داستان هاروت و ماروت

باسمه تعالی

داستان هاروت و ماروت را به صورت کامل، منسجم و بر اساس منابع معتبر اسلامی برایتان می‌گویم، طوری که هم روایت قرآنی حفظ شود و هم مطالب تاریخی-تفسیری دقیق بیان شود.

۱. زمینه تاریخی

در روزگار حضرت سلیمان(ع)، خداوند به او علمی گسترده بخشیده بود؛ از جمله شناخت زبان موجودات، حکمت، و آگاهی از بعضی امور غیبی.
پس از وفات سلیمان، برخی از بنی‌اسرائیل و یهودیان، به جای پایبندی به کتاب الهی، به دنبال جادوگری رفتند.
آنان برای توجیه کار خود، به دروغ می‌گفتند: «سلیمان با سحر حکومت می‌کرد.»
قرآن این تهمت را رد می‌کند:

«وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُوا الشَّیَاطِینُ عَلَى مُلْکِ سُلَیْمَانَ وَمَا کَفَرَ سُلَیْمَانُ وَلَکِنَّ الشَّیَاطِینَ کَفَرُوا…» (بقره/۱۰۲)

۲. مأموریت هاروت و ماروت

• خداوند برای آزمایش مردم، دو فرشته به نام هاروت و ماروت را به زمین، در شهر بابل (واقع در عراق کنونی)، فرستاد.
• این دو مأمور شدند علم سحر را به مردم بیاموزند، اما نه برای تشویق به استفاده، بلکه برای آگاهی از ماهیت آن و راه‌های مقابله با آن.
• قبل از هر آموزش، می‌گفتند:
  «إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَکْفُرْ»
  یعنی: «ما وسیله آزمایشیم، پس کافر نشو.»

۳. چگونگی آموزش

• آن‌ها به مراجعان می‌آموختند که چگونه جادو ممکن است باعث اختلاف و جدایی میان زن و شوهر شود.
• اما همواره تأکید می‌کردند که استفاده از این دانش برای آسیب به دیگران، کفر و گناه است.
• کسانی که نیت درست داشتند، این علم را برای دفاع یا ابطال سحر می‌آموختند.
• اما بسیاری از مردم، فریفته قدرت ظاهری سحر شدند و از آن برای کارهای باطل استفاده کردند.

۴. عاقبت کار

• قرآن می‌گوید:
  «فَیَتَعَلَّمُونَ مَا یَضُرُّهُمْ وَلَا یَنفَعُهُمْ…»
  یعنی: «آنان چیزی را می‌آموختند که به زیانشان بود و سودی برایشان نداشت.»
• نتیجه: به جای استفاده صحیح، خودشان را به گناه و عذاب الهی گرفتار کردند.

۵. دیدگاه مفسران

• اکثر مفسران شیعه و سنی معتقدند هاروت و ماروت هرگز گناه نکردند؛ آن‌ها فقط وسیله امتحان بودند.
• داستان‌هایی که می‌گویند این دو به گناه شخصی آلوده شدند (مثل عشق به یک زن به نام «زهره» و گرفتار شدنشان) در قرآن نیامده و از نظر علمی و دینی اعتبار قطعی ندارد؛ بسیاری از علما آن‌ها را اسرائیلیات می‌دانند.
• مأموریتشان فقط یک چیز بود: جداسازی اهل ایمان از اهل هوای نفس.

۶. پیام‌های اصلی داستان

1. علم، ارزشمند است اما وقتی به خدمت باطل درآید، خطرناک می‌شود.
2. آزمایش الهی ممکن است در قالب علم یا قدرت به انسان داده شود.
3. هشدار و تذکر حتی از زبان فرشتگان، اگر نادیده گرفته شود، انسان را هلاک می‌کند.
4. اتهام زدن به پیامبران (مثل نسبت سحر به سلیمان) از نشانه‌های انحراف دینی است.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی