باسمه تعالی
انواع بهار
واژه‌ی "بهار" در ادبیات، طبیعت، عرفان و حتی در معنای استعاری، کاربردهای گوناگون دارد. بسته به زمینه‌ی مورد نظر، می‌توان انواع مختلفی برای "بهار" برشمرد. در ادامه چند نوع بهار را ذکر می‌کنم:
۱. بهار طبیعی (فصل سال)
- فصل اول سال در تقویم شمسی، که با اعتدال ربیعی آغاز می‌شود.
- نشانه‌ی شکوفایی، آغاز زندگی دوباره طبیعت، و پایان زمستان است.
۲. بهار عمر
- به معنای دوران جوانی است.
- در اشعار فارسی، «بهار عمر» استعاره از دوره نشاط، قدرت و زیبایی زندگی است.
۳. بهار روحانی
- زمانی که دل انسان از تاریکی و سردی غفلت بیرون می‌آید و به نور معرفت، ایمان و محبت الهی روشن می‌شود.
- مانند «بهار دل»، «بهار جان» در اشعار عرفانی.
۴. بهار عرفانی
- تجلی فیض الهی بر قلب سالک، هنگام صحوه پس از سُکر یا روشنایی پس از تاریکی سلوک.
- گاهی مقارن با شهود حقایق یا آغاز مراحل جدید در سیر و سلوک است.
۵. بهار تاریخی یا اجتماعی
- زمانی که جامعه از رکود، ظلم یا جهل بیرون آمده و به سمت رشد، عدالت و آگاهی می‌رود.
- مانند «بهار آزادی» یا «بهار انقلاب».
۶. بهار ادبی
- نماد شکوفایی شعر، هنر، و ادبیات یک دوره یا منطقه.
- مثلاً به دوره‌ای از شکوه شعر فارسی در قرون طلایی گفته می‌شود.
۷. بهار قرآنی
- پیامبر اسلام فرمود: «القرآنُ ربیعُ القلوب» – قرآن، بهار دل‌هاست.
- نشانه‌ی حیات‌بخش بودن قرآن برای جان‌های مرده.
اگر بهاری از این دسته‌ها مدنظر شماست یا در قالب خاصی (مثل شعر یا عرفان) به دنبال آن هستید، خوشحال می‌شوم بیشتر توضیح بدهم یا آن را به نظم درآورم.
۸. بهار عشق
- لحظه‌ی شکوفایی محبت و وصال میان دو دل یا بین بنده و معشوق الهی.
- در اشعار عرفانی، عشق الهی گاه مانند بهاری ناب جان سالک را تازه می‌کند:
بهار آمد، که تا عشقی به جان افکند پنهانی
دل از سر برد و جان را داد بر باد پریشانی
۹. بهار شهود
- مرحله‌ای در سلوک که چشم دل باز می‌شود و حقایق عالم غیب نمایان می‌گردد.
- در این بهار، عالم ملکوت مانند گلستانی رخ می‌نماید.
۱۰. بهار ظهور
- اشاره به ظهور حضرت ولی‌عصر (عج) دارد که جهان پر از ظلم، با ظهور ایشان چون بهاری شکوفا می‌شود.
- در دعای ندبه و اشعار مهدوی به این بهار اشاره‌های فراوانی شده:
بهاری که جهان از عدل، گلزار شود
زمین از قدومت پر از یار شود
۱۱. بهار عقل
- در برابر زمستان جهل، زمانی که نور عقل و خرد در جان انسان یا جامعه پدیدار می‌شود.
- در سلوک عرفانی، این بهار گاه با مرحله‌ی «نفس ناطقه» و بیداری عقلی همراه است.
۱۲. بهار تجلی
- در عرفان، اشاره به حالتی دارد که اسماء و صفات الهی در آینه‌ی دل سالک تجلی می‌کنند.
- همان‌گونه که گل‌ها در بهار شکوفا می‌شوند، کمالات الهی نیز در دل شکوفا می‌گردند.
۱۳. بهار قیامت
- در برخی تفاسیر، قیامت را به بهار تشبیه کرده‌اند، چرا که انسان‌ها دوباره زنده می‌شوند همان‌گونه که زمین مرده در بهار زنده می‌شود (آیه ۵۷ سوره یس).
- به نوعی بیانگر زندگی پس از مرگ است.
۱۴. بهار خاطره‌ها
- کاربردی ادبی دارد، وقتی انسان با یاد گذشته‌های شیرین، حس طراوت و نشاط می‌یابد.
- در ادبیات نو، گاه بهاری نوستالژیک و احساسی است.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۱/۲۱