شرحی بر واژه عرفانی سکوت گوش

متن:

سکوت گوش
خاموش کن این گوش ز غوغای بشر،
بگذر ز سخن‌های فریبنده چو شر
بشنو ز دل خویش ندای حق را
تا جان شود آگاه ز انوار سحر

---

شرح و تفسیر:

بیت اول:
«خاموش کن این گوش ز غوغای بشر»
در این مصرع، شاعر به خاموش کردن گوش از هیاهو و جنجال‌های دنیای انسان‌ها دعوت می‌کند. غوغای بشر به معنای حرف‌های بیهوده، کشمکش‌های روزمره و سر و صدای بی‌هدف زندگی مادی است که ذهن و قلب را از حقایق دور می‌کند. خاموش کردن گوش کنایه از بی‌اعتنایی به این امور و دوری از تأثیرات منفی آن‌هاست.

بیت دوم:
«بگذر ز سخن‌های فریبنده چو شر»
در اینجا، شاعر ادامه می‌دهد که باید از گفتارهای فریبنده و گمراه‌کننده که همچون شر (بدی) عمل می‌کنند، عبور کرد. این سخنان، حقیقت را پنهان می‌کنند و انسان را از مسیر معرفت بازمی‌دارند. گذشتن از این سخنان، اشاره به پرهیز از شنیدن یا باور کردن حرف‌های ظاهر فریب و بی‌مایه دارد.

بیت سوم:
«بشنو ز دل خویش ندای حق را»
پس از نفی شنیدن سخنان پوچ، شاعر توصیه می‌کند که انسان باید به ندای درونی خود گوش بسپارد. ندای حق اشاره به صدای فطرت و الهامات الهی دارد که در سکوت و خلوت دل، شنیده می‌شود. این ندا، دعوت به حقیقت، معنویت و شناخت خداوند است.

بیت چهارم:
«تا جان شود آگاه ز انوار سحر»
نتیجه‌ی شنیدن ندای حق، آگاهی جان از انوار سحر (حقایق نهفته و اسرار معنوی) است. سحر، نمادی از لحظه‌ی بیداری معنوی و زمان تجلی نور الهی است. این بیت نشان می‌دهد که با گوش سپردن به ندای الهی، جان انسان از آگاهی و معرفت الهی روشن می‌شود.

---

پیام کلی شعر:

شاعر در این قطعه، انسان را به سکوت و توجه به ندای درونی فرا می‌خواند. او تأکید می‌کند که برای دریافت حقیقت، باید از هیاهوی بیهوده و سخنان فریبنده فاصله گرفت. تنها در سکوت و تمرکز بر ندای فطرت می‌توان به آگاهی و روشنایی روحانی دست یافت. این شعر نوعی دعوت به تزکیه‌ی گوش و جان برای شنیدن حقایق متعالی است.