شرحی بر واژه عرفانی درب حکمت

باسمه تعالی

درب حکمت

۱.
هر کس که زِ حکمت اثری یافت، رسید
وز چشمه‌ی معرفت دری یافت، رسید
چشمی که گشود بر حقایق، دریافت
هر کس که ز جانان نظری یافت، رسید

---

شرح و تفسیر:

در این رباعی، حکمت به‌عنوان یکی از عالی‌ترین مراتب شناخت و بینش انسانی معرفی شده است. شاعر تأکید دارد که هر کس نشانه‌ای از حکمت را دریابد، به مقصد و مقصود حقیقی می‌رسد. در عرفان اسلامی، حکمت تنها یک دانش نظری نیست؛ بلکه معرفتی شهودی است که از طریق اشراق و مشاهده‌ی قلبی حاصل می‌شود.

مصراع اول و دوم:
این دو مصراع نشان می‌دهد که وصول به حقیقت، بدون بهره‌مندی از حکمت و معرفت ممکن نیست. حکمت در اینجا به معنای دانشی است که از تأمل در عالم هستی و ارتباط با حقایق الهی به دست می‌آید. «چشمه‌ی معرفت» نمادی از منبع بی‌پایان حقیقت است که تنها طالبان حقیقی به آن دسترسی دارند.

مصراع سوم و چهارم:
در این قسمت، شاعر تأکید می‌کند که «دریافت حقیقت» تنها با گشودن چشم دل ممکن است. این چشم، همان «بصیرت باطنی» است که انسان را به حقیقت نهایی رهنمون می‌کند. همچنین، نظری از جانب حق (جانان) به معنای توجه ویژه‌ی الهی است که اگر به بنده‌ای عطا شود، او را به حقیقت و وصال می‌رساند.

نتیجه:
این رباعی دعوتی است به طلب حکمت و معرفت برای نیل به حقیقت. شاعر بر آن است که هرکس با خلوص و طلب صادقانه حرکت کند، به فیض حق و حقایق عالم دست خواهد یافت.

طراینده

 

دکتر علی رجالی