باسمه تعالی
دعای زیارت اربعین
با یاد حسین، دل ز غم شیدا شد،
در دشت بلا، عشق حق پیدا شد،
هر زائر راه کربلا با اخلاص،
در وادی عشق، قطره‌ای دریا شد.
شرح و تفسیر مصرع اول: "با یاد حسین، دل ز غم شیدا شد"
یاد حسین (ع) در دل‌ها موجی از شور و شیدایی ایجاد می‌کند. این شیدایی از نوعی درد و غم مقدس سرچشمه می‌گیرد که انسان را از خود بی‌خود کرده و به سمت حقیقت و عشق الهی سوق می‌دهد. در این مصرع، اشاره به این دارد که یاد امام حسین (ع) نه‌تنها غم و اندوه به دل می‌آورد، بلکه این غم در نهایت به شیدایی و عشقی بزرگ به امام تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر، غم یاد حسین (ع) به نوعی رهایی و دگرگونی درونی تبدیل می‌شود که انسان را از تعلقات دنیا رها می‌سازد.
شرح و تفسیر مصرع دوم: "در دشت بلا، عشق حق پیدا شد"
دشت بلا در اینجا به کربلا اشاره دارد، جایی که امام حسین (ع) و یارانش در آن با پذیرش سخت‌ترین مصیبت‌ها، عشق به حق و خدا را در اوج خود نشان دادند. در این دشت پر از خون و اشک، عشق الهی به وضوح نمایان شد. امام حسین (ع) با قیام عاشورا، به دنیا نشان داد که حقیقت عشق به خداوند، در سخت‌ترین و دشوارترین شرایط هم باقی می‌ماند و در نهایت پیروز است. این مصرع به‌نوعی نشان‌دهنده پیدایش حقیقت و عمق عشق در میانه بزرگ‌ترین سختی‌هاست.
شرح و تفسیر مصرع سوم: "هر زائر راه کربلا با اخلاص"
زائران کربلا کسانی هستند که با نیت پاک و خالصانه در مسیر زیارت امام حسین (ع) گام برمی‌دارند. اخلاص در اینجا به معنای نیت پاک و دوری از هرگونه ریا و دنیاطلبی است. زائران کربلا به‌دنبال رسیدن به مقام معنوی و تقرب به خداوند هستند و قصد دارند با قلبی صاف و صادق، عشق و وفاداری خود را به امام حسین (ع) نشان دهند. این اخلاص نشان‌دهنده‌ی ارتباط قلبی و روحی زائر با امام است.
شرح و تفسیر مصرع چهارم: "در وادی عشق، قطره‌ای دریا شد"
وادی عشق در اینجا به مسیر عاشقانه و روحانی زیارت کربلا اشاره دارد. در این مسیر، زائرانی که با قلبی خالص و با عشق به امام حسین (ع) وارد این سفر می‌شوند، به دریای عشق الهی می‌پیوندند. هر فردی که به‌عنوان یک قطره وارد این وادی شود، در نهایت به دریا تبدیل می‌شود، چرا که در این وادی، انسان از خود عبور کرده و به عظمت عشق الهی پی می‌برد. این مصرع به زیبایی بیان می‌کند که هر کسی که با اخلاص وارد راه حسین (ع) شود، به‌نوعی به مرحله‌ای از کمال و آگاهی دست می‌یابد که به دریاهای بیکران معرفت و عشق خدا پیوند می‌خورد.
جمع‌بندی
این شعر با استفاده از تصاویری عمیق و معنوی، پیوند انسان با عشق حسینی را به‌طور زیبا و شاعرانه بیان می‌کند. در هر مصرع، اشاره به گام‌های عاشقانه در مسیر کربلا و تحول معنوی زائران در این سفر مقدس دارد. هر مصرع از این شعر همچون یک آینه، تصویرهای مختلفی از قیام عاشورا، عشق به امام حسین (ع) و تأثیرات روحی آن بر دل‌های عاشق نشان می‌دهد.
شرحی بر زیارت اربعین
زیارت اربعین یکی از زیارت‌های معروف و ارزشمند در فرهنگ شیعه است که در روز بیستم ماه صفر، یعنی اربعین شهادت امام حسین (ع)، خوانده می‌شود. این زیارت به عنوان یکی از نشانه‌های ایمان در احادیث آمده و دارای مضامین عمیق عرفانی، اعتقادی و اخلاقی است.
اهمیت زیارت اربعین
زیارت اربعین از جنبه‌های مختلفی اهمیت دارد:
- نشانه ایمان: امام حسن عسکری (ع) زیارت اربعین را یکی از نشانه‌های پنج‌گانه مؤمن دانسته‌اند.
- تجدید بیعت با امام حسین (ع): زیارت اربعین فرصتی است برای اعلام وفاداری و بیعت دوباره با راه و آرمان حضرت سیدالشهداء (ع).
- پیام جهانی: این زیارت، پیام جهانی مظلومیت و حق‌طلبی امام حسین (ع) را به همگان می‌رساند.
مضامین زیارت اربعین
زیارت اربعین دارای مضامینی عمیق است که می‌توان آن‌ها را در چند بخش دسته‌بندی کرد:
تجلیل از مقام امام حسین (ع)
زیارت با بیان عظمت مقام امام حسین (ع) آغاز می‌شود و به نقش ایشان در هدایت مردم اشاره می‌کند. امام حسین (ع) به عنوان چراغ هدایت و کشتی نجات معرفی شده است که جان خود را در راه احیای دین قربانی کرد.بیان فلسفه قیام
در متن زیارت، قیام امام حسین (ع) به عنوان حرکتی الهی برای نجات بشریت از جهالت و ضلالت معرفی شده است. امام حسین (ع) جان خود را فدای حق و حقیقت کرد تا انسان‌ها از گمراهی و نابینایی معنوی نجات یابند.نفرین بر دشمنان اهل بیت (ع)
در بخش‌هایی از زیارت، دشمنان اهل بیت (ع) و کسانی که ظلم و ستم کردند، مورد لعن قرار می‌گیرند. این لعن‌ها نه از سر کینه‌توزی، بلکه به نشانه انزجار از ظلم و بی‌عدالتی است.درخواست شفاعت و تقرب
زائر از خداوند می‌خواهد که او را از پیروان راستین امام حسین (ع) قرار دهد و به واسطه این زیارت، به مقام قرب الهی نائل گردد.
پیام عرفانی زیارت اربعین
زیارت اربعین به زائر می‌آموزد که عشق به امام حسین (ع) باید همراه با معرفت باشد. این زیارت دل‌ها را از زنگار غفلت پاک کرده و به زائر می‌آموزد که در راه حق استوار باشد، حتی اگر به قیمت جانش تمام شود.
پیاده‌روی اربعین: جلوه‌ای از عشق و معرفت
یکی از جلوه‌های زیبای زیارت اربعین، پیاده‌روی عاشقان از نجف به کربلا است. این حرکت عظیم نه تنها نمایانگر عشق بی‌پایان به حضرت سیدالشهداء (ع) است، بلکه پیامی جهانی از وحدت، عشق و مقاومت در برابر ظلم را به نمایش می‌گذارد.
جمع‌بندی
زیارت اربعین، آیینه‌ای از عشق و معرفت حسینی است که زائران را به تأمل در راه حق و ایستادگی در برابر ظلم دعوت می‌کند. این زیارت علاوه بر آثار روحی و عرفانی، جامعه شیعی را نیز به اتحاد و همبستگی بیشتر فرا می‌خواند.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی