظلمانی معرفی می‌شود که انسان را از حقیقت و معرفت الهی دور می‌کند. انسانی که دل به دنیا و متعلقات آن بسته است، اسیر این قید می‌شود و توان پرواز به عالم معنا را از دست می‌دهد.

---

مصرع دوم:
«از جام طمع، کسی جدا ناگردد»

در اینجا جام طمع کنایه از میل پایان‌ناپذیر به دنیا و خواسته‌های نفسانی است. همان‌طور که فردی که به شربت شیرین عادت کرده، ترک آن برایش دشوار است، انسانی که به طمع دنیوی خو گرفته، به آسانی از آن جدا نمی‌شود.

تفسیر اخلاقی:
طمع و حرص، مانعی جدی برای قناعت و رضایت قلبی است. انسان طماع همواره در طلب بیشتر است و از آنچه دارد، بهره‌ی لازم را نمی‌برد. این ویژگی اخلاقی، قلب را تیره می‌کند و باعث می‌شود که انسان از سعادت واقعی و آرامش محروم شود.

---

مصرع سوم:
«آن کس که رضای حق کند او راضی»

این مصرع نقطه‌ی علاج حرص و طمع را بیان می‌کند: اگر انسان به رضای الهی خشنود شود و اراده‌ی خود را با خواست خداوند هماهنگ کند، از حرص و طمع رهایی می‌یابد.

تفسیر عرفانی:
در سلوک عرفانی، تسلیم و رضا مقام والایی است. عارف حقیقی، خواسته‌ای جز خواست خداوند ندارد و هر چه از جانب او برسد، با دل آرام می‌پذیرد. چنین فردی نه از کمبودها آزرده می‌شود و نه از فزونی‌ها مغرور.

---

مصرع چهارم:
«در طول حیات، بی صفا ناگردد»

این مصرع نتیجه‌ی منطقی مصرع قبل را بیان می‌کند: کسی که به رضای الهی قانع شود، همواره صفای باطن و آرامش درونی دارد.

تفسیر اخلاقی:
زندگی سراسر تحولات و ناملایمات است، اما انسان راضی به قضا و قدر الهی، در برابر مشکلات، متزلزل نمی‌شود. این صفای باطن، قلب را از آلودگی حرص پاک می‌کند و نوری از آرامش و ایمان در آن می‌تاباند.

---

نتیجه‌ی کلی:
شاعر در این رباعی، یک چرخه‌ی معنوی را ترسیم کرده است:

• حرص و طمع باعث اسارت روح می‌شوند.
• راه رهایی از این بندها، رضایت به خواست الهی است.
• این رضا انسان را به صفای قلب و آرامش دائمی می‌رساند.

این پیام عرفانی، دعوتی به قناعت، تسلیم و آرامش است که اساس بسیاری از تعالیم اخلاقی و عرفانی می‌باشد.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی غفلت(۲)

باسمه تعالی

غفلت

1. در مسیر عشق، غفلت سایه‌ای‌ست
   شرح:
   در مسیر عشق الهی یا سلوک معنوی، که پر از عشق و تلاش برای رسیدن به حقیقت است، غفلت مانند سایه‌ای در پی انسان حرکت می‌کند. این غفلت، مانعی است که می‌تواند انسان را از مسیر اصلی منحرف کند و همچون سایه‌ای بر دل او بیافتد. غفلت از مسیر عشق، موجب می‌شود که فرد نتواند به درستی درک کند و به حقیقتی که در پی آن است، نائل شود.

2. یاد حق روشن کند دل، هدیه‌ای‌ست
   شرح:
   یاد خدا یا «یاد حق»، برای دل مانند نوری است که آن را از تاریکی‌ها رهایی می‌بخشد. این یاد نه تنها دل را از غفلت دور می‌کند بلکه همچون هدیه‌ای است که به انسان داده می‌شود تا قلب او با حضور خداوند روشن شود. در این مصرع، بر این نکته تأکید می‌شود که یاد خدا بهترین هدیه برای دل است که آن را از قساوت و غفلت دور کرده و به سوی حقیقت هدایت می‌کند.

3. دل اگر غافل شود از نور حق
   شرح:
   در این بخش از شعر، شاعر به وضعیت دل اشاره می‌کند که اگر از یاد خدا و نور الهی غافل شود، به نوعی در تاریکی فرو می‌رود. این غفلت باعث می‌شود که انسان دیگر نتواند به حقیقت دست یابد و مسیر را گم کند. در واقع، غفلت از نور حق مانند قطع ارتباط با منبع نور است که باعث می‌شود دل در تاریکی و ابهام باقی بماند.

4. دور گردد از حقیقت، لطمه ای‌ست
   شرح:
   در این مصرع، پیامد غفلت از نور خدا توضیح داده می‌شود. وقتی دل از یاد خدا غافل شود، از حقیقت دور می‌شود و این فاصله گرفتن از حقیقت، به انسان لطمه می‌زند. لطمه‌ای که در اینجا اشاره دارد، می‌تواند در قالب سردرگمی، گمراهی، یا عدم درک درست از واقعیت‌های زندگی باشد. در نتیجه، غفلت نه تنها انسان را از حقیقت دور می‌کند، بلکه به او آسیب روحی و معنوی وارد می‌سازد.

جمع‌بندی:
این شعر در مجموع بر اهمیت یاد خداوند و خطرات غفلت تأکید دارد. غفلت از نور حق انسان را از حقیقت دور کرده و او را در مسیر گمراهی قرار می‌دهد، در حالی که یاد و توجه به خداوند، دل انسان را روشن کرده و او را از مشکلات روحی و معنوی نجات می‌دهد.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی محبت(۲)

باسمه تعالی

محبت

1. محبت شعله‌ای از نور جانان
   شرح:
   در این مصرع، محبت به‌عنوان شعله‌ای معرفی می‌شود که از نور جانان (یعنی خداوند) می‌آید. محبت حقیقی ریشه در عشق الهی دارد و مانند شعله‌ای است که روشنایی می‌بخشد. این محبت از ذات خداوند می‌جوشد و انرژی و حرارت معنوی دارد. محبت الهی، همان‌طور که شعله‌ای از نور است، می‌تواند دل‌ها را روشنی بخشد و از تاریکی‌ها و سردی‌های زندگی نجات دهد.

2. بود سرچشمه‌ی اسرار پنهان
   شرح:
   در این مصرع، اشاره به این دارد که محبت، نه تنها یک احساس ساده است، بلکه سرچشمه‌ای برای کشف اسرار پنهانی است که در جهان و در دل انسان‌ها نهفته است. این محبت الهی می‌تواند راهگشای فضاهای مخفی و ناشناخته‌ای در دل انسان باشد، به طوری که باعث کشف حقیقت‌هایی می‌شود که پیش از این به‌واسطه غفلت یا جهل پنهان مانده بودند.

3. هر آن کس پا نهد در وادی عشق
   شرح:
   در این مصرع، شاعر به کسی که در مسیر عشق قدم می‌گذارد، اشاره می‌کند. «وادی عشق» به معنای مسیر یا عرصه‌ای است که انسان در آن به دنبال حقیقت و عشق الهی می‌گردد. این وادی، همان راهی است که به سوی خداوند و به سمت نور الهی می‌برد. با قدم گذاشتن در این راه، انسان وارد مرحله‌ای می‌شود که برای او تحولی عظیم در پی خواهد داشت.

4. شود روشن دلش از نور یزدان
   شرح:
   در این بخش، شاعر به پیامد قدم گذاشتن در مسیر عشق اشاره می‌کند. وقتی انسان در «وادی عشق» قدم می‌گذارد، دلش از نور الهی (نور یزدان) روشن می‌شود. در حقیقت، عشق الهی موجب می‌شود که انسان به نور حقیقت دست یابد و دلش از کدورت‌ها و تاریکی‌ها پاک گردد. نور یزدان، همان هدایت و معرفت الهی است که قلب انسان را روشن می‌کند و او را از گمراهی نجات می‌دهد.

جمع‌بندی:
این شعر به زیبایی به عشق الهی و محبت اشاره می‌کند و بیان می‌کند که محبت یک شعله از نور خداوند است که دل‌ها را روشن می‌کند. این عشق الهی نه تنها باعث روشن شدن دل‌ها می‌شود، بلکه دریچه‌هایی به سوی اسرار پنهان حقیقت باز می‌کند. هر فردی که در مسیر عشق قدم می‌گذارد، دلش از نور یزدان روشن خواهد شد و به حقیقت‌های عمیق‌تری دست خواهد یافت.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی دنیا پرستی

باسمه تعالی

دنیا پرستی

دنیا چو طلسمی است که افسونگر ماست
هر لحظه فریب دگری در سر ماست
چون موج سرابی که نماند به قرار
نقش و اثری نیست، به جز جوهر ماست

---

شرح و تفسیر:

1. "دنیا چو طلسمی است که افسونگر ماست"
   در این مصرع، دنیا به عنوان یک طلسم یا جادو معرفی شده است که ما را اسیر خود می‌کند. زندگی دنیوی به نوعی ما را فریب داده و دچار افسون می‌سازد، گویی نمی‌توانیم از چنگال آن رهایی یابیم. این طلسم ممکن است به معنای میل به مادیات، شهوات و دغدغه‌های دنیوی باشد که ما را از هدف اصلی زندگی دور می‌کند.

2. "هر لحظه فریب دگری در سر ماست"
   این مصرع به این معناست که دنیای مادی پیوسته ما را با فریب‌ها و وعده‌های جدید به خود مشغول می‌کند. هر لحظه می‌توانیم گرفتار آرزوهای جدید یا دلبستگی‌های ظاهری شویم که از حقیقت دور می‌افتیم. این فریب‌ها همچون طعمه‌ای هستند که به دنبالشان می‌رویم و همواره در جستجوی لذت‌های زودگذر می‌باشیم.

3. "چون موج سرابی که نماند به قرار"
   اینجا از سراب به عنوان استعاره‌ای از دنیا و آرزوهای آن استفاده شده است. سراب، پدیده‌ای است که ظاهر آن به نظر حقیقت می‌آید، اما در واقعیت هیچ چیزی نیست. این تصویر نشان می‌دهد که هر آنچه دنیا وعده می‌دهد، در نهایت به تحقق نمی‌رسد و همواره در جستجوی آن به تلاطم و بی‌قراری می‌افتیم.

4. "نقش و اثری نیست، به جز جوهر ماست"
   در این مصرع، شاعر به این نکته اشاره دارد که آنچه باقی می‌ماند، جوهر درونی انسان است. دنیا و آنچه در آن است، در نهایت بی‌ارزش و زودگذر است. تنها چیزی که از زندگی حقیقی باقی می‌ماند، حقیقت درونی ماست که باید از آن برای رشد روحانی و کمال استفاده کرد. در واقع، این بخش به اشاره به این است که جهان مادی، ظاهری است و حقیقت در جوهر انسان نهفته است.

5. سراینده

6. دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی خود خواهی

باسمه تعالی

خود خواهی

هر کس که ز خودخواهی خود دور شود
دل غرقِ صفای عشق و مسرور شود
بگذر ز هوس، که نور حق گردد ره
هر لحظه به دل، رهی به او نور شود

---

شرح و تفسیر:

"هر کس که ز خودخواهی خود دور شود"
در این مصرع، خودخواهی به عنوان یکی از موانع اصلی رشد روحانی و اخلاقی مطرح شده است. خودخواهی، یعنی تمرکز بیش از حد بر روی خواسته‌ها و نیازهای شخصی، موجب می‌شود که فرد از حقیقت و ارزش‌های عالی انسانی غافل بماند. شاعر بیان می‌کند که کسی که از خودخواهی دست بردارد و از این درون‌گرایی رها شود، می‌تواند به مرتبه‌ای بالاتر برسد.

"دل غرقِ صفای عشق و مسرور شود"
این مصرع اشاره دارد به این که هنگامی که فرد از خودخواهی و تمرکز بر نفس رها می‌شود، قلبش به صفا و نور عشق الهی پر می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی انسان از تمایلات شخصی خود فاصله می‌گیرد، دلش از محبت و عشق به خدا و مخلوقات او پر می‌شود و در نتیجه شادابی و مسرت حقیقی نصیبش می‌شود.

"بگذر ز هوس، که نور حق گردد ره"
این مصرع به این مفهوم اشاره دارد که انسان باید از هوس‌ها و آرزوهای دنیوی بگذرد تا به سوی نور حق هدایت شود. هوس‌ها و تمایلات نفسانی همچون پرده‌هایی هستند که بر چشم انسان می‌افکند و نمی‌گذارند او به حقیقت نزدیک شود. با ترک این هوس‌ها، انسان می‌تواند راهی به سوی نور و هدایت الهی بیابد.

"هر لحظه به دل، رهی به او نور شود"
در اینجا شاعر بیان می‌کند که با گذر از خودخواهی و هوس‌ها، دل انسان به سمت نور الهی هدایت می‌شود و هر لحظه که دل از این تمایلات مادی فاصله می‌گیرد، درک و فهم او از حقیقت بیشتر می‌شود. نور حق به تدریج در دل انسان وارد می‌شود و انسان را در مسیر رشد روحانی و معنوی پیش می‌برد.

سراینده

دکتر علی رجالی