شرحی بر واژه عرفانی صراط احسان

 

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی صراط احسان

صراط احسان
احسان رهِ عاشقان به سوی یار است
آن نور که در دلِ همه بیدار است
هر کس که رهِ مهر به مردم دارد
او منتظر روی خدا، دیدار است

---

شرح و تفسیر بیت‌ها:

بیت اول:
در این بیت، شاعر احسان (نیکی کردن) را به عنوان راه عاشقان به سوی معبود معرفی می‌کند. عاشقان حقیقی برای رسیدن به محبوب، از مسیر احسان عبور می‌کنند. این مضمون برگرفته از تعالیم اسلامی است که احسان نه تنها عملی اخلاقی، بلکه راهی به سوی خداوند است. در قرآن کریم (سوره نحل، آیه ۱۲۸) آمده است:
«إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِینَ اتَّقَوْا وَالَّذِینَ هُمْ مُّحْسِنُونَ»
(خداوند با کسانی است که پرهیزکارند و نیکوکاران).
شاعر می‌گوید نیکی کردن پلی است که عاشقان را به محبوب ازلی و حقیقت مطلق می‌رساند.

بیت دوم:
این بیت به ماهیت معنوی احسان اشاره دارد. احسان، نوری الهی است که در وجود همه انسان‌ها قرار دارد. این نور، همان فطرت پاک انسانی است که انسان را به خیر، نیکی و عشق به دیگران فرا می‌خواند.
بر اساس آموزه‌های دینی، هر انسانی به‌طور ذاتی گرایش به نیکی و خیر دارد (سوره روم، آیه ۳۰: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا»).
شاعر این نور بیدار را نشانه‌ای از حضور الهی در دل انسان‌ها می‌داند که هر زمان بخواهند، می‌توانند آن را فعال کرده و در مسیر نیکی حرکت کنند.

بیت سوم:
این بیت بیان می‌کند که هر کس نسبت به مردم نیکی کند و با مهر و محبت با آنان رفتار نماید، در حقیقت به سوی خداوند گام برمی‌دارد.
در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است:
"الخلقُ عِیالُ اللهِ، فَأَحَبُّهُمْ إِلَی اللهِ أَنفَعُهُمْ لِعِیالِهِ"
(مردم خانواده خدا هستند و محبوب‌ترین افراد نزد خداوند، کسانی هستند که برای بندگانش سودمندترند).
بنابراین، مهرورزی و احسان به خلق، زمینه‌ساز دیدار با حق تعالی است.

بیت چهارم:
این بیت پیوند میان احسان و قرب الهی را ترسیم می‌کند. شاعر می‌گوید کسی که به مردم نیکی می‌کند، در واقع چشم‌انتظار دیدار خداوند است.
در عرفان اسلامی، احسان کردن نوعی سلوک معنوی است که انسان را به مشاهده‌ی جمال حق می‌رساند. اشاره‌ای به حدیث معروف دارد که پیامبر (ص) فرمود:
"الإِحْسَانُ أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ کَأَنَّکَ تَرَاهُ..."
(احسان آن است که خدا را چنان عبادت کنی که گویی او را می‌بینی).
بنابراین، هر عمل نیکی که از دل برآید، گامی است به سوی دیدار محبوب حقیقی.

---

جمع‌بندی پیام شعر:

۱. احسان، راه و وسیله‌ی عاشقان برای رسیدن به خداوند است.
۲. نیکی و محبت، نوری فطری است که در قلب همه انسان‌ها وجود دارد.
۳. مهربانی به مردم، نه‌تنها کمک به خلق، بلکه تقرب به خالق است.
۴. منتظران دیدار الهی کسانی هستند که در زندگی خود احسان و نیکی را سرلوحه‌ی کار خویش قرار می‌دهند.

این شعر دعوتی است به نیکی کردن از سر عشق، چرا که احسان، راهی است به سوی وصال معبود و مهرورزی با خلق، پلی است به سوی دیدار حق.

سراینده

دکتر علی رجالی