شرحی بر واژه عرفانی فرقت

باسمه  تعالی

شرحی بر واژه عرفانی فرقت

فرقت
آن کس که ز وحدت خبری می گوید
از جمع حقیقت نظری می گوید
هر کس که ز فرقت سخنی را گوید
از درد جدایی خطری می‌گوید

 

این شعر درباره‌ی مفهوم وحدت و فرقت در مسیر عرفان و دست‌یابی به حقیقت است. شاعر در اینجا به تفاوت‌هایی اشاره دارد که بین کسانی که درک حقیقی از وحدت دارند و کسانی که درگیر فرقت (جدایی) و فاصله از حقیقت هستند، وجود دارد. در این شعر، شاعر بر اهمیت وحدت در درک حقیقت و درک درد فرقت تأکید می‌کند. در ادامه، شرح هر بیت آورده شده است:

1. آن کس که ز وحدت خبری می‌گوید
در این بیت، شاعر اشاره دارد به کسانی که از وحدت (یک‌دستی و یک‌پارچگی وجودی) صحبت می‌کنند. وحدت در عرفان به معنای اتحاد با خداوند و اتحاد با حقیقت است. کسانی که از وحدت می‌گویند، در واقع به تجربه‌ای از اتحاد معنوی و دستیابی به حقیقت اشاره دارند. این افراد درک کرده‌اند که در پس تمامی موجودات، خداوند و حقیقت واحدی نهفته است و در سخنان آن‌ها خبر از این حقیقت واحد شنیده می‌شود.

2. از جمع حقیقت نظری می‌گوید
در اینجا، شاعر تأکید دارد که کسانی که از وحدت سخن می‌گویند، در واقع نظری درباره جمع حقیقت دارند. جمع حقیقت به این معناست که درک حقیقت در درون انسان‌ها به وحدت و پیوستگی میان آن‌ها اشاره دارد. حقیقت در ذات خود واحد است و درک آن نیاز به جمع و هماهنگی در دل و ذهن انسان‌ها دارد. این افراد از تجربه‌ای سخن می‌گویند که در آن تمام تضادها و دوگانگی‌ها از بین رفته و تنها حقیقت واحد وجود دارد.

3. هر کس که ز فرقت سخنی را گوید
در این بیت، شاعر به کسانی اشاره دارد که از فرقت (جدایی و فاصله از حقیقت) سخن می‌گویند. این افراد هنوز از حقیقت واحد دور هستند و در زندگی خود با احساس جدایی و فاصله از خداوند و حقیقت مواجه‌اند. سخنان این افراد نشان می‌دهد که آن‌ها به درک کاملی از وحدت نرسیده‌اند و هنوز در جهان متشکل از تضادها و دوگانگی‌ها زندگی می‌کنند.

4. از درد جدایی خطری می‌گوید
در اینجا، شاعر بیان می‌کند که کسانی که از فرقت سخن می‌گویند، در واقع از درد جدایی صحبت می‌کنند. این درد به معنای جدایی روح انسان از حقیقت الهی و خداوند است. وقتی انسان از حقیقت و خداوند دور می‌شود، در درون او درد و رنجی به وجود می‌آید که نتیجه‌ی این جدایی است. سخنان کسانی که از فرقت صحبت می‌کنند، هشدار و خطری است که از رنج و دردی ناشی از دوری از حقیقت می‌آید.

 

جمع‌بندی:

شعر بر تفاوت میان وحدت و فرقت تأکید دارد. وحدت به معنای اتصال به حقیقت الهی و درک واحد از وجود است، در حالی که فرقت به جدایی انسان از حقیقت و خداوند اشاره دارد. کسانی که از وحدت سخن می‌گویند، درک عمیقی از حقیقت واحد دارند و سخنانشان نشان‌دهنده پیوستگی و اتحاد در دنیای معنوی است. اما کسانی که از فرقت صحبت می‌کنند، درواقع از درد جدایی از حقیقت و خداوند می‌گویند و رنج ناشی از این فاصله را تجربه می‌کنند. شاعر در اینجا نشان می‌دهد که وحدت مسیر حقیقت است، در حالی که فرقت تنها درد و رنج به همراه دارد.

 

فرقت در اصطلاح عرفانی و فلسفی به معنای جدایی، فاصله، و تفرقه است که در آن فرد از حقیقت واحد یا خداوند جدا احساس می‌کند. این واژه معمولاً به حالتی اطلاق می‌شود که انسان در آن خود را از حقیقت الهی جدا می‌بیند و در وضعیت فردیت و منیت قرار دارد. فرقت معمولاً با حالت جمع که به اتحاد با خداوند اشاره دارد، در تضاد است.

مفهوم فرقت در عرفان

1. جدایی از خداوند:
در عرفان، فرقت به حالتی اشاره دارد که فرد خود را از خداوند یا حقیقت واحد جدا احساس می‌کند و در نتیجه در دوری از خداوند قرار می‌گیرد. این جدایی می‌تواند ناشی از تعلق‌های نفسانی، خودخواهی‌ها، و گناهان باشد که انسان را از حقیقت الهی دور می‌کند.

2. فاصله میان خود و حقیقت:
فرقت به معنای فاصله گرفتن از حقیقت و پراکندگی درونی است که فرد در آن احساس می‌کند که میان خود و خداوند فاصله وجود دارد. در این حالت، انسان گرفتار گمراهی یا غفلت است و نمی‌تواند به اتحاد با خداوند دست یابد.

3. فرقت در سلوک معنوی:
در سلوک عرفانی، فرقت به عنوان مرحله‌ای از جدایی و دوری از حقیقت محسوب می‌شود که سالک باید از آن عبور کرده و به جمع و وحدت برسد. این فرقت در واقع مرحله‌ای است که انسان در آن هنوز نتواسته به حقیقت نزدیک شود و در حالت غفلت و منیت قرار دارد.

 

فرقت در قرآن و حدیث

در قرآن و احادیث، فرقت به‌طور ضمنی به معنای دوری از خداوند و فاصله گرفتن از حقیقت به‌ویژه به‌واسطه گناهان و کفر آمده است. در بسیاری از آیات، دوری انسان از حقیقت به عنوان فرقت تلقی می‌شود.

آیه قرآن:
«إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَکَانُوا شِیَعًا لَسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْءٍ إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ» (آیه 159 سوره انعام)
این آیه به معنای فاصله گرفتن از دین واحد و دچار شدن به تفرقه است.

نتیجه‌گیری

فرقت در اصطلاح عرفانی به معنای جدایی، فاصله، و تفرقه از خداوند و حقیقت واحد است. در این حالت، انسان خود را گرفتار منیت و دوری از خداوند می‌بیند. فرقت در سلوک معنوی مرحله‌ای است که سالک باید از آن عبور کند و به وحدت و جمع برسد تا در حقیقت الهی محو گردد.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی