شرحی بر واژه عرفانی صراط ایمان

 

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی صراط ایمان

صراط ایمان
رهزن ایمان تو اعمال توست
همره روز جزا افعال توست
آنچه کشتی، می‌کنی آن را درو
گر نباشد توشه‌ای، اشکال توست

---

شرح و تفسیر بیت‌ها:

بیت اول:
«صراط ایمان» به معنای راه و مسیر مستقیم ایمان است که مؤمنان را به سوی سعادت و قرب الهی هدایت می‌کند. در این بیت شاعر به این نکته اشاره دارد که عامل اصلی انحراف از مسیر ایمان، اعمال خود انسان است. یعنی این خود ما هستیم که با رفتار و کردار نادرست، از مسیر ایمان فاصله می‌گیریم.

بیت دوم:
در روز قیامت، اعمال و افعال ما همراه و ملازم ما خواهند بود. بر اساس آیات قرآن، هر عمل نیکی که انجام دهیم، برای خودمان است و هر بدی که انجام دهیم، بازگشت آن به خودمان خواهد بود (آیه ۷ سوره زلزله: «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ»). شاعر با تأکید بر همراه بودن اعمال در روز جزا، به مخاطب هشدار می‌دهد که هیچ عملی از نظر خداوند پنهان نمی‌ماند و نتیجه آن در آخرت آشکار می‌شود.

بیت سوم:
در این بیت به اصل مهمی از سنت الهی یعنی قانون بازتاب اعمال اشاره می‌شود: «آنچه کشتی، می‌کنی آن را درو». این مضمون برگرفته از آیات قرآن است که هر کس نتیجه اعمال خود را خواهد دید (آیه ۳۰ سوره شوری: «وَمَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ»). هر عملی که در دنیا انجام دهیم، در آخرت نتیجه و محصول آن را برداشت خواهیم کرد، چه خوب و چه بد.

بیت چهارم:
در این بیت شاعر به لزوم آمادگی برای آخرت اشاره می‌کند. اگر کسی برای سفر ابدی خود توشه‌ای از ایمان و عمل صالح فراهم نکرده باشد، مشکل از خود اوست. این مضمون برگرفته از آیات قرآن است که انسان باید برای آخرت ذخیره و زادراه فراهم کند (آیه ۱۱۰ سوره کهف: «فَمَن کَانَ یَرْجُوا لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا»). شاعر تأکید می‌کند که اگر کمبودی در آخرت احساس شود، نتیجه‌ی غفلت و کوتاهی خود انسان است.

---

جمع‌بندی پیام شعر:

این شعر تأکید می‌کند که:
۱. اعمال انسان، تعیین‌کننده‌ی سرنوشت ایمانی او هستند.
۲. در روز قیامت، هیچ عملی پنهان نمی‌ماند و هر کس همراه با اعمال خود حاضر می‌شود.
۳. نتیجه‌ی اعمال انسان، چه خوب و چه بد، به خود او بازمی‌گردد.
۴. مسئولیت آماده‌سازی برای آخرت بر عهده خود انسان است و اگر کمبودی احساس شود، ناشی از غفلت و بی‌توجهی او خواهد بود.

این شعر دعوتی است به خودآگاهی، مراقبت از اعمال و آمادگی برای روز حساب که در آموزه‌های دینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

سراینده

دکتر علی رجالی