باسمه تعالی
محبت
محبت شعله‌ای از نور جانان
بود سرچشمه‌ی اسرار پنهان
هر آن کس پا نهد در وادی عشق
شود روشن دلش از نور یزدان
محبت در عرفان و دین به معنای عشق خالص و بی‌ریا است که میان انسان و خدا، انسان و انسان، یا حتی انسان و موجودات دیگر برقرار می‌شود. محبت از ریشه «حَبّ» به معنای بذر و دانه گرفته شده است، زیرا محبت مانند بذری در دل انسان کاشته می‌شود و با گذشت زمان، پرورش می‌یابد و به یک پیوند عمیق و پایدار تبدیل می‌گردد.
---
تعریف محبت در ابعاد مختلف:
1. محبت در عرفان اسلامی: محبت در عرفان، عشق پاک و بی‌قید و شرطی است که عارف به خداوند دارد. این عشق به معنای قرب، انس، و جذبه‌ای است که سالک را به سوی حق می‌کشاند و او را از دنیای مادی و تعلقات نفسانی رها می‌کند. در این معنا، محبت به خداوند مهم‌ترین عامل حرکت در مسیر سلوک عرفانی است.
2. محبت در دین: در دین اسلام، محبت به معنای علاقه و عشقی است که انسان به خدا، پیامبران، و انسان‌های دیگر دارد. این محبت ریشه در ایمان دارد و نمودهای آن در اعمال انسان، مانند عبادت، نیکی به دیگران، و دوری از گناه، مشاهده می‌شود. خداوند در قرآن می‌فرماید:
«إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ» (بقره: 222)
که نشان‌دهنده محبت خداوند به بندگان پاک و توبه‌کار است.
3. محبت و عشق: محبت با عشق هم‌معنا دانسته می‌شود، اما در عرفان، محبت اغلب جنبه آرامش‌بخش و عمیق دارد، در حالی که عشق ممکن است حالت آتشین و پرجوش داشته باشد. محبت، عشق را متعادل می‌کند و آن را به مسیری هدفمند و الهی هدایت می‌نماید.
4. محبت به خداوند: محبت به خداوند به معنای عشق و اشتیاق به او و تسلیم بودن در برابر اراده الهی است. این محبت، زمانی به اوج می‌رسد که انسان خدا را نه به‌خاطر نعمت‌های او، بلکه به‌خاطر ذات کامل و جمال مطلق او دوست بدارد. چنین محبتی در عرفان با مفاهیمی چون عشق الهی و فناء فی‌الله همراه است.
5. محبت به انسان‌ها: محبت به دیگران از ارکان اخلاق اسلامی است و بر پایه اصولی مانند همدلی، ایثار، و بخشش استوار است. این نوع محبت، تجلی محبت الهی در زندگی اجتماعی است و باعث ایجاد روابط پایدار و صمیمی میان انسان‌ها می‌شود.
6. محبت و عشق در سلوک عرفانی: در مسیر عرفانی، محبت به‌عنوان یک نیروی محرکه عمل می‌کند. عارفان معتقدند که محبت به خداوند سبب می‌شود که سالک از خود و دنیای مادی عبور کند و تنها به خدا بیندیشد. این محبت به‌تدریج او را به مقام فنا (فانی شدن در خدا) و بقاء (باقی ماندن در خدا) می‌رساند.
---
ویژگی‌های محبت:
1. خالص و بی‌قید و شرط بودن: محبت واقعی بدون انتظار یا شرط خاصی است.
2. پایدار بودن: محبت برخلاف احساسات زودگذر، ماندگار و عمیق است.
3. اثرگذار بودن: محبت واقعی باعث تغییر رفتار و شخصیت انسان می‌شود.
4. تقویت‌کننده ایمان: محبت به خدا و بندگان او، ایمان انسان را تقویت و قلب او را روشن می‌کند.
---
نتیجه‌گیری:
محبت نیرویی الهی و پاک است که انسان را به خداوند و دیگر مخلوقات نزدیک می‌کند. در عرفان، محبت مهم‌ترین عامل حرکت در مسیر تکامل معنوی و رسیدن به حقیقت است. این محبت، عشق به خداوند و مخلوقات او را در دل انسان می‌رویاند و او را به مقام‌های والای معنوی می‌رساند. محبت، به‌عنوان جوهره‌ای از ایمان و اخلاق، محور اصلی زندگی انسان در همه ابعاد آن است.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۳/۱۰/۱۹