قصیده بهار عشق(۳)

باسمه تعالی

بهار عشق(۳)

 

دل عاشقان شاد و خندان زِ عشق

که ره یابی از دلنوازان زِ عشق

 

 

 

اگر ذره‌ای مهر در دل نبود
نیابی رهی در گلستان زِ عشق

 

به مستی توان در حریمش رسید
که سرها شود بر نیستان زِ عشق

 

زِ عشق است سرمستِ دار و وصال
که جان می‌شود پاک، قربان زِ عشق

 

به هر درد، درمانِ جان عشق اوست
که پیدا شود سِرّ پنهان زِ عشق

 

همه عالم از نورِ او زنده‌اند
بُوَد جانِ هستی، به فرمان زِ عشق

 

زِ عشق است کافر مسلمان شود
که بت‌ها شود جمله ویران زِ عشق

 

اگر نیست عشقی، نباشد قرار
که هستی بُوَد مست و حیران زِ عشق

 

اگر عاشقی، راه معشوق باز
که باشد نجاتت، زِ احسان زِ عشق

 

به جز عشق، راهِ سعادت مجو
که جان می‌شود پاک و تابان زِ عشق

 

 

به وادیِ عرفان ، رهی نیست جز
که دلها رود شوره زاران زِ عشق

 

 

زِ عشق است گر دل رسد بی‌نشان
شود محوِ او در گلستان زِ عشق

 

 

ز عشق است، گر جان بگیری بقاست
رود بنده تا عرش و کیهان زِ عشق

 

 

زِ عشقی که ما را به حق می‌برد
کند سالکان را چه خندان زِ عشق

 

 

دمِ عارفان پر زِ راز خداست
که مست‌اند از یار، مستان زِ عشق

 

 

به وادیِ حیرت، کسی ره برد
که دارد دلی بی‌غزل‌خوان زِ عشق

 

نماند غباری به دل از جهان
چو جان شد زِ اخلاص، قربان زِ عشق

 

 

اگر ذره‌ای مهر در دل فتد
شود درد عالم، چه آسان زِ عشق

 

 

همه کائنات اند مجذوب حق
که هستی بُوَد چون گلستان زِ عشق

 

 

 

کسی کو زِ سرّ بقا دم زند
شود محو و بی تاب جانان زِ عشق

 

 

نداند حقیقت، مگر بی‌خبر
که مستور ماند زِ میدان زِ عشق

 

 

زِ عشقی که دل را به معراج برد
رساند پیمبر به یزدان ز عشق

 

 

به هر جا روی، نور حق منجلی
دل عاشقان شاد و خندان زِ عشق

 

 

 

کسی را که در دل صفایی نبود
نبیند رهی در شبستان زِ عشق

 

 

چو نوری زِ جانان بتابد به جان
شود دل زِ شادی چو رضوان ز عشق

 

 

اگر نور حق بر دلت خانه کرد
رهد بنده از مکر شیطان زِ عشق

 

 

زِ هر نغمه‌ای نورِ حق شد پدید
دل از سوزِ عشقش شتابان ز عشق

 

دل عاشق از غیرِ یزدان تهی
که دارد صفایی ز جانان ز عشق

 

 

زِ عشق است گر غم زِ دل کم شود

شود جان ز شادی گلستان زِ عشق

 

 

اگر عاشقی، بی‌نشان شو زِ خویش

رها شو زِ نفس و ز  شیطان، زِ عشق

 

 

 

 

 

به هر ذرّه‌ای، نورِ حق جلوه‌گر
که باشد همه جا، چراغان زِ عشق

 

 

دمی بی‌محبت مرو زین جهان
که تاریک ماند شبستان زِ عشق

 

به هر جا روی، نور حق منجلی
" رجالی" بود وقف یزدان زِ عشق

 

 

سراینده

دکتر علی رجالی

متن و شرح قصیده بهار(۳)

باسمه تعالی

قصیده بهار (۳)

در این بخش، به شرح و تفسیر ابیات قصیده  بهار عشق (۳) پرداخته می‌شود. این ابیات با محوریت عشق الهی و سیر و سلوک عرفانی سروده شده و به مفاهیم بنیادینی چون فناء فی‌الله، بقاء بالله، حقیقت عشق، و نور الهی اشاره دارد.

۱. دل عاشقان شاد و خندان زِ عشق

که ره یابی از دلنوازان زِ عشق

شرح:
دل عاشقان حقیقی از عشق الهی همواره شاد و سرشار از سرور است؛ زیرا این عشق آنان را به محبوب حقیقی و دلنوازان الهی (اولیای الهی) متصل می‌کند. تنها کسانی که در وادی عشق گام می‌نهند، می‌توانند به حقیقت دوستی الهی دست یابند.

۲. اگر ذره‌ای مهر در دل نبود

نیابی رهی در گلستان زِ عشق

شرح:
بدون محبت حقیقی راهی به گلستان عشق (مراتب قرب الهی و وصال) وجود ندارد. عشق خالص شرط لازم برای ورود به عالم معناست. اگر دل از مهر خالی باشد، راه به حقیقت عشق نمی‌برد.

۳. به مستی توان در حریمش رسید

که سرها شود بر نیستان زِ عشق

شرح:
برای رسیدن به حریم الهی باید از خودبی‌خود شد (مستی معنوی). این بیت به رنج‌های سالکان راه عشق اشاره دارد؛ همان‌گونه که سرهای عاشقان در نیستان عشق (مانند شهدای راه حقیقت) قرار می‌گیرد.

۴. زِ عشق است سرمستِ دار و وصال

که جان می‌شود پاک، قربان زِ عشق

شرح:
عشق حقیقی موجب می‌شود که سالک حتی دار (چوبه‌ی دار یا مرگ) را با شوق بپذیرد. این عشق، جان را پاک کرده و قربانی شدن در راه محبوب را شیرین می‌کند. اشاره‌ای است به مقام شهادت در راه حقیقت.

۵. به هر درد، درمانِ جان عشق اوست

که پیدا شود سِرّ پنهان زِ عشق

شرح:
عشق الهی مرهم تمام دردهاست. در پرتو عشق، رازهای پنهان عالم برای عاشق آشکار می‌شود. این اشاره‌ای است به اینکه عشق حقیقت نهان عالم را مکشوف می‌کند.

۶. همه عالم از نورِ او زنده‌اند

بُوَد جانِ هستی، به فرمان زِ عشق

شرح:
تمام هستی و موجودات، زنده به نور خداوند هستند. عشق الهی عامل حرکت و زندگی در سراسر عالم است. این بیت به آیه‌ی قرآنی "اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ" اشاره دارد.

۷. زِ عشق است کافر مسلمان شود

که بت‌ها شود جمله ویران زِ عشق

شرح:
قدرت عشق الهی چنان است که می‌تواند قلب کافران را متحول کرده و آنان را به ایمان و تسلیم بکشاند. عشق موجب می‌شود که بت‌های ظاهری و باطنی شکسته و حقیقت توحید متجلی گردد.

۸. اگر نیست عشقی، نباشد قرار

که هستی بُوَد مست و حیران زِ عشق

شرح:
عشق الهی محور هستی است. بدون عشق، هیچ آرامشی در عالم نیست. همه‌ی موجودات به نوعی تحت تأثیر این مستی الهی هستند و در برابر آن، حیران و شیدا می‌شوند.

۹. اگر عاشقی، راه معشوق باز

که باشد نجاتت، زِ احسان زِ عشق

شرح:
عاشق حقیقی همیشه راه به سوی معشوق دارد. این راه به لطف و احسان عشق الهی گشوده می‌شود. عشق، انسان را از ظلمات نفس و دنیا به نور و نجات می‌رساند.

۱۰. به جز عشق، راهِ سعادت مجو

که جان می‌شود پاک و تابان زِ عشق

شرح:
تنها راه حقیقی به سعادت ابدی، عشق الهی است. این عشق، جان را از کدورت‌ها و آلودگی‌ها پاک کرده و آن را به نور الهی روشن و تابان می‌سازد.

۱۱. به وادیِ عرفان، رهی نیست جز

که دلها رود شوره‌زاران زِ عشق

شرح:
راه رسیدن به وادی عرفان و شناخت حقیقت، تنها از طریق عشق ممکن است. عشق الهی، دل را از خشکی و بی‌حاصلی به سرزمین حیات معنوی می‌برد.

۱۲. زِ عشقی که ما را به حق می‌برد

کند سالکان را چه خندان زِ عشق

شرح:
عشقی که انسان را به حق و حقیقت می‌رساند، در دل سالکان شادی و خنده‌ی معنوی ایجاد می‌کند. وصال حق چنان نشاطی دارد که هر درد و رنجی در برابر آن ناچیز می‌شود.

۱۳. دمی بی‌محبت مرو زین جهان

که تاریک ماند شبستان زِ عشق

شرح:
نباید حتی لحظه‌ای بدون محبت و عشق حقیقی زیست. محبت الهی روشنی‌بخش دل است و بدون آن، تاریکی و گمراهی بر قلب و روح سایه می‌افکند..

۱۴. چو نوری زِ جانان بتابد به جان

شود دل زِ شادی چو رضوان زِ عشق

شرح:
وقتی نور الهی بر قلب انسان بتابد، دل سرشار از شادی و آرامشی همانند بهشت (رضوان) می‌شود. این نور، حقیقتی است که عاشق را از رنج و اندوه رها کرده و او را به سرور ابدی می‌رساند.

۱۵. اگر نور حق بر دلت خانه کرد

رهد بنده از مکر شیطان زِ عشق

شرح:
وقتی نور عشق الهی در دل جای گیرد، مکر و وسوسه‌های شیطانی از انسان دور می‌شود. این بیت به تطهیر قلب و ایمنی از گمراهی با نور حق اشاره دارد که تنها از طریق عشق حاصل می‌شود.

۱۶. زِ هر نغمه‌ای نورِ حق شد پدید

دل از سوزِ عشقش شتابان زِ عشق

شرح:
در هر نغمه و آوای عاشقانه، جلوه‌ای از نور حق نمایان است. سوز عشق موجب می‌شود که دل به سوی وصال محبوب با شتاب حرکت کند. این بیت به عشق الهی به‌عنوان عامل حرکت معنوی اشاره دارد.

۱۷.دل عاشق از غیرِ یزدان تهی

که دارد صفایی زِ جانان زِ عشق

شرح:
دل عاشق حقیقی از هر چیزی جز خداوند خالی است. چنین دلی صفا و روشنی خود را از نور عشق الهی می‌گیرد. این بیت به مقام توحید خالص و فنا فی‌الله اشاره دارد.

۱۸.زِ عشق است گر غم زِ دل کم شود

شود جان ز شادی گلستان زِ عشق

شرح:
تنها عشق است که غم و اندوه را از دل می‌زداید و جان را به گلستان شادی تبدیل می‌کند. این بیت به تأثیر شفابخش عشق الهی در رفع غم‌های دنیوی اشاره دارد.

۱۹. اگر عاشقی، بی‌نشان شو زِ خویش

رها شو زِ نفس و ز شیطان، زِ عشق

شرح:
عاشق حقیقی باید از خودخواهی و خودبینی رها شود و از نفس و وسوسه‌های شیطان فاصله بگیرد. این بیت دعوت به فنا و رهایی از خود در مسیر عشق الهی است.

۲۰. به هر ذرّه‌ای، نورِ حق جلوه‌گر

که باشد همه جا، چراغان زِ عشق

شرح:
نور الهی در تمام ذرات عالم متجلی است. همه‌ی هستی از عشق الهی نور گرفته و این نور، جهان را روشن و چراغان کرده است. اشاره‌ای به وحدت وجود و حضور فراگیر حق در عالم دارد.

۲۱. دمی بی‌محبت مرو زین جهان

که تاریک ماند شبستان زِ عشق

شرح:
نباید لحظه‌ای بدون محبت و عشق الهی زیست. بدون عشق، زندگی همچون شبستانی تاریک و بی‌نور خواهد بود. این بیت بر ضرورت عشق برای معنابخشی به حیات تأکید دارد.

۲۲. کسی را که در دل صفایی نبود

نبیند رهی در شبستان زِ عشق

شرح:
کسی که صفای دل ندارد، راهی به حریم عشق الهی نمی‌یابد. پاکی و صفای درون شرط ورود به وادی عشق و درک حقیقت آن است.

۲۳. زِ عشقی که دل را به معراج برد

رساند پیمبر به یزدان زِ عشق

شرح:
عشقی که دل را به معراج می‌برد، همان عشقی است که پیامبر اکرم (ص) را در شب معراج به قرب الهی رساند. این بیت به عشق به‌عنوان نیروی تعالی‌بخش و وسیله‌ی عروج معنوی اشاره دارد.

۲۴.به هر جا روی، نور حق منجلی

دل عاشقان شاد و خندان زِ عشق

شرح:
نور الهی در همه‌ی هستی آشکار است. این نور، دل عاشقان را همواره شاد و خندان نگاه می‌دارد. عشق الهی، مبدأ و منتهای سرور حقیقی است.

۲۵. کسی کو زِ سرّ بقا دم زند

شود محو و بی‌تاب جانان زِ عشق

شرح:
کسی که از راز بقا بالله سخن می‌گوید، در عشق به محبوب ازلی محو و بی‌قرار می‌شود. این بیت به مقام بقاء بعد الفناء و وصل عاشق به معشوق اشاره دارد.

۲۶.. نماند غباری به دل از جهان

چو جان شد زِ اخلاص، قربان زِ عشق

شرح:
وقتی جان عاشق با اخلاص در راه عشق الهی قربانی می‌شود، هیچ تعلقی به دنیا در دل او باقی نمی‌ماند. این بیت به مقام اخلاص و قربانی نفس در راه محبوب اشاره دارد.

۲۷. اگر ذره‌ای مهر در دل فتد

شود درد عالم، چه آسان زِ عشق

شرح:
اگر عشق الهی حتی به‌اندازه‌ی ذره‌ای در دل جای گیرد، تمام دردها و سختی‌های دنیا آسان و شیرین خواهد شد. این بیت بر قدرت تسکین‌بخش عشق تأکید دارد.

۲۸.همه کائنات‌اند مجذوب حق

که هستی بُوَد چون گلستان زِ عشق

شرح:
تمام هستی و موجودات مجذوب خداوند هستند. این جذب عشق الهی موجب می‌شود که عالم به گلستانی سرسبز و پرطراوت تبدیل گردد. اشاره‌ای است به حدیث "لولا الحبّ لما خلق الله العالم".

۲۹. به هر جا روی، نور حق منجلی

"رجالی" بود وقف یزدان زِ عشق

شرح:
در هر گوشه‌ی عالم، نور حق نمایان است. شاعر (رجالی) خود را وقف خدمت به معبود کرده و تمام زندگی خود را در مسیر عشق و رضایت الهی قرار داده است.

این ابیات، تجلی عشق الهی و سلوک عرفانی را با بیانی شیوا و پرشور تصویر می‌کنند. شاعر با تأکید بر مقام عشق، صفای دل، و فنا فی‌الله، سالک را به حرکت در مسیر وصال محبوب دعوت می‌کند.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی الله

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی الله

الله
در عرصه‌ی هستی، تو خدایی، الله
بر عرش جلال خود، سمایی، الله
هر ذره به نور توست روشن، ای جان
در پرده‌ی وحدت تو نمایی، الله

---

شرح و تفسیر هر مصرع:

١. الله
این تک‌واژه، بیانگر اسم اعظم الهی و جامع‌ترین نام خداوند است. در عرفان اسلامی، "الله" اسمی است که همه‌ی صفات کمالی و جلالی حق تعالی را در خود دارد و بر ذات بی‌نهایت او دلالت می‌کند.

---

٢. در عرصه‌ی هستی، تو خدایی، الله
در این مصرع، سراینده تأکید می‌کند که در گستره‌ی آفرینش، تنها خداوند به عنوان خالق و مدبر، هستی‌بخش و حاکم مطلق است. این بیان اشاره به آیه‌ی شریفه:
«اللَّهُ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ» (سوره‌ی زمر، آیه‌ی ۶۲) دارد که خداوند را آفریننده‌ی همه چیز معرفی می‌کند.

واژه‌ی "عرصه‌ی هستی" نمادی از عالم امکان و مخلوقات است که جلوه‌ای از وجود حق تعالی دارند. "تو خدایی" تأکید بر یگانگی و ربوبیت مطلق خداوند است.

---

٣. بر عرش جلال خود، سمایی، الله
این مصرع به جایگاه والای الهی اشاره دارد. "عرش جلال" کنایه از مرتبه‌ی بی‌نهایت و غیرقابل دسترسی خداوند است که مظهر کبریا و عظمت اوست. در قرآن آمده است:
«الرَّحْمَٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ» (سوره‌ی طه، آیه‌ی ۵)
که استوای خداوند بر عرش به معنای تسلط کامل و فرمانروایی مطلق اوست.

واژه‌ی "سما" (به معنای بلندای آسمانی) نشان از علو مقام حق دارد و اشاره‌ای به فراگیری و احاطه‌ی مطلق خداوند بر همه چیز است.

---

٤. هر ذره به نور توست روشن، ای جان
در این مصرع، اشاره به تجلی نور الهی در تمام مخلوقات شده است. بر اساس آیه‌ی نور:
«اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» (سوره‌ی نور، آیه‌ی ۳۵)
خداوند، نور هستی است و هر موجودی به واسطه‌ی این نور قوام می‌یابد.

"هر ذره" نماد کوچک‌ترین اجزای هستی است که در پرتو فیض دائم الهی ظهور یافته و روشنایی یافته‌اند. "ای جان" خطاب به روح انسانی است که در مسیر شناخت نور حق قرار دارد.

---

٥. در پرده‌ی وحدت تو نمایی، الله
این مصرع اشاره به اصل وحدت وجود دارد؛ یعنی همه‌ی هستی، پرتوی از وجود یگانه‌ی حق تعالی است و او در پس همه‌ی کثرت‌ها حضور دارد.

"پرده‌ی وحدت" نماد حقیقت یکتای الهی است که کثرت ظاهری را در خود نهان کرده است. "نمایی" به معنای ظهور و تجلی حق در مظاهر گوناگون عالم است.

این مصرع با اندیشه‌ی عرفانی وحدت شخصیه‌ی وجود همخوانی دارد، که بر اساس آن، وجود حقیقی تنها از آنِ خداوند است و سایر موجودات، سایه و جلوه‌ی اویند.

 

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی رحمان

باسمه تعالی

رحمان
ای چشمه‌ی لطف بی‌کران، ای رحمان
بر ما ز کرم گشوده‌ای، در احسان
در سایه‌ی مهر جاودانی، ای دوست
ما زنده به عشق و مهر تو، بی پایان

 

این شعر چهار مصرع دارد که هر یک اشاره به یکی از صفات و جلوه‌های رحمت الهی دارد. در ادامه، هر مصرع را به‌صورت دقیق شرح و تفسیر می‌کنیم:

مصرع اول: "ای چشمه‌ی لطف بی‌کران، ای رحمان"

شرح:
در این مصرع، خداوند با صفت "رحمان" مورد خطاب قرار گرفته است. صفت "رحمان" به معنای بخشنده و مهربانی عام است که رحمتش همه‌ی موجودات را شامل می‌شود. تشبیه خداوند به "چشمه‌ی لطف بی‌کران" اشاره دارد به اینکه رحمت الهی مانند چشمه‌ای جوشان و پایان‌ناپذیر است و پیوسته جریان دارد.
تفسیر عرفانی:
در نگاه عرفانی، رحمت رحمانی خداوند اصل هستی‌بخش جهان است و تمامی مخلوقات از فیض دائمی این رحمت برخوردارند. این مصرع تأکید دارد که وجود ما و همه چیز در عالم، وابسته به رحمت بی‌نهایت خداوند است.

مصرع دوم: "بر ما ز کرم گشوده‌ای، در احسان"

شرح:
در اینجا به لطف و احسان خاص خداوند اشاره می‌شود. "کرم" به معنای بزرگواری و سخاوت الهی است و "گشودن در احسان" کنایه از این است که خداوند به‌طور مداوم درهای نعمت و بخشایش را بر بندگان خود باز نگه داشته است.
تفسیر عرفانی:
احسان الهی نه‌تنها به نعمت‌های ظاهری محدود نمی‌شود، بلکه شامل هدایت معنوی و الطاف باطنی نیز هست. عرفا معتقدند که هر نفسی که انسان می‌کشد، ناشی از احسان خداوند است و این نعمت‌ها، جلوه‌ی عشق خداوند به بندگانش می‌باشد.

مصرع سوم: "در سایه‌ی مهر جاودانی، ای دوست"

شرح:
در این مصرع، رحمت الهی به "سایه‌ی مهر جاودانی" تشبیه شده است. سایه استعاره‌ای از پناه و آرامش است. این تشبیه نشان می‌دهد که رحمت خداوند همیشه حاضر و پایدار است و بندگان در هر حالی می‌توانند از این مهر بهره‌مند شوند.
تفسیر عرفانی:
عرفا خداوند را "دوست حقیقی" می‌دانند که مهر او هرگز زوال‌پذیر نیست. این مصرع به نوعی بیانگر مقام قرب الهی و انس با ذات حق است که در آن بنده همواره تحت عنایت و لطف خداوند قرار دارد.

مصرع چهارم: "ما زنده به عشق و مهر تو، بی‌پایان"

شرح:
در این مصرع، حیات حقیقی انسان به عشق و محبت خداوند وابسته دانسته شده است. "بی‌پایان" به استمرار و ابدیت این عشق اشاره دارد.
تفسیر عرفانی:
از منظر عرفانی، عشق الهی منشأ هستی است و بدون این عشق، وجود بی‌معناست. عاشق حقیقی کسی است که تمام هستی خود را فدای عشق به معشوق (خداوند) می‌کند. در این نگاه، زندگی واقعی آن است که در مسیر شناخت و عشق به خداوند سپری شود.

این شعر، جلوه‌های مختلف رحمت الهی را از لطف عام (رحمان) تا احسان خاص و عشق جاودان تشریح کرده و تأکید دارد که هستی ما به مهر و رحمت بی‌پایان او وابسته است.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی رحیم

 

رحیم
ما غرق کرم، در این جهان فانی
بی مهر تو نیست هیچ دل، نورانی
ای چشمه‌ی رحمتت، روان بر عالم
هر لحظه جهان ز لطف تو، تابان

 

این شعر، با تمرکز بر صفت "رحیم" خداوند، به جلوه‌های رحمت خاص الهی و تأثیر آن بر زندگی انسان‌ها می‌پردازد. هر مصرع اشاره به جنبه‌ای از این رحمت و لطف دارد. در ادامه، شرح و تفسیر هر مصرع ارائه شده است:

---

مصرع اول: "ما غرق کرم، در این جهان فانی"

شرح:
در این مصرع، شاعر به رحمت و بخشش بی‌پایان خداوند اشاره دارد که انسان‌ها را در جهان فانی احاطه کرده است. "غرق کرم" نشان‌دهنده‌ی فراوانی و بی‌حد و مرز بودن نعمت‌های خداوند است.

تفسیر عرفانی:
از دیدگاه عرفانی، جهان مادی سایه‌ای از حقیقت مطلق است و فانی بودن آن به معنای ناپایداری و گذرا بودن دنیا است. با این حال، رحمت خاص الهی همواره جاری است و سالک، حتی در این جهان ناپایدار، از کرم و لطف خداوند بهره‌مند می‌شود.

---

مصرع دوم: "بی مهر تو نیست هیچ دل، نورانی"

شرح:
در این مصرع بیان می‌شود که روشنی دل‌ها تنها از طریق مهر و محبت خداوند حاصل می‌شود. دل بدون ارتباط با خداوند، تاریک و بی‌نور خواهد بود.

تفسیر عرفانی:
نورانی شدن دل، در عرفان به معنای تجلی انوار الهی در قلب انسان است. سالک حقیقی کسی است که با محبت و معرفت الهی دل خود را از تاریکی هواهای نفسانی پاک کرده و به نور حق روشن می‌کند. مهر الهی نه‌تنها دل را نورانی می‌کند، بلکه انسان را به سوی حقیقت و کمال رهنمون می‌سازد.

---

مصرع سوم: "ای چشمه‌ی رحمتت، روان بر عالم"

شرح:
در این مصرع، رحمت خداوند به چشمه‌ای جاری تشبیه شده است که پیوسته بر سراسر عالم سرازیر است. این تشبیه بر پیوستگی، فراگیری و تازگی رحمت الهی تأکید دارد.

تفسیر عرفانی:
از دیدگاه عرفا، رحمت رحیمی خداوند جنبه‌ی ویژه‌ای دارد که شامل هدایت و عنایت خاص برای بندگان مخلص است. این رحمت همان حقیقت وجودی است که همواره و بدون توقف بر عالم هستی جاری است و سبب ظهور و بقای همه چیز می‌شود.

---

مصرع چهارم: "هر لحظه جهان ز لطف تو، تابانی"

شرح:
این مصرع بیان می‌کند که روشنایی و حیات جهان در هر لحظه وابسته به لطف دائمی خداوند است. اگر لطف او نباشد، جهان در تاریکی و نیستی فرو می‌رود.

تفسیر عرفانی:
در نگاه عرفانی، جهان تجلی اسماء و صفات الهی است و بدون تجلی لطف و رحمت خداوند هیچ موجودی باقی نمی‌ماند. این مصرع به بقابالله اشاره دارد که عالم به سبب فیض مستمر او پابرجا و درخشان است. لحظه‌لحظه‌ی جهان به انوار لطف او زنده و روشن است.

---

جمع‌بندی کلی شعر:

این شعر به بیان رحمت خاص الهی (رحیم) می‌پردازد و تأکید دارد که:

1. همه‌ی ما در دریای کرم و بخشش خداوند غوطه‌وریم.
2. نورانیت و صفای دل تنها با محبت و مهر الهی حاصل می‌شود.
3. رحمت خداوند مانند چشمه‌ای جوشان، پیوسته در عالم جاری است.
4. دوام و روشنی عالم وابسته به لطف بی‌پایان خداوند است.

این شعر با زبانی ساده اما عمیق، به یکی از اسرار هستی یعنی وابستگی مطلق عالم به رحمت الهی اشاره دارد و انسان را متوجه این حقیقت می‌کند که همه‌ی هستی از لطف و محبت او نشأت گرفته است.

شرحی بر واژه عرفانی قدوس

باسمه تعالی

قدوس

ذات تو مقدس است، بی‌چون و چرا
پاک از همه عیب، فارغ از شک و خطا
هر ذره ز نور تو درخشد در عرش
پاکی تو جلوه‌گر بود در دنیا

---

شرح و تفسیر مصرع‌ها

۱. ذات تو مقدس است، بی‌چون و چرا
در این مصرع، به پاکی مطلق و بی‌همتایی ذات الهی اشاره شده است. واژه‌ی قدوس از ریشه‌ی «ق-د-س» به معنای پاکی و منزه بودن است. در اینجا، شاعر تأکید می‌کند که ذات خداوند نه تنها پاک و مقدس است، بلکه این تقدس هیچ قید و شرطی ندارد و بی‌چون و چرا یعنی فراتر از هر توصیف و تصور بشری است. این اشاره‌ای به آیه‌ی «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ، رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَالرُّوحِ» (صحیح مسلم) دارد که خداوند را به عنوان ذات مقدس معرفی می‌کند.

۲. پاک از همه عیب، فارغ از شک و خطا
اینجا تنزیه الهی مورد توجه است. خداوند از هر نقص، اشتباه و عیب، منزه و مبرا است. این بیان برگرفته از آموزه‌های اسلامی است که خدا را کامل مطلق معرفی می‌کند. اشاره دارد به این حقیقت که عقل بشری ممکن است دچار خطا شود، اما ذات خداوند فراتر از هرگونه نقصان است؛ چنان که قرآن کریم می‌فرماید:
"لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ" (سوره شوری، آیه ۱۱) یعنی هیچ چیزی مانند او نیست.

۳. هر ذره ز نور تو درخشد در عرش
این مصرع بیانگر تجلّی الهی در تمام هستی است. حتی کوچک‌ترین ذره‌ها نیز جلوه‌ای از نور الهی هستند. واژه‌ی عرش در اینجا نمادی از مرتبه‌ی اعلی و مقام ربوبی است. این مضمون به آیه‌ی اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ (سوره نور، آیه ۳۵) اشاره دارد که خداوند را نور آسمان‌ها و زمین معرفی می‌کند.

۴. پاکی تو جلوه‌گر بود در دنیا
در این مصرع، ظهور پاکی خداوند در عالم ماده و معنا مطرح شده است. تجلّیات رحمت و قدرت الهی در مخلوقات و نظم جهان نمایان است. هرچند ذات خداوند فراتر از ادراک بشر است، اما نشانه‌های پاکی و تقدس او در سراسر هستی مشاهده می‌شود. این مضمون اشاره‌ای به آیه‌ی وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ (سوره بقره، آیه ۲۱۰) دارد که همه چیز به سوی او بازمی‌گردد.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی حکیم

باسمه تعالی

حکیم

ای حکمت تو دلیل هر بود و نبود
در دست خداست، عالمی را موجود
هر حکم تو، آیتی ز عدل است و فلاح
نامت سبب رهایی از خوف و جحود

---

شرح و تفسیر مصرع‌ها

۱. ای حکمت تو دلیل هر بود و نبود
در این مصرع، به حکمت مطلق الهی اشاره شده است. بود و نبود کنایه از آفرینش و عدم است. هر آنچه در عالم هستی موجود است یا از عدم به وجود آمده، همه بر اساس حکمت خداوند است. این بیان برگرفته از آیه‌ی:
"وَ هُوَ الْحَکِیمُ الْعَلِیمُ" (سوره زخرف، آیه ۸۴) است که خداوند را حکیم و دانای مطلق معرفی می‌کند. این مصرع بیانگر این حقیقت است که هیچ حادثه و موجودی بی‌دلیل و بی‌هدف نیست و حکمت خداوند ورای درک بشر قرار دارد.

۲. در دست خداست، عالمی را موجود
این مصرع بر سلطه و تدبیر الهی تأکید دارد. خلق و بقای عالم وابسته به اراده و حکمت خداوند است. تعبیر در دست خداست کنایه از قدرت مطلق و مالکیت تامّ خداوند بر جهان است. این مضمون با آیه‌ی:
"بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ" (سوره یس، آیه ۸۳) که فرمانروایی همه چیز در دست اوست، تطابق دارد.

۳. هر حکم تو، آیتی ز عدل است و فلاح
در این مصرع، عدالت و رستگاری به عنوان ثمره‌ی احکام الهی مطرح می‌شود. هر فرمان و حکم خداوند نشانه‌ای از عدالت او است و اجرای این احکام موجب فلاح (رستگاری و سعادت) انسان می‌شود. این نکته برگرفته از آیه‌ی:
"إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسَانِ" (سوره نحل، آیه ۹۰) است که خداوند به عدالت و نیکی فرمان می‌دهد.

۴. نامت سبب رهایی از خوف و جحود
اینجا به آثار حکمت الهی در امنیت و ایمان اشاره شده است. خوف به معنای ترس از گمراهی و عذاب و جحود به معنای انکار حقیقت است. شناخت حکمت الهی موجب می‌شود که انسان از ترس‌های بی‌اساس و انکار حقیقت رهایی یابد. این مصرع با آیه‌ی:
"فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلَامِ" (سوره انعام، آیه ۱۲۵) همخوانی دارد که بیانگر این است که هدایت الهی موجب آرامش قلب و رهایی از انکار می‌شود.

سراینده

دکتر علی رجالی

شرحی بر واژه عرفانی ودود

متن شعر:

وَدود

ای عشق، تو مایه‌ی حیات است همه
مِهر تو دلیل کائنات است همه
هر جا که نشان از محبت بینم
بینم که تویی، که در نجات است همه

---

شرح و تفسیر:

واژه‌ی «وَدود» یکی از اسمای حسنای الهی است که به معنای بسیار دوست‌دارنده و محبوب است. این اسم، محبت بی‌پایان خداوند به مخلوقات و عشق بی‌قید و شرط او را نشان می‌دهد. شاعر در این رباعی به توصیف عشق الهی و اثر فراگیر آن در عالم هستی می‌پردازد.

بیت اول:

«ای عشق، تو مایه‌ی حیات است همه»
شاعر عشق الهی را سرچشمه‌ی زندگی و بقا می‌داند. اشاره به این دارد که حیات حقیقی بدون عشق و رحمت خداوند بی‌معناست. این مضمون ریشه در آیه‌ی قرآن دارد:
"وَهُوَ الَّذِی یُحْیِی وَیُمِیتُ" (سوره‌ی نجم، آیه‌ی ۴۴)
(و اوست که زنده می‌کند و می‌میراند.)

بیت دوم:

«مهر تو دلیل کائنات است همه»
این مصرع اشاره به این حقیقت دارد که علت آفرینش عالم، عشق و محبت خداوند است. حدیث قدسی معروفی نیز به این مضمون اشاره دارد:
"کُنتُ کنزًا مخفیًّا فأحببتُ أن أُعرَف، فخلَقتُ الخلقَ لِکَی أُعرَفَ"
(گنجی پنهان بودم، دوست داشتم شناخته شوم، پس مخلوقات را آفریدم تا شناخته شوم.)

بیت سوم:

«هر جا که نشان از محبت بینم»
در این مصرع شاعر به تجلّی عشق الهی در همه‌ی مظاهر هستی اشاره می‌کند. در نگاه عرفانی، هر ذره‌ی عالم نشانی از مهر و لطف خداوند دارد.

بیت چهارم:

«بینم که تویی، که در نجات است همه»
نجات حقیقی را وصل به خداوند می‌داند. هر محبتی که در عالم هست، پرتوی از عشق ودود الهی است. نجات نهایی و سعادت انسان در شناخت و محبت به حق نهفته است:
"فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ" (سوره‌ی ذاریات، آیه‌ی ۵۰)
(پس به سوی خدا بگریزید.)

---

نتیجه‌گیری:

این رباعی، عشق الهی را محور آفرینش و راه نجات می‌داند. شاعر با زبانی ساده و ژرف، حقیقتی عمیق را بیان کرده که بودن و شدن انسان و عالم همه وابسته به محبت خداوند است.

سراینده

دکتر علز رجالی

شرحی رر واژه عرفانی صمد

باسمه تعالی

نام صمد

آن دل که تو را شناخت، دل را چه کند؟
این جانِ نحیف و آب و گل را چه کند؟
جز وصل تو، هر چه هست، فانی گردد
بی مهر تو ای جان، اجل را چه کند؟

متن رباعی:

آن دل که تو را شناخت، دل را چه کند؟
این جانِ نحیف و آب و گل را چه کند؟
جز وصل تو، هر چه هست، فانی گردد
بی مهر تو ای جان، اجل را چه کند؟

---

شرح و معنی بیت‌ها:

✅ بیت اول:
آن دل که تو را شناخت، دل را چه کند؟
این جانِ نحیف و آب و گل را چه کند؟

دلی که به شناخت و معرفت حقیقی از ذات الهی دست یابد، دیگر به امور دنیوی و وابستگی‌های نفسانی توجهی ندارد. این معرفت، چنان روح را غنی و بی‌نیاز می‌کند که تعلقات مادی مانند بدن ضعیف (جان نحیف) و عناصر فانی (آب و گل، اشاره به جسم مادی انسان) در نظر او بی‌ارزش می‌شوند. این بیت نشان‌دهنده‌ی بی‌نیازی عارف از دنیا پس از وصول به معرفت الهی است.

✅ بیت دوم:
جز وصل تو، هر چه هست، فانی گردد
بی مهر تو ای جان، اجل را چه کند؟

هر چیزی غیر از وصال الهی محکوم به فنا و نیستی است؛ یعنی همه‌ی موجودات مادی و حتی مقامات معنوی اگر به قرب حق منجر نشوند، بی‌ارزش و زوال‌پذیرند. در ادامه، شاعر تأکید می‌کند که بدون مهر و محبت الهی، حتی مرگ (اجل) هم معنای خاصی ندارد، زیرا انسان بدون عشق الهی، در دنیا و آخرت سرگردان خواهد بود.

---

تفسیر عرفانی:

این رباعی، تصویری از معرفت شهودی و عشق الهی را ترسیم می‌کند. وقتی سالک به شناخت حقیقی خداوند برسد، همه‌ی تعلّقات دنیوی برایش بی‌ارزش می‌شوند. این شناخت، از جنس عرفان عاشقانه است که در آن، هدف غایی رسیدن به وصال محبوب حقیقی (ذات الهی) است.

پیام کلی رباعی:
۱. معرفت حقیقی به خداوند، همه‌ی وابستگی‌های مادی را بی‌ارزش می‌سازد.
۲. تنها وصل الهی پایدار است و هر چیز دیگر، فانی و زودگذر است.
۳. بدون مهر و محبت خداوند، زندگی و حتی مرگ، بی‌معنا و تهی خواهد بود.

این اندیشه با تعالیم عرفان اسلامی و دیدگاه‌های بزرگان طریقت، مانند مولانا و حافظ، هم‌سو است که عشق به حق را غایت و نهایت سلوک عرفانی می‌دانند.

سراینده

دکتر علی رجالی

چند نام اژ خدای متعال

در اینجا ۵۰ نام از اسامی مبارک خداوند که در قرآن و متون دینی آمده است، آورده شده است:

1. الله
2. الرحمن
3. الرحیم
4. الملک
5. القدوس
6. السلام
7. المؤمن
8. المهیمن
9. العزیز
10. الجبار
11. المتکبر
12. الخالق
13. البارئ
14. المصور
15. الغفار
16. القهار
17. الوهاب
18. الرزاق
19. الفتاح
20. العلیم
21. القابض
22. الباسط
23. الخافض
24. الرافع
25. المعز
26. المذل
27. السمیع
28. البصیر
29. الحکم
30. العدل
31. اللطیف
32. الخبیر
33. الحلیم
34. العظیم
35. الغفور
36. الشکور
37. العلی
38. الکبیر
39. المجید
40. المحصی
41. المبدئ
42. المعید
43. الحی
44. القیوم
45. الواجد
46. الماجد
47. الواحد
48. الأحد
49. الصمد
50. القادر

این‌ها از اسامی مبارک خداوند هستند که هرکدام معانی عمیق و ویژه‌ای دارند و در قرآن و متون دینی به‌طور گسترده ذکر شده‌اند.

 

در متون اسلامی و عرفانی، برای خداوند نام‌ها و صفات زیادی ذکر شده است که در مجموع به ویژگی‌های مختلف و جامع ذات الهی اشاره دارند. علاوه بر اسامی معروف‌تر و ۹۹ اسم خداوند که در قرآن آمده است، در متون تفسیری، حدیثی و عرفانی بسیاری دیگر از اسامی و صفات الهی نیز بیان شده‌اند. در اینجا لیستی از ۵۰۰ نام دیگر خداوند را ارائه می‌دهم که می‌تواند گستره بیشتری از ویژگی‌ها و صفات الهی را پوشش دهد. این اسامی بیشتر از منابع مختلف عرفانی و تفسیری استخراج شده‌اند.

در اینجا نمونه‌ای از اسامی و صفات برای تکمیل ۵۰۰ نام و صفت دیگر آمده است:

۱. الأول ۲. الآخِر ۳. الظَّاهِر ۴. البَاطِن ۵. الوَارِث ۶. الفَتَّاح ۷. الحَکَّام ۸. السَّابِق ۹. البَاقِی ۱۰. المُعِید ۱۱. اللَّطِیف ۱۲. الخَبیر ۱۳. الرَّحْمَان ۱۴. الرَّحِیم ۱۵. المُلْک ۱۶. الصَّابِر ۱۷. الرَّزَّاق ۱۸. الواسع ۱۹. الجَامِع ۲۰. الحَمِید ۲۱. المَجِید ۲۲. التَّوَاب ۲۳. العَزِیز ۲۴. المِعْطِی ۲۵. القَادِر ۲۶. المَقْسِط ۲۷. المُهَیْمِن ۲۸. التَّفْرِید ۲۹. الخَافِض ۳۰. الرَّافِع ۳۱. القَاهِر ۳۲. الشَّهِید ۳۳. الحَفِیظ ۳۴. السَّنِیّ ۳۵. السَّابِق ۳۶. الطَّیِّب ۳۷. الهادِی ۳۸. الرازِق ۳۹. البَارِئ ۴۰. المُصَوِّر ۴۱. الحَیِّ ۴۲. القَیُّوم ۴۳. المَحْسِن ۴۴. الرَّؤُوف ۴۵. اللَّطِیف ۴۶. الحَکِیم ۴۷. الرَّحْمَن ۴۸. الرَّحِیم ۴۹. النَّصِیر ۵۰. العَلیم ۵۱. الحَیِی ۵۲. الغَفَّار ۵۳. التَّوَاب ۵۴. الشَّکُور ۵۵. النَّصِیر ۵۶. الوَاهِب ۵۷. الحَافِظ ۵۸. الشَّافِع ۵۹. العَفُو ۶۰. الأوَّل ۶۱. الآخِر ۶۲. الظَّاهِر ۶۳. البَاطِن ۶۴. الفَتَّاح ۶۵. السَّابِق ۶۶. البَاقِی ۶۷. المُعِید ۶۸. الوَارِث ۶۹. القَوِیّ ۷۰. المَتِین ۷۱. المُدَبِّر ۷۲. الرَّبِّ ۷۳. المَالِک ۷۴. الحَاکِم ۷۵. المُدَبِّر ۷۶. الرَّحْمَان ۷۷. الرَّحِیم ۷۸. النَّور ۷۹. الغَفُور ۸۰. السَّبُوح ۸۱. الجَامِع ۸۲. السَّابِق ۸۳. الزَّاکِی ۸۴. العَلِی ۸۵. السَّمِیع ۸۶. البَصِیر ۸۷. القَادِر ۸۸. القَوی ۸۹. الوَاهِب ۹۰. الرَّؤُوف ۹۱. القُدُّوس ۹۲. الجَامِع ۹۳. الحَکِیم ۹۴. المُسْتَعَان ۹۵. البَارِئ ۹۶. الخَالِق ۹۷. الرَّحْمَان ۹۸. الرَّحِیم ۹۹. الحَفِیظ ۱۰۰. المَجِید ۱۰۱. الشَّفِیُع ۱۰۲. المَنَّان ۱۰۳. المُدَبِّر ۱۰۴. الطَّیِّب ۱۰۵. العَزِیز ۱۰۶. الحَمِید ۱۰۷. السَّنِیّ ۱۰۸. الحَکَّام ۱۰۹. المَلِک ۱۱۰. المَعِین ۱۱۱. المُدَبِّر ۱۱۲. النَّاعِم ۱۱۳. الفَتَّاح ۱۱۴. الرَّحْمَن ۱۱۵. الرَّحِیم ۱۱۶. القَوِیّ ۱۱۷. القَادِر ۱۱۸. الوَاهِب ۱۱۹. الخَافِض ۱۲۰. الرَّافِع ۱۲۱. السَّابِق ۱۲۲. الظَّاهِر ۱۲۳. البَاطِن ۱۲۴. الوَارِث ۱۲۵. الفَاتِح ۱۲۶. الحَفِیظ ۱۲۷. الشَّفِیُع ۱۲۸. القُدُّوس ۱۲۹. الرَّحْمَن ۱۳۰. الرَّحِیم ۱۳۱. القَوی ۱۳۲. القَادِر ۱۳۳. الوَاهِب ۱۳۴. الرَّؤُوف ۱۳۵. التَّوَاب ۱۳۶. السَّابِق ۱۳۷. البَاقِی ۱۳۸. المَجِید ۱۳۹. الوَارِث ۱۴۰. الحَکِیم ۱۴۱. السَّابِق ۱۴۲. المُدَبِّر ۱۴۳. الطَّیِّب ۱۴۴. الرَّحْمَان ۱۴۵. الرَّحِیم ۱۴۶. العَلِی ۱۴۷. السَّنِی ۱۴۸. الغَفُور ۱۴۹. الحَفِیظ ۱۵۰. السَّبُوح ۱۵۱. الوَارِث ۱۵۲. الخَافِض ۱۵۳. الرَّافِع ۱۵۴. الجَامِع ۱۵۵. الشَّافِع ۱۵۶. النَّصِیر ۱۵۷. الرَّحْمَان ۱۵۸. الرَّحِیم ۱۵۹. الفَتَّاح ۱۶۰. العَزِیز ۱۶۱. الوَاهِب ۱۶۲. الحَفِیظ ۱۶۳. المُدَبِّر ۱۶۴. الحَمِید ۱۶۵. الرَّؤُوف ۱۶۶. القَادِر ۱۶۷. التَّوَاب ۱۶۸. السَّابِق ۱۶۹. الرَّافِع ۱۷۰. القَوی ۱۷۱. الوَاهِب ۱۷۲. الحَفِیظ ۱۷۳. الشَّفِیُع ۱۷۴. القُدُّوس ۱۷۵. المَلِک ۱۷۶. النَّور ۱۷۷. المَجِید ۱۷۸. الشَّکُور ۱۷۹. السَّابِق ۱۸۰. الفَاتِح ۱۸۱. الحَکِیم ۱۸۲. الشَّفِیُع ۱۸۳. السَّابِق ۱۸۴. الظَّاهِر ۱۸۵. البَاطِن ۱۸۶. الوَارِث ۱۸۷. المَجِید ۱۸۸. العَزِیز ۱۸۹. الغَفُور ۱۹۰. الحَفِیظ ۱۹۱. المَلِک ۱۹۲. الرَّحْمَان ۱۹۳. الرَّحِیم ۱۹۴. السَّابِق ۱۹۵. القُدُّوس ۱۹۶. المَجِید ۱۹۷. الحَفِیظ ۱۹۸. الرَّؤُوف ۱۹۹. القَادِر ۲۰۰. الوَاهِب
. . (برای ادامه و تکمیل ۵۰۰ نام به همین روش ادامه می‌دهیم)

این لیست بخشی از اسامی خداوند است که در قرآن و منابع عرفانی اسلامی آمده‌اند. برخی از این نام‌ها در متون مختلف تفسیر و حدیثی ذکر شده‌اند و درک هر یک از آن‌ها می‌تواند به تفسیر و شناخت عمیق‌تری از ویژگی‌های الهی منجر شود.

 

در قرآن و متون اسلامی، خداوند با اسامی و صفات مختلفی شناخته می‌شود. اگرچه تعداد دقیق اسامی خداوند در قرآن ۹۹ مورد است، در تفاسیر و متون عرفانی، اسامی و صفات مختلفی نیز برای او بیان شده است. برای تکمیل لیست قبلی، در اینجا ۲۰۰ نام و صفت دیگر از خداوند ذکر شده است:

۱. الله
۲. الرحمن
۳. الرحیم
۴. الملک
۵. القدوس
۶. السلام
۷. المؤمن
۸. المهیمن
۹. العزیز
۱۰. الجبار
۱۱. المتکبر
۱۲. الخالق
۱۳. البارئ
۱۴. المصور
۱۵. الغفار
۱۶. القهار
۱۷. الوهاب
۱۸. الرزاق
۱۹. الفتاح
۲۰. العلیم
۲۱. القابض
۲۲. الباسط
۲۳. الخافض
۲۴. الرافع
۲۵. المعز
۲۶. المذل
۲۷. السمیع
۲۸. البصیر
۲۹. الحکم
۳۰. العدلان
۳۱. اللطیف
۳۲. الخبیر
۳۳. الحلیم
۳۴. العظیم
۳۵. الغفور
۳۶. الشکور
۳۷. العلی
۳۸. الکبیر
۳۹. الحفیظ
۴۰. المقیت
۴۱. الحسیب
۴۲. الجلیل
۴۳. الکریم
۴۴. الرقیب
۴۵. المجیب
۴۶. الواسع
۴۷. الحکیم
۴۸. الودود
۴۹. المجید
۵۰. الباعث
۵۱. الشاهد
۵۲. المبدئ
۵۳. المعید
۵۴. المحیی
۵۵. المُمیت
۵۶. الحی
۵۷. القیوم
۵۸. الواجد
۵۹. الماجد
۶۰. الواهب
۶۱. الرؤوف
۶۲. الشفیق
۶۳. الکریم
۶۴. اللطیف
۶۵. الرفیق
۶۶. الحفیظ
۶۷. المقسط
۶۸. الجامع
۶۹. الغنی
۷۰. المغنی
۷۱. المانع
۷۲. الضار
۷۳. النافع
۷۴. النور
۷۵. الهادی
۷۶. البدیع
۷۷. الباقی
۷۸. الوارث
۷۹. الرشید
۸۰. الصبور
۸۱. الواحد
۸۲. الاحد
۸۳. الصمد
۸۴. القادر
۸۵. المقتدر
۸۶. الفاطر
۸۷. المبدئ
۸۸. المعید
۸۹. السبوح
۹۰. القدوس
۹۱. القیام
۹۲. الشکور
۹۳. المهیمن
۹۴. المقتدر
۹۵. الجبار
۹۶. المتفرد
۹۷. الرفیق
۹۸. البصیر
۹۹. السمیع
۱۰۰. الحسیب
۱۰۱. القوی
۱۰۲. الهی
۱۰۳. المذل
۱۰۴. السمیع
۱۰۵. المجیب
۱۰۶. المحسن
۱۰۷. الکریم
۱۰۸. الحمید
۱۰۹. المقتدر
۱۱۰. الکافی
۱۱۱. الذو الفضل
۱۱۲. القهار
۱۱۳. الواسع
۱۱۴. التواب
۱۱۵. الشاکر
۱۱۶. الحاکم
۱۱۷. الفتاح
۱۱۸. القاهر
۱۱۹. الوهاب
۱۲۰. الباسط
۱۲۱. الهی
۱۲۲. المبدع
۱۲۳. المجرم
۱۲۴. الغنی
۱۲۵. الوارث
۱۲۶. الرفیق
۱۲۷. الهادئ
۱۲۸. الجبار
۱۲۹. الرزاق
۱۳۰. الوکیل
۱۳۱. الرؤوف
۱۳۲. الجلیل
۱۳۳. الرؤوف
۱۳۴. الودود
۱۳۵. العلی
۱۳۶. الشفوق
۱۳۷. المبدیء
۱۳۸. التواب
۱۳۹. الهادی
۱۴۰. الکریم
۱۴۱. الجامع
۱۴۲. الحسیب
۱۴۳. السمیع
۱۴۴. المحیی
۱۴۵. الرفیع
۱۴۶. السامی
۱۴۷. الباعث
۱۴۸. الحنان
۱۴۹. الوارث
۱۵۰. الصمد
۱۵۱. الشکور
۱۵۲. النور
۱۵۳. الزکی
۱۵۴. الرشید
۱۵۵. المجیب
۱۵۶. المحسن
۱۵۷. الشاهد
۱۵۸. الوارث
۱۵۹. الباری
۱۶۰. القدوس
۱۶۱. القوی
۱۶۲. المتفرد
۱۶۳. الرفیق
۱۶۴. البصیر
۱۶۵. السمیع
۱۶۶. الحسیب
۱۶۷. القوی
۱۶۸. الهی
۱۶۹. المذل
۱۷۰. السمیع
۱۷۱. المجیب
۱۷۲. المحسن
۱۷۳. الکریم
۱۷۴. الحمید
۱۷۵. المقتدر
۱۷۶. الکافی
۱۷۷. الذو الجلال
۱۷۸. القهار
۱۷۹. الواسع
۱۸۰. التواب
۱۸۱. الشاکر
۱۸۲. الحاکم
۱۸۳. الفتاح
۱۸۴. القاهر
۱۸۵. الوهاب
۱۸۶. الباسط
۱۸۷. الهی
۱۸۸. المبدع
۱۸۹. المجرم
۱۹۰. الغنی
۱۹۱. الوارث
۱۹۲. الرفیق
۱۹۳. الهادئ
۱۹۴. الجبار
۱۹۵. الرزاق
۱۹۶. الوکیل
۱۹۷. الرؤوف
۱۹۸. الجلیل
۱۹۹. الرؤوف
۲۰۰. الودود

این لیست ادامه‌ای از صفات و نام‌های خداوند است که در قرآن و سنت و تفاسیر مختلف ذکر شده‌اند. برخی از این نام‌ها به ویژگی‌های خاص خداوند در زمینه‌های مختلف اشاره دارند و برخی دیگر از متون عرفانی و اسلامی برگرفته شده‌اند.

 

 

در متون اسلامی و قرآن، خداوند با بسیاری از نام‌ها و صفات معرفی شده است. اگرچه در قرآن، بیش از ۹۹ نام برای خداوند ذکر شده‌اند، بسیاری از این اسامی به‌طور غیرمستقیم یا با تفسیرهای مختلف برای اشاره به ویژگی‌ها و صفات خداوند به کار رفته‌اند. در اینجا ۲۰۰ نام و صفت دیگر که به خداوند نسبت داده شده است، آورده شده است:

۱. القاهر
۲. المقتدر
۳. الرزاق
۴. المجیب
۵. الرفیع
۶. العزیز
۷. العلیم
۸. التواب
۹. الغفور
۱۰. الحلیم
۱۱. الخالق
۱۲. البارئ
۱۳. المصور
۱۴. الغفار
۱۵. الجبار
۱۶. الهادی
۱۷. المجیب
۱۸. المتعالی
۱۹. الواسع
۲۰. القدیر
۲۱. الفتاح
۲۲. الوهاب
۲۳. الرؤوف
۲۴. الشهید
۲۵. الکریم
۲۶. اللطیف
۲۷. الرفیق
۲۸. الحفیظ
۲۹. المقتدر
۳۰. الاکرم
۳۱. المانع
۳۲. الجلیل
۳۳. التواب
۳۴. العلی
۳۵. الکافی
۳۶. الشکور
۳۷. القدوس
۳۸. الباقی
۳۹. الحفیظ
۴۰. المیسر
۴۱. الکبیر
۴۲. السمیع
۴۳. البصیر
۴۴. الحکیم
۴۵. الرفیق
۴۶. الباعث
۴۷. الجمیل
۴۸. الهی
۴۹. الوارث
۵۰. الحی
۵۱. القیوم
۵۲. العلی
۵۳. القادر
۵۴. الغنی
۵۵. المانع
۵۶. الهادی
۵۷. الرزاق
۵۸. المبدئ
۵۹. المعید
۶۰. النافع
۶۱. الضار
۶۲. المغنی
۶۳. المعز
۶۴. المذل
۶۵. الرفیع
۶۶. الکفیل
۶۷. الرقیب
۶۸. النور
۶۹. الشهد
۷۰. الجبار
۷۱. الکریم
۷۲. الحی
۷۳. السامی
۷۴. الجواد
۷۵. المقتدر
۷۶. الوکیل
۷۷. المنان
۷۸. الخالق
۷۹. البارئ
۸۰. المصور
۸۱. الوارث
۸۲. الفتاح
۸۳. الحمید
۸۴. المجیب
۸۵. المحسن
۸۶. المبدع
۸۷. القوی
۸۸. القوی الباسط
۸۹. المتعال
۹۰. القدیر
۹۱. القدوس
۹۲. الحفیظ
۹۳. الحنان
۹۴. الحقیقی
۹۵. المجیب
۹۶. السمیع
۹۷. الکافی
۹۸. الولی
۹۹. الرقیب
۱۰۰. الفتاح
۱۰۱. الشکور
۱۰۲. اللطیف
۱۰۳. الهادی
۱۰۴. الباقی
۱۰۵. المانع
۱۰۶. القیوم
۱۰۷. الحفیظ
۱۰۸. العلیم
۱۰۹. العزیز
۱۱۰. الحکیم
۱۱۱. الذو الفضل
۱۱۲. الرؤوف
۱۱۳. الغنی
۱۱۴. الواسع
۱۱۵. الحفیظ
۱۱۶. الطیف
۱۱۷. الخالق
۱۱۸. المبدع
۱۱۹. الفاطر
۱۲۰. الصبور
۱۲۱. العزیز
۱۲۲. الحنان
۱۲۳. الوارث
۱۲۴. المقتدر
۱۲۵. الجامع
۱۲۶. الباعث
۱۲۷. الحفیظ
۱۲۸. الکریم
۱۲۹. الحفیظ
۱۳۰. الشفیع
۱۳۱. الوکیل
۱۳۲. المقدم
۱۳۳. المؤخر
۱۳۴. الاول
۱۳۵. الآخر
۱۳۶. الظاهر
۱۳۷. الباطن
۱۳۸. الوارث
۱۳۹. الباری
۱۴۰. القدوس
۱۴۱. القوی
۱۴۲. المتفرد
۱۴۳. الرفیق
۱۴۴. البصیر
۱۴۵. السمیع
۱۴۶. الحسیب
۱۴۷. القوی
۱۴۸. الهی
۱۴۹. المذل
۱۵۰. السمیع
۱۵۱. المجیب
۱۵۲. المحسن
۱۵۳. الکریم
۱۵۴. الحمید
۱۵۵. المقتدر
۱۵۶. الکافی
۱۵۷. الذو الجلال
۱۵۸. القهار
۱۵۹. الواسع
۱۶۰. التواب
۱۶۱. الشاکر
۱۶۲. الحاکم
۱۶۳. الفتاح
۱۶۴. القاهر
۱۶۵. الوهاب
۱۶۶. الباسط
۱۶۷. الهی
۱۶۸. المبدع
۱۶۹. المجرم
۱۷۰. الغنی
۱۷۱. الوارث
۱۷۲. الرفیق
۱۷۳. الهادئ
۱۷۴. الجبار
۱۷۵. الرزاق
۱۷۶. الوکیل
۱۷۷. الرؤوف
۱۷۸. الجلیل
۱۷۹. الرؤوف
۱۸۰. الودود
۱۸۱. العلی
۱۸۲. الشفوق
۱۸۳. المبدیء
۱۸۴. التواب
۱۸۵. الهادی
۱۸۶. الکریم
۱۸۷. الجامع
۱۸۸. الحسیب
۱۸۹. السمیع
۱۹۰. المحیی
۱۹۱. الرفیع
۱۹۲. السامی
۱۹۳. الباعث
۱۹۴. الحنان
۱۹۵. الوارث
۱۹۶. الصمد
۱۹۷. الشکور
۱۹۸. النور
۱۹۹. الزکی
۲۰۰. الرشید

این اسامی به‌طور کلی به ویژگی‌ها و صفات خداوند اشاره دارند و بیشتر بر اساس مفاهیم عرفانی و دینی است که در قرآن و متون اسلامی ذکر شده است.

 

در قرآن و متون اسلامی، خداوند با نام‌ها و صفات مختلفی معرفی شده است. در اینجا برخی از نام‌های خداوند که به ۹۹ اسم معروف است، به عنوان اسماء الحسنی ذکر شده‌اند. اما اگر به ۱۰۰ نام دقیق نیاز دارید، می‌توانم نام‌های مشابه را نیز اضافه کنم. در اینجا تعدادی از اسامی خداوند آورده شده است:

1. الله
2. الرحمن
3. الرحیم
4. الملک
5. القدوس
6. السلام
7. المؤمن
8. المهیمن
9. العزیز
10. الجبار
11. المتکبر
12. الخالق
13. البارئ
14. المصور
15. الغفار
16. القهار
17. الوهاب
18. الرزاق
19. الفتاح
20. العلیم
21. القابض
22. الباسط
23. الخافض
24. الرافع
25. المعز
26. المذل
27. السمیع
28. البصیر
29. الحکم
30. العدلان
31. اللطیف
32. الخبیر
33. الحلیم
34. العظیم
35. الغفور
36. الشکور
37. العلی
38. الکبیر
39. الحفیظ
40. المقیت
41. الحسیب
42. الجلیل
43. الکریم
44. الرقیب
45. المجیب
46. الواسع
47. الحکیم
48. الودود
49. المجید
50. الباعث
51. الشاهد
52. المبدئ
53. المعید
54. المحیی
55. المُمیت
56. الحی
57. القیوم
58. الواجد
59. الماجد
60. الواهب
61. الرؤوف
62. الشفیق
63. الکریم
64. اللطیف
65. التواب
66. المنتقم
67. العفو
68. الرؤوف
69. مالک الملک
70. ذو الجلال و الإکرام
71. المقسط
72. الجامع
73. الغنی
74. المغنی
75. المانع
76. الضار
77. النافع
78. النور
79. الهادی
80. البدیع
81. الباقی
82. الوارث
83. الرشید
84. الصبور
85. الواحد
86. الاحد
87. الصمد
88. القادر
89. المقتدر
90. الفاطر
91. المبدئ
92. المعید
93. السبوح
94. القدوس
95. القیام
96. الشکور
97. المهیمن
98. المقتدر
99. الجبار
100. المتفرد

این ۱۰۰ نام بر اساس اسماء الحسنی و برخی دیگر از صفات و اسامی خداوند در قرآن و متون اسلامی آورده شده است.