باسمه تعالی
شرحی بر واژه عرفانی قربت
قربت
گر در پی قربت به حقیقت هستی
با عشق خدا، در سعادت هستی
خوشبختی ما به بندگی و تقواست
دوری ز خداست، در مصیبت هستی
البته! در ادامه هر مصرع را به‌صورت جداگانه شرح می‌دهم:
گر در پی قربت به حقیقت هستی
در این مصرع، شاعر شرط نزدیکی به حقیقت را بیان می‌کند. "حقیقت" در اینجا می‌تواند به معنای خداوند، کمال یا هدف والای زندگی باشد. شاعر تأکید می‌کند که اگر خواهان رسیدن به حقیقت هستی، باید به اصول و راه‌هایی که در ادامه می‌آورد توجه کنی.با عشق خدا، در سعادت هستی
در اینجا عشق به خدا به‌عنوان کلید اصلی سعادت معرفی می‌شود. شاعر می‌گوید تنها در پرتو عشق و نزدیکی به خداست که می‌توان به خوشبختی و آرامش واقعی دست یافت. عشق به خداوند نوعی اتصال روحانی و ماورایی است که انسان را از وابستگی‌های دنیوی رها می‌کند.خوشبختی ما به بندگی و تقواست
این مصرع نقش بندگی خدا و رعایت تقوا را در رسیدن به خوشبختی مطرح می‌کند. "بندگی" به معنای پذیرش اراده الهی و انجام اعمالی است که خداوند دستور داده، و "تقوا" به معنای دوری از گناه و پایبندی به اصول اخلاقی و الهی است. شاعر خوشبختی حقیقی را در عمل به این دو عنصر می‌داند.دوری ز خداست، در مصیبت هستی
این مصرع به بیان نتیجه دوری از خدا می‌پردازد. شاعر معتقد است که مشکلات، رنج‌ها و مصیبت‌های زندگی ناشی از فاصله گرفتن انسان از خدا و حقیقت الهی است. هنگامی که انسان از خداوند دور شود، دچار سردرگمی و ناآرامی خواهد شد.
به‌طور کلی، شاعر در هر مصرع یک پیام مهم اخلاقی و عرفانی را با زبانی ساده و شیوا بیان کرده و مسیر سعادت و دوری از مصیبت را به روشنی ترسیم کرده است.
قربت در عرفان به معنای نزدیکی و ارتباط عمیق و معنوی انسان با خداوند است. این مفهوم در مسیر سلوک عرفانی به عنوان هدف نهایی و بالاترین مرتبه روحانی تلقی می‌شود. قربت در واقع نشان‌دهنده وضعیت فردی است که با تهذیب نفس، تزکیه باطن و عبادات خالصانه، تلاش می‌کند تا به خداوند نزدیک‌تر شود و در نتیجه به یک حالت از اتصال با حقیقت مطلق دست یابد.
در عرفان، قربت تنها به معنای نزدیکی مکانی نیست، بلکه به معنای نزدیکی روحی و قلبی به خداوند است. این نزدیکی حاصل می‌شود از طریق تجلیات الهی که در دل سالک رخ می‌دهد و انسان را به عشق و محبت خداوند هدایت می‌کند. این نزدیکی در حقیقت، رسیدن به یک مرحله از آگاهی و شناخت الهی است که در آن انسان از خودخواهی‌ها و تعلقات دنیوی رها می‌شود و در خدمت خداوند و خلق او قرار می‌گیرد.
ابعاد قربت در عرفان:
قربت به معنای فنی: در این معنا، قربت به معنای انجام عبادات و اعمال دینی است که فرد را از طریق تقرب به خداوند، پاک می‌سازد. به عبارت دیگر، قربت در این بعد، به درستی انجام عبادات، نماز، روزه، ذکر و دعا اشاره دارد.
قربت به معنای اخلاقی و معنوی: در این بعد، انسان با تهذیب نفس و از بین بردن صفات ناپسند و رذایل اخلاقی خود، به تعالی روحی و نزدیکی به خدا می‌رسد. انسان در این مرحله، از خودخواهی و تکبر رها شده و در طلب حقیقت و جمال الهی می‌باشد.
قربت به معنای فکری: در این معنا، فرد به درک عمیقی از حقیقت هستی و وجود خداوند می‌رسد و به کشف رازهای الهی و باطن عالم دست می‌یابد. عرفا به تفکر در نشانه‌ها و آیات الهی می‌پردازند تا به حقایق پنهان نزدیک شوند.
قربت به معنای روحانی و وجدانی: در عرفان، قربت در نهایت به کشف حضور خداوند در دل سالک و احساس عاشقانه و عمیق از ارتباط با او اشاره دارد. این مرحله به معنای اتحاد و وحدت با خداوند است که در آن انسان احساس می‌کند که خداوند در او تجلی یافته است.
مراحلی که منجر به قربت می‌شود:
- توبه و بازگشت از گناهان: اولین گام در نزدیکی به خدا، توبه و ترک گناهان است.
- تهذیب نفس: تصفیه باطن و اصلاح اخلاقی یکی دیگر از مراحل قربت است.
- محبت و عشق به خدا: به عنوان عامل اصلی، انسان باید دل خود را به عشق الهی گره بزند و در تمام اعمال خود، محبت خداوند را جستجو کند.
- مراقبه و ذکر: با یاد خداوند و انجام ذکرهای خاص، انسان به تدریج از قید و بندهای دنیوی آزاد می‌شود و در عین حال به قربت و نزدیکی بیشتر به خدا می‌رسد.
در نهایت، در نگاه عرفانی، قربت به خداوند همان رسیدن به حقیقت ذات الهی است که در آن، سالک دیگر «خود» را نمی‌بیند بلکه تنها خداوند را می‌بیند و در وحدت با او قرار می‌گیرد.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۳/۱۱/۰۴