باسمه تعالی
در ب وصال
اگر خواهی بهشت وصل جانان
تعبد پیشه کن در راه یزدان
بهشت عاشقان دیدار دلبر
تماشای رخ و رخسار رحمان
شرح و تفسیر:
این رباعی به حقیقت وصال الهی و لذت معنوی دیدار حق‌تعالی اشاره دارد. شاعر در این ابیات با بیانی ساده اما عمیق، مسیر نیل به وصال معشوق حقیقی (خداوند) را ترسیم می‌کند و تأکید دارد که راه وصول به این مرتبه‌ی بلند، از مسیر تعبد (عبادت و بندگی خالصانه) می‌گذرد.
مصرع اول:
«اگر خواهی بهشت وصل جانان»
در این مصرع، "بهشت وصل جانان" به عالی‌ترین درجه‌ی سعادت معنوی اشاره دارد. این بهشت، فراتر از لذات جسمانی است و به لذت شهود و قرب الهی اشاره دارد. شاعر می‌گوید اگر طالب این وصال و بهشت معنوی هستی، باید مسیر خاصی را بپیمایی.
مصرع دوم:
«تعبد پیشه کن در راه یزدان»
اینجا "تعبد" به معنای عبادت و بندگی با خلوص نیت است. شاعر نشان می‌دهد که راه وصول به حقیقت وصال، از طریق عبادت خالصانه و پیروی از فرمان الهی ممکن می‌شود. تعبد، تنها انجام اعمال ظاهری نیست بلکه خضوع قلبی، تسلیم در برابر اراده‌ی الهی و مداومت بر طاعت را شامل می‌شود.
مصرع سوم:
«بهشت عاشقان دیدار دلبر»
در این مصرع، شاعر معنای حقیقی بهشت عاشقان را بیان می‌کند؛ بهشت واقعی برای عاشقان الهی چیزی جز دیدار محبوب نیست. این دیدار، همان شهود جمال و جلال الهی است که در متون عرفانی به آن "لقاءالله" گفته می‌شود. عاشق حقیقی، نه بهشت مادی بلکه وصال و مشاهده‌ی جمال محبوب ازلی را می‌طلبد.
مصرع چهارم:
«تماشای رخ و رخسار رحمان»
این مصرع، اوج طلب عاشقانه را بیان می‌کند. "رخ و رخسار رحمان" اشاره به تجلّی صفات جمالی خداوند دارد. عرفا معتقدند که برترین پاداش برای سالک، رسیدن به مقامی است که تجلی اسماء و صفات الهی را مشاهده کند. این تماشا، نه با چشم ظاهر بلکه با چشم دل (بصیرت قلبی) امکان‌پذیر است.
جمع‌بندی:
این رباعی، دعوتی به بندگی خالصانه و عشق حقیقی به خداوند است. شاعر تأکید دارد که بالاترین نعمت برای عاشق، وصال محبوب و مشاهده‌ی جمال الهی است و برای نیل به این مقام، باید راه عبودیت را با اخلاص پیمود.
این رباعی از نظر معنا، با آموزه‌های عرفانی و قرآنی کاملاً هماهنگ است و به آیه‌ی:
"وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ، إِلَىٰ رَبِّهَا نَاظِرَةٌ" (قیامت: ۲۲-۲۳)
اشاره دارد که در روز قیامت، برخی از چهره‌ها شاداب‌اند و به جمال الهی نظر می‌افکنند.
سراینده
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۱/۰۴