باسمه تعالی
دعای مجیر
چون بنده ز تقصیر پشیمان گشتم
با اشک ندامت به دامان گشتم
ای خالق رحمت، مرا بنگر نیز
یک لحظه نظر کن، که نالان گشتم
شرح و تفسیر شعر
مصرع اول: چون بنده ز تقصیر پشیمان گشتم
در این مصرع، اعتراف به گناه و پشیمانی از تقصیرات گذشته دیده می‌شود. در آموزه‌های دینی، پشیمانی از گناه نخستین گام برای توبه است. در دعای جوشن کبیر و بسیاری از ادعیه، خداوند با صفاتی مانند «یا تواب، یا غفار، یا عفو» شناخته می‌شود که نشان‌دهنده‌ی پذیرش توبه‌ی بندگان است.
مصرع دوم: با اشک ندامت به دامان گشتم
اشک ندامت نماد اخلاص و قلب شکسته‌ای است که به سوی خداوند بازمی‌گردد. در آیات و روایات آمده است که «خداوند قلب‌های شکسته را دوست دارد» و دعای توبه‌کنندگان را می‌پذیرد. این مصرع یادآور تعبیر قرآنی «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ» (خداوند توبه‌کنندگان را دوست دارد) است.
مصرع سوم: ای خالق رحمت، مرا بنگر نیز
در اینجا، شاعر خداوند را با صفت «خالق رحمت» خطاب می‌کند. این صفت، برگرفته از نام‌های الهی مانند «یا رحمان، یا رحیم، یا ودود، یا رؤوف» است که در دعاهای مختلف از جمله دعای جوشن کبیر تکرار شده‌اند. این فراز طلب توجه و عنایت الهی را نشان می‌دهد، یعنی همان حالتی که در دعای «الهی العفو» و «یا الله، یا رحمن، یا رحیم» مشاهده می‌شود.
مصرع چهارم: یک لحظه نظر کن، که نالان گشتم
طلب نظر الهی یکی از مفاهیم عمیق عرفانی و دینی است. در احادیث و اشعار بزرگان، یک نگاه لطف خداوند می‌تواند انسان را از تاریکی‌ها نجات دهد. این مصرع را می‌توان مرتبط با این حدیث قدسی دانست: «هر که یک قدم به سوی من آید، من ده قدم به سوی او می‌آیم». همچنین، در آیات قرآن آمده است:
«وَإِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ» (هرگاه بندگانم درباره‌ی من بپرسند، من نزدیکم).
نتیجه‌گیری
این شعر، تجلی روحیه‌ی توبه، ندامت و طلب رحمت از خداوند است. در آن، مفاهیمی مانند پشیمانی از گناه، اشک توبه، درخواست توجه الهی و امید به مغفرت دیده می‌شود که کاملاً با آموزه‌های قرآنی و ادعیه‌ای چون دعای جوشن کبیر، دعای کمیل و مناجات‌های امام سجاد (ع) همخوانی دارد.
این شعر، ندای یک قلب شکسته و امیدوار به رحمت الهی است که در نهایت، چشمانش را به درگاه خداوند دوخته و از او یک نگاه پرمهر را طلب می‌کند؛ نگاهی که می‌تواند دریچه‌ای به سوی رهایی و آرامش باشد.
دعای مجیر یکی از دعاهای پر فضیلت و مشهور در میان مسلمانان است که بیشتر در شب‌های رمضان خوانده می‌شود. این دعا شامل ۹۹ نام و صفت از اسمای حسنای الهی است و مضمون اصلی آن طلب رحمت، مغفرت و نجات از عذاب الهی است. نام این دعا از عبارت «أَجِرْنَا» (ما را پناه ده) گرفته شده است که در پایان هر فراز آن تکرار می‌شود.
محتوا و ساختار دعای مجیر
دعای مجیر از نظر ساختاری شامل جملات کوتاهی است که هر یک از آن‌ها با ذکر چند نام خداوند آغاز شده و سپس با عبارت «أَجِرْنَا» (ما را نجات بخش) خاتمه می‌یابد. در این دعا، صفات جمال و جلال الهی مانند یا الله، یا رحمن، یا رحیم، یا غفور، یا کریم، یا عظیم، یا حنان، یا منان، یا سبحان، یا قدیم، یا عزیز، یا لطیف، یا ودود، یا مجید و بسیاری دیگر ذکر شده‌اند.
مضامین و پیام‌های دعای مجیر
۱. توحید و شناخت صفات الهی: این دعا از ۹۹ نام خداوند تشکیل شده که نشان‌دهندهٔ جلوه‌های گوناگون قدرت، علم، رحمت و حکمت الهی است.
۲. طلب رحمت و مغفرت: مضمون اصلی دعا، درخواست بخشش گناهان و پناه بردن به رحمت بی‌کران خداوند است.
3. نیاز و تضرع بنده به درگاه الهی: در سراسر دعا، انسان با تکرار «أَجِرْنَا» از خداوند طلب یاری می‌کند و نشان می‌دهد که تنها او قادر به نجات انسان از عذاب و مشکلات است.
4. تأکید بر قدرت مطلق خداوند: صفاتی مانند یا جبار، یا عظیم، یا قادر، یا قاهر، یا علی، یا کبیر، یا متعال به قدرت بی‌نهایت الهی اشاره دارند.
5. امید به لطف و رحمت الهی: اسامی‌ای چون یا رحیم، یا غفور، یا ودود، یا حنان، یا منان نشان می‌دهد که درِ رحمت خدا همیشه باز است و او مهربان‌ترین مهربانان است.
فضیلت و ثواب دعای مجیر
طبق احادیث و روایات، خواندن این دعا به‌خصوص در لیالی قدر و ایام سختی و گرفتاری تأثیر فراوان دارد. برخی از فضایل آن:
- بخشش گناهان و تطهیر روح
- نجات از آتش دوزخ
- گشایش در کارها و افزایش برکت
- شفای بیماری‌ها و رفع مشکلات
نتیجه‌گیری
دعای مجیر یک دعای عارفانه و سرشار از مضامین توحیدی است که انسان را به یاد قدرت، رحمت و بخشش خداوند می‌اندازد. تکرار این دعا به‌ویژه در ماه رمضان و شب‌های قدر، فرصتی برای طلب مغفرت، خالص کردن نیت و تقویت ارتباط معنوی با خداوند است.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۱/۰۸