شرحی بر دعای نور

 

باسمت تعالی

دعای نور

ای نور، تو در زمین و در افلاک است
بر روح و دلم بتاب، چون غم‌ناک است
در جان و زبان و دیده‌ام روشن شو
ای نور، تو در قلوب و در ادراک است

---

شرح و تفسیر مصرع‌ها

مصرع اول: ای نور، تو در زمین و در افلاک است

در این مصرع، نور به عنوان حقیقتی الهی معرفی شده که هم در زمین و هم در آسمان‌ها تجلی دارد. اشاره‌ای است به اینکه نور خداوند همه‌جا را در بر گرفته است، چه در عالم مادی (زمین) و چه در عالم بالا (افلاک). این مضمون برگرفته از آیه‌ی "اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ" (نور ۳۵) است که خداوند را نور مطلق هستی می‌داند.

مصرع دوم: بر روح و دلم بتاب، چون غم‌ناک است

در این مصرع، شاعر از نور الهی درخواست می‌کند که بر روح و دل او بتابد، چراکه آن‌ها در غم و تاریکی گرفتارند. این غم ممکن است ناشی از گناهان، نادانی، یا مشکلات دنیا باشد. نور الهی می‌تواند دل را از تاریکی برهاند و آن را به روشنی هدایت کند.

مصرع سوم: در جان و زبان و دیده‌ام روشن شو

در اینجا، شاعر درخواست می‌کند که نور الهی نه‌تنها بر دل و روحش، بلکه بر جان، زبان و چشم‌هایش نیز جاری شود. این خواسته، نشان‌دهنده‌ی طلب هدایت همه‌جانبه است:

• جان: پاکی درونی و طهارت روح
• زبان: گفتاری الهی و حق‌گو
• دیده: بصیرت و درک حقیقت

این مفهوم، مشابه با دعای نور پیامبر (ص) است که در آن از خدا خواسته می‌شود نور در قلب، زبان، چشم‌ها، گوش‌ها و سایر اعضای بدن جاری شود.

مصرع چهارم: ای نور، تو در قلوب و در ادراک است

این مصرع تأکیدی است بر اینکه نور الهی نه‌تنها در جهان مادی و آسمانی، بلکه در قلوب (دل‌ها) و ادراک (عقل و فهم) انسان‌ها نیز حضور دارد. این بدان معناست که درک حقیقت و روشنایی قلبی، تنها با نور خداوند امکان‌پذیر است. این مصرع می‌تواند اشاره‌ای باشد به اینکه هم عشق (قلب) و هم معرفت (عقل) نیازمند نور الهی هستند تا در مسیر درست حرکت کنند.

---

جمع‌بندی و پیام شعر

این رباعی در حقیقت بازتابی از دعای نور است و درخواست شاعر از خداوند برای روشنی‌بخشی به قلب، روح، جان، زبان و چشم او را بیان می‌کند. این روشنی همان بصیرت، ایمان و طهارت درونی است که انسان را از تاریکی‌های جهل، غم، و گمراهی می‌رهاند.

اگر تغییری مدنظر دارید، می‌توانم آن را اصلاح کنم.

 

دعای نور از جمله دعاهای ارزشمند و معروف در منابع اسلامی است که از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده است. این دعا جایگاه ویژه‌ای در سیر و سلوک معنوی دارد و معمولاً برای تقویت نورانیت دل، رفع تاریکی‌های باطنی و کسب بصیرت الهی خوانده می‌شود.

متن دعای نور

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِی قَلْبِی نُورًا وَ فِی لِسَانِی نُورًا وَ فِی سَمْعِی نُورًا وَ فِی بَصَرِی نُورًا وَ فِی شَعْرِی نُورًا وَ فِی بَشَرِی نُورًا وَ فِی لَحْمِی نُورًا وَ فِی دَمِی نُورًا وَ فِی عِظَامِی نُورًا وَ فِی عَصَبِی نُورًا وَ مِنْ أَمَامِی نُورًا وَ مِنْ خَلْفِی نُورًا وَ عَنْ یَمِینِی نُورًا وَ عَنْ یَسَارِی نُورًا وَ مِنْ فَوْقِی نُورًا وَ مِنْ تَحْتِی نُورًا، اللَّهُمَّ زِدْنِی نُورًا وَ اجْعَلْنِی نُورًا.

تحلیل و شرح دعای نور

این دعا یک التماس و درخواست برای فروغ الهی در تمامی ابعاد وجودی انسان است. هر بخش از این دعا ابعاد مختلف زندگی و هویت انسانی را شامل می‌شود که می‌توان آن را به‌صورت زیر تحلیل کرد:

۱. نور در قلب (فِی قَلْبِی نُورًا)

قلب جایگاه ایمان، محبت و معرفت است. درخواست نور برای قلب، یعنی طلب بصیرت، طهارت و اخلاص در نیت. قلبی که از نور الهی بهره‌مند شود، دیگر دچار شک و تردید، قساوت یا نفاق نخواهد شد.

۲. نور در زبان (فِی لِسَانِی نُورًا)

زبان ابزار بیان حقیقت است. با این درخواست، گوینده از خدا می‌خواهد که کلامش حقیقت‌نما و روشن‌کننده باشد و سخنانش موجب هدایت، خیر و محبت شود.

۳. نور در گوش (فِی سَمْعِی نُورًا) و در چشم (فِی بَصَرِی نُورًا)

شنیدن و دیدن، دو دریچه‌ی اساسی ادراک در انسان هستند. اگر این دو عضو به نور الهی آراسته شوند، شخص تنها آنچه را که حق و حقیقت است، خواهد شنید و دید.

۴. نور در پوست و موی بدن (فِی شَعْرِی نُورًا وَ فِی بَشَرِی نُورًا)

این بخش اشاره به تجلی نورانیت در ظاهر انسان دارد. انسان نورانی نه‌تنها باطن پاکی دارد، بلکه سیمای او نیز بازتابی از صفای درون است.

۵. نور در گوشت، خون، استخوان و عصب (فِی لَحْمِی، دَمِی، عِظَامِی، عَصَبِی نُورًا)

در این قسمت، درخواست نور الهی به سطحی عمیق‌تر وارد می‌شود و سراسر وجود انسان را دربرمی‌گیرد. یعنی، فرد نه‌تنها می‌خواهد روح و قلبش نورانی شود، بلکه جسمش نیز از نور الهی بهره‌مند گردد.

۶. نور در تمام جهات (مِنْ أَمَامِی، مِنْ خَلْفِی، عَنْ یَمِینِی، عَنْ یَسَارِی، مِنْ فَوْقِی، مِنْ تَحْتِی نُورًا)

این عبارات به مفهوم حفاظت الهی اشاره دارند. فرد از خداوند می‌خواهد که در هر جهتی که هست، در پرتو نور او قرار گیرد و از تاریکی‌های وسوسه و گمراهی در امان باشد.

۷. درخواست نور بیشتر و تبدیل شدن به نور (اللَّهُمَّ زِدْنِی نُورًا وَ اجْعَلْنِی نُورًا)

در پایان، دعا به نقطه‌ی اوج خود می‌رسد. شخص نه‌تنها از خداوند نور می‌خواهد، بلکه طلب می‌کند که خود نیز به نور تبدیل شود، یعنی در تمام وجودش، در گفتار و کردار و در اثرگذاری‌اش بر دیگران، بازتابی از نور الهی باشد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

دعای نور، در حقیقت مسیری برای تصفیه‌ی درون و نورانی شدن وجود انسان است. این دعا از سطح فردی آغاز می‌شود (قلب، زبان، چشم و گوش) و سپس به تمام ابعاد زندگی فرد سرایت می‌کند. در نهایت، این دعا به اوج خود می‌رسد و شخص از خداوند می‌خواهد که نه‌تنها نور را دریافت کند، بلکه به منبعی از نور الهی تبدیل شود.

از منظر عرفانی، این دعا یکی از زیباترین و عمیق‌ترین درخواست‌های معنوی است که سلوک الی الله را در قالب الفاظی کوتاه و پرمعنا ترسیم می‌کند.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی