باسمه تعالی
عدالت‌خواهی و حق‌طلبی در سنت نبوی
سیره و سنت پیامبر اکرم ﷺ از آغاز بعثت تا واپسین لحظات حیات، بر محور عدالت و احقاق حق استوار بود. عدالت در نگاه ایشان نه یک شعار سیاسی، بلکه جوهره‌ی دین و پایه‌ی جامعه‌ی اسلامی محسوب می‌شد.
-
تعریف عدالت در سنت نبوی
- عدالت در نگاه پیامبر ﷺ یعنی قرار دادن هر چیز در جای خود، رعایت حقوق مردم و زدودن هرگونه تبعیض قومی، قبیله‌ای یا طبقاتی.
- حق‌طلبی یعنی ایستادن در برابر ظلم، دفاع از مظلوم، و تلاش برای بازگرداندن حقوق پایمال‌شده.
-
نمونه‌های تاریخی
- میثاق مکه (حلف الفضول): پیامبر در جوانی در پیمانی شرکت کرد که هدفش دفاع از مظلومان بود. ایشان بعدها فرمودند: «اگر امروز نیز به چنین پیمانی دعوت شوم، اجابت می‌کنم.»
- برابری در قانون: وقتی زنی از قبیله‌ی قریش دزدی کرد و بزرگان خواستند حکم حد بر او جاری نشود، پیامبر ﷺ فرمودند: «اگر دخترم فاطمه هم چنین کند، حد را بر او جاری می‌کنم.»
- برادری میان مهاجر و انصار: پیامبر با پیمان برادری، شکاف‌های طبقاتی و قبیله‌ای را از میان برداشت و جامعه‌ای بر اساس عدالت اجتماعی و حقوق برابر بنا کرد.
-
عدالت در حکومت نبوی
- بیت‌المال را با عدالت تقسیم می‌کردند؛ هیچ امتیازی برای نزدیکان و قریبیان قائل نمی‌شدند.
- در قضاوت‌ها بر اساس حق و حقیقت حکم می‌دادند، نه بر اساس روابط و جایگاه اجتماعی.
- در برخورد با اقلیت‌ها (یهود و مسیحیان مدینه) پیمان‌نامه‌ی مدینه را نوشتند که در آن حقوق دینی، اجتماعی و اقتصادی آنان تضمین شده بود.
-
عدالت اخلاقی و فردی
- پیامبر خود الگوی عدالت بودند؛ حتی در نگاه و سخن گفتن با اصحاب، مساوات را رعایت می‌کردند.
- در خانواده، عدالت را اصل می‌دانستند و سفارش کردند میان فرزندان یا همسران نباید تبعیض گذاشت.
-
پیام اصلی سنت نبوی
عدالت‌خواهی و حق‌طلبی در سنت نبوی، جلوه‌ای از همان رسالت کلان قرآن است:«لَقَد أَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَیِّناتِ وَأَنزَلنا مَعَهُمُ الکِتابَ وَالمِیزانَ لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسطِ» (حدید/۲۵)
یعنی غایت بعثت، برپایی قسط و عدالت در میان مردم است.
بنابراین، پیامبر ﷺ با سیره و سنت خویش نشان دادند که اسلام دین عدالت، حق‌طلبی و دفاع از مظلومان است و هر جامعه‌ای که می‌خواهد بر پایه‌ی سنت نبوی بنا شود، باید این دو اصل را محور خویش قرار دهد.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۶/۲۴