لب خندان

خوشا آنان که دل را زنده دارند
بدا آنان که جانی مرده دارند
دل مرده بیابد جان ز زنده
خوشا آنان که بر لب خنده دارند

رعایت ادب

آدمی دارد ادب در امر رب
لیک شیطان پیرو خشم و غضب
او دهد نسبت خطایش بر خدا
چونکه شیطان دورباشد از ادب

شکر

شکر نعمت بر همه واجب بود
هر که آرد بر زبان غالب بود
موجب افزایش رزق است و قوت
بین خدا بر جملگی صاحب بود

شکر خداوند

باسمه تعالی
بر داشتهایی از اشعار مولانا
ابیات : ۱۵۲۲ تا ۱۵۲۶
شکر خدا

شکر یزدان طوق هر گردن بود
نی جدال و رو ترش کردن بود
گر ترش‌رو بودن آمد شکر و بس
پس چو سرکه شکرگویی نیست کس
سرکه را گر راه باید در جگر
گو بشو سرکنگبین او از شکر
معنی اندر شعر جز با خبط نیست
چون قلاسنگست و اندر ضبط نیست

مولانا می گوید شکر خداوند همانند طوقی می ماند که به گردن هر شخص می باشد.بعبارت دیگر، بر هر کسی ، شکر حق واجب است.حتی اگر در وضعیت خوشی نباشید.بعلاوه هر گز ابراز ناراحتی از خداوند نداشته باشید.
انسان در همه حال باید شکر گزار خدای متعال باشد.از سرکه مایعی ترش تر وجود ندارد.اگر سرکه بخواهد جگر انسان را حال بیارد ،باید با شکر و یا عسل مخلوط شود و به شربت سکنجبین تبدیل گردد تا موجب نشاط آدمی فراهم شود .
مولانا می خواهد بگوید که انسانهای ناسپاس،برای اینکه بتوانند کسب معرفت کنند، باین شکر گزار خدای متعال باشند.
مولانا می گوید بیان معنا و بعضی حقایق بصورت شعر بعضا امکان ندارد و ممکن است حق مطلب خوب ادا نشود.همانند کسی که توسط فلاخن سنگی را پرتاب می کند.لذا امکان دارد که به هدف نخورد.در هر صورت سعی کرده مفهوم شکر گزاری نعمات الهی را با شعر بیان کند.اگر چه بعضی مفاهیم حتی با نثر نیز بطور دقیق قابل ارائه نباشد.

شکر نعمت بر همه واجب بود
هر که آرد بر زبان غالب بود
موجب افزایش رزق است و قوت
بین خدا بر جملگی صاحب بود

دکتر علی رجالی
@alirejali

نقش روح در بدن انسان

باسمه تعالی
برداشتهایی از اشعار مولانا
ابیات : ۱۵۱۱ تا ۱۵۲۱
نقش روح در انسان

گفت یا عمر چه حکمت بود و سر
حبس آن صافی درین جای کدر
آب صافی در گلی پنهان شده
جان صافی بستهٔ ابدان شده
گفت تو بحثی شگرفی می‌کنی
معنیی را بند حرفی می‌کنی
حبس کردی معنی آزاد را
بند حرفی کرده‌ای تو یاد را
از برای فایده این کرده‌ای
تو که خود از فایده در پرده‌ای
آنک از وی فایده زاییده شد
چون نبیند آنچ ما را دیده شد
صد هزاران فایده‌ست و هر یکی
صد هزاران پیش آن یک اندکی
آن دم نطقت که جزو جزوهاست
فایده شد کل کل خالی چراست
تو که جزوی کار تو با فایده‌ست
پس چرا در طعن کل آری تو دست
گفت را گر فایده نبود مگو
ور بود هل اعتراض و شکر جو
نماینده قیصر روم از خلیفه دوم سوال می کند، علت اینکه خداوند روح لطیف خود را در بدن کدر ما قرار داده چیست.چرا مرغ جان ما را در قفسی چون بدن زندانی کرد.مثل این است که آب صاف و پاک در مقداری گل پنهان شده است.
با توجه به مطالب اهل سنت، لازم به ذکر است که چنین ملاقاتی بین نماینده پادشاه روم و خلیفه دوم انجام نشده است.مولانا خواسته بدین طریق حقیقتی را برای ما ارائه نماید.این سخنان حکیمانه از مولانا می باشد.اما با توجه به شرایطی که او زندگی می کرده است،سخنان خود را لابلای بعضی مطالب ارا ئه می کند.همانند تاجرانی که برای عدم سرقت طلاهای کارون، آنها را در گونی های ذغال مخفی می کردند.
مولانا می گوید همانطوریکه شما مفهوم و سوال مهمی را در قالب کلمات بیان می کنید تا امکان فهم و پاسخ آن باشد.خداوند نیز روح بلندی را در جسم خاکی ریخت.تا انسانها بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.در حقیقت تو معنای بلندی را حبس در کلمات نموده ای.بعلاوه نفس که باد لطیفی است با سخنان شما محبوس شده است.تو بخاطر اینکه منظور خود را برسانی و فایده ای ببری چنین کاری کرده ای.خداوند نیز برای اینکه به مخلوقات خود فایده ای برساند، چنین کرده است.
همانطوریکه ما می فهمیم و می دانیم برای رساندن یک پیام باید آنرا در قالب کلمات ارائه نمود.قطعا خدای متعال که خالق ماست،می داند چگونه سخن خود را به انسانها با قرار دادن روح در بدن انعکاس دهد.ما با محبوس کردن مطالب خود از طریق کلمات،صد ها هزار مفهوم را منتقل می کنیم.بعلاوه کلیه این فواید در مقابل یک فایده که خدای متعال روح را در بدن قرار داد ناچیز است.سخنان شما که جزئی از عالم هستید مفید است.لذا قطعا قرار دادن روح در بدن انسان فواید بسیار دارد.
همانطوریکه انسانها که جزیی از کل هستند ،برای کارهای خود دلیل دارند، خدای متعال نیز قطعا اهدافی از خلقت انسان داشته است. بنابراین‌ اگر سخن گفتن فایده دارد، لذا اعتراضی به اینکه چرا خدا روح را در جسم قرار داده مکن، زیرا آن نیز فواید زیادی دارد.

آدمی تشکیل گردد از علق
جان بگیرد از خدا رب الفلق
قطره ای وارد شود در هسته ای
چون شود کامل ، بیاید با طلق

دکتر علی رجالی
@alirejali

فرش خزان

من کیم ، بین زمین و کهکشان
من چیم، جسمی ضعیف و ناتوان
تو همانند نی ای در دست حق
آمدی از عرش بر فرش خزان

دست حق

من کیم اندر جهان و کهکشان
من چیم ، هیچ و حقیر و ناتوان
ما همانند نی ایم در دست حق

تا نخواهد او ، نباشد صوت  آن

نی ندارد صوت بی اذن

نقش خداوند در زندگی

باسمه تعالی
برداشتهایی از اشعار مولانا
ابیات : ۱۵۰۵ تا ۱۵۱۰
نقش خدا در زندگی

بار دیگر ما به قصه آمدیم
ما از آن قصه برون خود کی شدیم
گر به جهل آییم آن زندان اوست
ور به علم آییم آن ایوان اوست
ور به خواب آییم مستان وییم
ور به بیداری به دستان وییم
ور بگرییم ابر پر زرق وییم
ور بخندیم آن زمان برق وییم
ور بخشم و جنگ عکس قهر اوست
چور بصلح و عذر عکس مهر اوست
ما کییم اندر جهان پیچ پیچ
چون الف او خود چه دارد هیچ‌هیچ

مولانا در اینجا ادامه قصه را بیان می کند. اگر چه به ظاهر از قصه بیرون رفته است .خداوند در قرآن می فرماید شما همواره در قلمرو و حیطه من قرار دارید من با شما هستم.مولانا می گوید انسان یا در وادی علم است و یا در وادی جهل.اگر در وادی جهل باشددر زندان خدا قرار دارد.اما اگر در وادی و حیطه علم قرار داشته باشد،او در ایوان خدا می باشد.در حقیقت انسانی که از علم و حکمت دور است از نور الهی دور است و لذا از روشنایی بهره ای نمی برد.کسی که در ظلمت و تاریکی قرار دارد امکان دیدن حقایق را ندارد.لذا دچار گمراهی و جهل می گردد.در این حالت با اعمال خود، خود را در زندان غفلت و جهل قرار داده است.همانند کسی که در پرتوی نور خورشید قرار نداشته باشد.لذا در تاریکی محبوس است و نمی تواند چیزی راببیند.
انسانها یا خوابیده اند و یا بیدارند.اگر خواب باشند.خداوند او را مست خواب کرده است.لذا در سیطره او قرار دارد.چنانچه بیدار باشیم،باز توسط دستان پر مهر خداوند بیدار هستیم.لذا می توان گفت که همواره تحت سیطره و اراده خداوند هستیم.
انسانها گاهی خندان و گاهی گریان هستند.گاهی چون ابر می گریند و گاهی چون رعد و برق می خندند.در هر حالت خداوند است که ما را می گریاند و یا می خنداند.در حقیقت اگر ما در چهارچوب مقررات الهی حرکت کنیم موجبات شادی ما فراهم می شود.چنانچه در چهار چوب هوای نفس حرکت کنیم و از دستورات الهی خارج شویم،دچارناراحتی می شویم.
اگر مشکلاتی که برای انسان پیش می آید را ریشه یابی کنیم.به جایی می رسیم که دچار غفلت شده بودیم و بجای اینکه پیرو فرامین الهی باشیم،پیرو هوای نفس خود شده بودیم.اگر به دین به دقت نگاه کنیم،مجموعه ای از دستور العمل هاست که انسان را به فلاح و رستگاری در دو دنیا می رساند.در حقیقت کاتالوگ انسانها ، عنوان دین نام دارد.هر قدر آگاهی خود را به دین بیشتر کنیم، خود را در مقابل حوادث و بیماری ها بیمه می کنیم.
اگر شادی روح و روان خود را ریشه یابی کنیم، به نقطه ای می رسیم که به دستورات الهی گردن نهادیم.خداوند نیز ما را یاری نموده و اسباب رسیدن به هدف خود را هموارنموده است.لذا با رسیدن به مقصود،پس از تلاش و کوشش، مو جبات شادی فراهم شده است.گاهی می بینیم با یک اقدام و حرکت ساده دل کسی را شاد و یا لبخند به روی لبان کسی نشانده ایم.خداوند نیز متقابلا دل ما را شاد و یا ما را خندان می کند.
همینطور گاهی در جنگ و گاهی در صلح هستیم.اگر در حال جنگیدنیم، خشم و قهر الهی را داریم نشان می دهیم.اما اگر در حالت صلح هستیم، داریم مهر و عطوفت خدا را نشان می دهیم.اگر رابطه انسان با یک نفر دچار خدشه و موجبات ناراحتی شده است، باید به خود برگردیم که ما عملی کرده ایم که موجبات قهر خداوند شده است.متقابلا اگر کسی به شما مهربانی می کند،ریشه در عطوفت خداوند دارد.با پی گیری و خلوت کردن با خود به این نتیجه می رسیم که این امور عکس العمل عمل ما در حق یک فردی است.البته این قاعده در خصوص جنگ و یا صلح اولیای الهی متمایز است.زیرا آنها با توجه به شرایط و شناختی که دارند اقدام می کنند.لذا صلح و یا جنگ آنها باعث اعتلای جوامع است.
نتیجه می گیریم، اگر می خواهیم آدم شویم،نباید از اتفاقاتی که دور ورمان می گذرد ساده بگذریم.باید زمانی در شبانه روز را با خود خلوت کنیم و اتفاقات روزانه را ریشه یابی کنیم.اگر دچار خطا و اشتباهی شده ایم، در صدد اصلاح آن برآییم.
لذا این سوال به ذهن ما ها خطور می کند که همه چیز که در اختیار خداوند است.ما در این عالم چه کاره هستیم.ما همچون الف و نی تو خالی می مانیم.اگر صدایی از ما بلند می شود او دمیده است.ما یک وسیله ای بیش در دست خدای متعال نیستیم.هر جور او بخواهد، همان اتفاق می افتد.لذا وجود ما و حیات ما به خاطر اراده و خواست خداوند است.

منشا هر چیز از ذات خداست
قدرت حق در ید و بازوی ماست
ما درون کشتی و بر روی آب
ناخدای ما ، خدای کبریاست

دکتر علی رجالی
@alirejali

عالم و جاهل

باسمه تعالی
برداشتهایی از اشعار مولانا
ابیات : ۱۴۹۲ تا ۱۵۰۳
علم و حکمت

یک مثال ای دل پی فرقی بیار
تا بدانی جبر را از اختیار
دست کان لرزان بود از ارتعاش
وانک دستی تو بلرزانی ز جاش
هر دو جنبش آفریدهٔ حق شناس
لیک نتوان کرد این با آن قیاس
زان پشیمانی که لرزانیدیش
مرتعش را کی پشیمان دیدیش
بحث عقلست این چه عقل آن حیله‌گر
تا ضعیفی ره برد آنجا مگر
بحث عقلی گر در و مرجان بود
آن دگر باشد که بحث جان بود
بحث جان اندر مقامی دیگرست
بادهٔ جان را قوامی دیگرست
آن زمان که بحث عقلی ساز بود
این عمر با بوالحکم همراز بود
چون عمر از عقل آمد سوی جان
بوالحکم بوجهل شد در حکم آن
سوی حس و سوی عقل او کاملست
گرچه خود نسبت به جان او جاهلست
بحث عقل و حس اثر دان یا سبب
بحث جانی یا عجب یا بوالعجب
ضؤ جان آمد نماند ای مستضی
لازم و ملزوم و نافی مقتضی
زانک بینایی که نورش بازغست
از دلیل چون عصا بس فارغست

مولانا در اینجا مثالی می آورد تا اختلاف بین جبر و اختیار مشخص گردد.او می گوید کسی که دستش بی اختیار خود لرزان است را با کسی که با اختیار و اراده خود دستش را می لرزاند در نظر بگیرید.در اولی حرکت دست از روی جبر است ولی در حالت دوم از روی اختیار است.اگر چه ریشه هر دو حرکت در فرمان خالق می باشد.اما حرکت دست در حالت اول مسئولیت آور نیست.اما در حالت دوم مسئو لیت آور است.لذا این دو حرکت قابل قباس نمی باشند.در حالت دوم اگر انسان با حرکت دست اتفاقی نا خوشایندی انجام شود فرد ناراحت و پشیمان می شود.اما در حالت اول اگر چه ممکن است ناراحت شود ولی چون از روی جبر بوده است، پشیمانی ندارد.
مولانا می گوید این گونه بحث ها جنبه عقلانی و حسابگری دارد.لذا ارزش آنچنانی ندارد .حتی اگر در و مرجان باشد ، خشک و بی روح هستند.بیا و بحث های جانانه را تعقیب کن.انسان با شنیدن آنها روح و روانش شاد می شود.بحث های عقلانی همانند پستانک خوردن بچه ها می ماند که آرام برای مدتی می شوند ولی هرگز سیر نمی شوند.اما بحث های معنوی جان انسان را تغدیه می کند.
مولانا می گوید مباحثی که در رابطه با روح و جان هستند دارای جایگاه و مقام والایی هستند، در قیاس با مطالبی که با عقل و هوش انسان می باشند.آن چیزی که موجب تغذیه روح و روان می گردد،بسیار ارزشمند است و دارای قوام و لذت خاصی است.
مولانا می گوید آن زمانی که مباحث عقلانی رونق و رواجی داشت.خلیفه دوم و بوالحکم قبل از اسلام دوست بودند.عمر اسلام آورد ولی بوالحکم اسلام نیاورد.بوالحکم به پدر حکمت ها شهرت داشت.با قبول نکردن دین اسلام ابو جهل نامیده شد.زیرا دین با روح و جان افراد سر وکار دارد و می خواهد انسانها به درجات بالای معنوی دست یابند.مولوی انتخاب دین را ، بجای حکمت،رفتن از عقل به جان تشبیه می کند.بو حکم از نظر مسائل عقلی و مادی عالم و عاقل بود ولی در مباحث معنوی و دینی جاهل می باشد.
مباحث فلسفی و حسی پی بردن موثر از آثار را بحث می کند.اما مباحث معنوی ،ورود به اینگونه مسائل ندارند.مباحث معنوی در گیر واژه های عقلی و فلسفی نیست.بلکه آنقدر دلنشین هستند که نیاز به استدلال نمی باشد.همانند وقتی آفتاب می آید ، با خود وجود خورشید را اثبات می کند. لذا ضروت بحث و استدلال برای اثبات وجود معنا و مفهومی ندارد.
مولانا می گوید کسی که چشم دلش روشن است همانند انسان بینا می ماند که نیازی به عصا برای راه رفتن ندارد.

اگر خواهی سخن از علم و حکمت
برو در زن  سرای اهل عصمت
طبیب جان و دل باشند آنان
 شود روح و روان با دین در الفت

دکتر علی رجالی
@alirejali

نقش ادب

باسمه تعالی
برداشتهایی از اشعار مولانا
ابیات : ۱۴۸۲ تا ۱۴۹۰
نقش ادب

حق محیط جمله آمد ای پسر
وا ندارد کارش از کار دگر
گفت شیطان که بما اغویتنی
کرد فعل خود نهان دیو دنی
گفت آدم که ظلمنا نفسنا
او ز فعل حق نبد غافل چو ما
در گنه او از ادب پنهانش کرد
زان گنه بر خود زدن او بر بخورد
بعد توبه گفتش ای آدم نه من
آفریدم در تو آن جرم و محن
نه که تقدیر و قضای من بد آن
چون به وقت عذر کردی آن نهان
گفت ترسیدم ادب نگذاشتم
گفت هم من پاس آنت داشتم
هر که آرد حرمت او حرمت برد
هر که آرد قند لوزینه خورد
طیبات از بهر کی للطیبین
یار را خوش کن برنجان و ببین

مولانا می گوید خداوند نسبت به هر عمل و نیت آن عمل آگاه است و انگیزه عمل شما را می داند.وقتی خدا از فرشتگان خواست که به آدم سجده کنند،شیطان تبعیت نکرد.خداوند نیز او را از درگاه خود دور نمود.شیطان هم گفت من انسان ها را وسوسه به گناه می کنم. شیطان سجده نکردن خود را به خدا نسبت داد.در صورتی که رانده شدن او ریشه در عمل او دارد.برای مثال در میدان فوتبال،یکی از بازیکنان برای دیگری توپ ارسال می کند.اگر او بجای فرستادن با پا برای دیگری آنرا با دست بگیرد.عمل او خطاست و نه عمل کسی که توپ را پاس داده است.خلق و آفرینش هر چیزی به امر حق تعالی است.اما خطای ما موجب ایجاد مشکلات برای ما می گردد.اما آدم بر خلاف شیطان نگفت که خطای من ریشه در اراده خداوند دارد،بلکه می دانست که خطای او در هوای نفس خود ریشه دارد و نه در خداوند در ایجاد گیاه گندم.آدم بخاطر قبول کردن خطای خود و عدم اطلاق آن به خداوند به درجاتی تا پیمبری ارتقا یافت.
نتیجه می گیریم که انسانها باید در سخن گفتن رعایت ادب را بکنند.زیرا انسان با سخنان خود می تواند بالاترین درجات معنوی و کمترین درجات مادی را اختیار کند.اعمال و گفتار و افکار می توانند انسان را از عرش به فرش ببرند.همانند آفتاب و آفتابه که با اضافه شدن یک حرف از جایگاهی بالا به جایگاهی پائین تنزل می کند.
بعد از آنکه انسان توبه نمود.خداوند به او گفت تو می توانستی عمل خود را به من نسبت دهی ولی عمل خود را کاملا به خود نسبت دادی.آدم گفت ادب کردم و سخنی نگفتم که قضا و تقدیر الهی موجب انجام این کار شد.لذا خداوند نیز به خاطر داشتن ادب او را تا درجات بالای پیمبری ارتقا داد.
نتیجه می گیریم که هر عملی را عکس العملی است.اگر حرمت و ادب را در برابر دیگران رعایت کردی، قطعا دیگران نیز چنین خواهند کرد. قدیما رسم بود که قند را برای هدیه برای دیگران می بردند.متقابلا هدیه بالاتری چون شیرنی لوز به عنوان هدیه برگشت می دادند.اگر انسان پاک شد ، متقابلا یک همسر پاک نصیبش می شود.اگر سخنی خوب یا بد به کسی گفتی، عکس العمل آن نیز خوبی یا بدی است‌.

صبر باشد شاه کلید مشکلات
بی ادب در منجلاب و معضلات
رشد ما در صبر و در آداب ما
بی ادب کی نوشد از آب حیات

دکتر علی رجالی
@alirejali