شرحی بر واژه عرفانی تسلیم

 

 

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی تسلیم

تسلیم
تسلیم به امر حق، رهایی‌بخش است
همراهی با خدای انس و عرش است
تعبیر به ضعف، اشتباه و واهی است
پیوند عمیق حق و ما در فرش است

 

تسلیم

در این رباعی، شاعر مفاهیم عرفانی و دینی را با زبان ساده و به‌طور مؤثر بیان کرده است. شرح هر مصرع به تفکیک در ادامه آورده می‌شود:

مصرع اول:

«تسلیم به امر حق، رهایی‌بخش است»
شاعر در این مصرع بیان می‌کند که تسلیم در برابر اراده و دستور خداوند (امر حق) موجب رهایی و آزادی انسان می‌شود. این «رهایی» به معنای رهایی از خودخواهی، کبر و گرفتاری‌های دنیوی است. تسلیم واقعی، انسان را به حقیقتی دست می‌یابد که در آن آرامش، اطمینان و معنویت قرار دارد. به عبارت دیگر، تسلیم در برابر خداوند به انسان آزادی حقیقی می‌دهد، آزادی از افکار محدود دنیوی و رهایی از خود.

مصرع دوم:

«همراهی با خدای انس و عرش است»
این مصرع به اهمیت همراهی با خداوند اشاره دارد. شاعر به‌صورت سمبلیک از «خدای انس» (خدایِ انسان و موجودات مخلوق) و «عرش» (نمادی از عظمت و قدرت خدا) یاد می‌کند تا نشان دهد که تسلیم در برابر خداوند انسان را به مقامی می‌رساند که هم در بعد انسانی و مادی (انس) و هم در بعد روحانی و الهی (عرش) قرار می‌گیرد. این اشاره به پیوند میان انسان و خداست که در حالت تسلیم واقعی، انسان به نوعی در دو بعد مادی و معنوی به خداوند متصل می‌شود.

مصرع سوم:

«تعبیر به ضعف، اشتباه و واهی است»
در این بخش، شاعر به شکلی ظریف از برداشت‌های نادرست در مورد تسلیم شدن صحبت می‌کند. بسیاری از افراد ممکن است تسلیم شدن در برابر خداوند را با ضعف و ناتوانی اشتباه بگیرند. اما شاعر تصریح می‌کند که تسلیم در واقع نشانه‌ای از ضعف نیست، بلکه یک نوع قدرت در پذیرش اراده الهی است. «ضعف» در اینجا به معنای درک اشتباه از تسلیم است و شاعر این برداشت را «اشتباه و واهی» می‌داند.

مصرع چهارم:

«پیوند عمیق حق و ما در فرش است»
در این مصرع، شاعر به پیوند عمیق میان انسان (که در دنیای مادی یا «فرش» قرار دارد) و خداوند (حق) اشاره می‌کند. «فرش» نماد دنیای مادی است که در آن انسان‌ها به سر می‌برند. در اینجا، شاعر می‌خواهد بگوید که پیوند میان انسان و خداوند تنها به دنیای معنوی و ماورایی محدود نمی‌شود، بلکه این پیوند در دنیای مادی نیز برقرار است. بنابراین، تسلیم واقعی فقط در بعد معنوی یا روحانی نیست بلکه در زندگی روزمره نیز انسان می‌تواند با پذیرش اراده الهی، در این پیوند عمیق مشارکت کند.

نتیجه‌گیری:

شاعر در این رباعی به بررسی مفهوم تسلیم در برابر اراده خداوند پرداخته و با تأکید بر رهایی‌بخشی این تسلیم، اشاره به اشتباه بودن تعبیر تسلیم به ضعف دارد. در پایان، او با نشان دادن پیوند میان انسان و خداوند در جهان مادی، تصریح می‌کند که تسلیم نه‌تنها در عالم معنوی بلکه در زندگی روزمره نیز معنادار است.

تسلیم در عرفان به معنای پذیرش کامل اراده خداوند و رها کردن خود از مقاومت‌های درونی است. این واژه به طور عمیق‌تری به معنای فانی شدن در اراده الهی و رها کردن نفس از هرگونه خواسته و آرزوی شخصی است. در عرفان، تسلیم نه به معنای ضعف، بلکه به معنای اتحاد با اراده خداوند و به معنای درک عمیق و کاملِ حقیقت است.

ویژگی‌های تسلیم در عرفان:

۱. پذیرش اراده الهی: تسلیم در عرفان یعنی انسان به طور کامل اراده خداوند را می‌پذیرد و از خودخواسته‌ها و آرزوهای دنیوی چشم می‌پوشد. او هیچ‌گونه اعتراضی به تقدیرات الهی ندارد و هر آنچه پیش آید را به عنوان خواست خداوند می‌پذیرد.

۲. رهایی از خود و نفس: در تسلیم، فرد از خودمحوری و تمایلات نفسانی رهایی می‌یابد. تسلیم یعنی نفی منیت و از خودگذشتگی، جایی که انسان در برابر خواست‌های نفسانی خود کوتاه می‌آید و به خواست خداوند تسلیم می‌شود.

۳. اتحاد با اراده خداوند: تسلیم در عرفان به معنای آن است که انسان در تمامی اعمال خود اراده الهی را بر اراده شخصی خود مقدم می‌داند. او به گونه‌ای زندگی می‌کند که هیچ‌چیز جز اراده خداوند در جهان و در زندگی‌اش وجود ندارد. در این حالت، انسان نه تنها تسلیم است، بلکه در اراده خداوند ذوب می‌شود.

۴. رؤیت حقیقت: تسلیم باعث می‌شود انسان به حقیقت هستی و واقعیت وجود خود پی ببرد. هنگامی که انسان در برابر خداوند تسلیم می‌شود، از جهل و ناآگاهی رها می‌شود و حقیقت و معنای واقعی زندگی را درک می‌کند. در این حالت، انسان به درک بی‌واسطه‌ای از حقیقت عالم و وجود خود می‌رسد.

اهمیت تسلیم در عرفان:

تسلیم در عرفان به عنوان یکی از مقامات عالی انسانی شناخته می‌شود که انسان را به مرحله‌ای از آرامش و اطمینان می‌رساند. انسان با تسلیم در برابر اراده الهی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های دنیوی آزاد می‌شود و در دل شرایط مختلف زندگی، رضا و آرامش را پیدا می‌کند.

تسلیم در واقع، گامی به سوی فناء فی الله است. در این مقام، انسان از خود می‌گذرد و تنها در خدمت خداوند و اهداف الهی قرار می‌گیرد. او دیگر به دنبال خواسته‌های شخصی و دنیوی نیست و در این حالت، تمام وجود او معطوف به رضایت خداوند است. تسلیم همچنین انسان را از هرگونه تشویش و نگرانی رهایی می‌بخشد و به او قدرتی درونی می‌دهد که تنها از اعتماد و ایمان به خداوند سرچشمه می‌گیرد.

در نهایت، تسلیم در عرفان، مقام و ویژگی‌ای است که به انسان این امکان را می‌دهد که به عمیق‌ترین درجات معنویت و اتصال با خداوند دست یابد و در مسیر درک حقیقت و کمال انسانی گام بردارد.

 

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی