متن:
انس با دعا
گفت سجاد این سخن، در موقع ذکر خدا
استجابت می‌کند حق، هر تمنا هر دعا
گاه می‌گردد قبول و گاه بعدا مستجاب
گاه می‌گردد ذخیره، تا شود روزی ادا
شرح و تفسیر:
این رباعی به آموزه‌ای عمیق از امام سجاد (ع) درباره‌ی دعا و استجابت آن اشاره دارد. شاعر با الهام از تعالیم امام سجاد (ع) بیان می‌کند که خداوند هیچ دعایی را بی‌پاسخ نمی‌گذارد، اما شیوه‌ی اجابت آن ممکن است متفاوت باشد. این مفهوم ریشه در آیات قرآن و روایات دارد که بر آثار دعا و زمان و نحوه‌ی استجابت آن تأکید می‌کنند.
در این رباعی، سه حالت برای استجابت دعا ذکر شده است:
قبول فوری: گاهی خداوند دعای بنده را بی‌درنگ اجابت می‌کند. این حالت نشان‌دهنده‌ی مصلحت الهی و آمادگی شرایط برای تحقق خواسته است.
اجابت تأخیری: گاهی دعا به تعویق می‌افتد و در زمانی که خداوند بهتر و مناسب‌تر می‌داند، برآورده می‌شود. این تأخیر به دلیل آزمایش بنده، تکامل روحی یا فراهم شدن شرایط مطلوب است.
ذخیره برای آخرت: برخی دعاها برای رستاخیز و جهان باقی نگه داشته می‌شوند تا در آن روز که انسان به شدت به رحمت الهی نیازمند است، به پاداشی عظیم تبدیل شوند.
این سه حالت، نشانگر حکمت خداوند در پاسخ به دعاهاست و انسان مؤمن باید با ایمان و صبر، به عنایت خداوند دلگرم باشد.
مبنای روایی و قرآنی:
این مضمون بر اساس سخنان امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه و روایات دیگر است. امام صادق (ع) نیز می‌فرمایند:
"هیچ مؤمنی نیست که دعا کند، مگر اینکه خداوند یکی از سه چیز را به او عطا می‌کند: یا دعای او را به‌سرعت اجابت می‌کند، یا آن را برای آینده‌اش ذخیره می‌سازد، یا بلا و مصیبتی را از او دور می‌سازد." (بحارالأنوار، ج ۹۰)
همچنین، قرآن کریم می‌فرماید:
«ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»
(سوره غافر، آیه ۶۰)
"مرا بخوانید، تا شما را اجابت کنم."
این آیه تأکیدی بر حتمی بودن اجابت دعا دارد، گرچه نوع و زمان پاسخ در اختیار حکمت الهی است.
پیام کلی:
- دعا هرگز بی‌اثر نیست و انسان باید به لطف پنهان الهی و زمان‌بندی حکیمانه خداوند باور داشته باشد.
- صبر و توکل در کنار دعا، راهی به سوی قرب الهی و آرامش قلبی است.
- ۰۳/۱۲/۱۷