شرحی بر واژه عرفانی تکبر

باسما تعالی

تکبر

کِبر و هوس است، آفتِ جانِ بشر
بگذر ز خودت، بنگری نور بصر
ایثار کن و جان به خداوند سپار
تا جلوه دهد نورِ خدا، بارِ دگر

---

شرح و تفسیر هر مصرع:

۱. کِبر و هوس است، آفتِ جانِ بشر
در این مصرع، شاعر به دو صفت مهلک یعنی تکبر (کِبر) و هوس اشاره می‌کند که از بزرگ‌ترین موانع رشد معنوی انسان هستند. تکبر، حالتی از خودبرتر بینی و غرور است که انسان را از شناخت حقیقت بازمی‌دارد. هوس نیز تمایلات نفسانی و دنیوی است که روح را آلوده می‌سازد. شاعر این دو را "آفت جان بشر" می‌نامد، زیرا وجود این صفات موجب سقوط اخلاقی و دوری از خداوند می‌شود.

۲. بگذر ز خودت، بنگری نور بصر
در این مصرع، دعوت به ترک خودخواهی و نفس‌پرستی شده است. "بگذر ز خودت" اشاره به مفهومی عرفانی دارد که انسان باید از خودِ مجازی و نفس خویش فراتر رود تا حقیقت را درک کند. "نور بصر" نماد بینش حقیقی و بصیرت قلبی است که تنها با گذر از خودخواهی حاصل می‌شود.

۳. ایثار کن و جان به خداوند سپار
ایثار به معنای ازخودگذشتگی و فداکاری است. شاعر توصیه می‌کند که انسان باید با اخلاص، جان و هستی خود را به خداوند بسپارد. این واگذاری به معنای تسلیم کامل در برابر اراده‌ی الهی است که انسان را از وابستگی‌های دنیوی می‌رهاند و به درجات بالای معرفت می‌رساند.

۴. تا جلوه دهد نورِ خدا، بارِ دگر
در این مصرع، نتیجه‌ی ایثار و تسلیم در برابر خداوند بیان شده است. زمانی که انسان از خود و خواسته‌های نفسانی عبور کند، نور الهی بار دیگر در قلب او تجلی می‌کند. این جلوه‌ی نور اشاره به دریافت فیض الهی، بصیرت معنوی و قرب به خداوند دارد.

---

مفهوم کلی شعر:

این شعر، دعوت به ترک تکبر و هوس، و روی آوردن به ایثار و تسلیم در برابر خداوند است. شاعر بیان می‌کند که با گذر از خودخواهی و سپردن جان به خداوند، انسان به نور معرفت و بصیرت حقیقی دست می‌یابد.

سراینده

دکتر علی رجالی