آثار عمل

باسمه تعالی
برداشتهایی از اشعار مولانا
ابیات : ۱۶۶۲ تا ۱۶۶۹
آثار عمل

فعل را در غیب اثرها زادنیست
و آن موالیدش بحکم خلق نیست
بی‌شریکی جمله مخلوق خداست
آن موالید ار چه نسبتشان به ماست
زید پرانید تیری سوی عمرو
عمرو را بگرفت تیرش همچو نمر
مدت سالی همی زایید درد
دردها را آفریند حق نه مرد
زید رامی آن دم ار مرد از وجل
دردها می‌زاید آنجا تا اجل
زان موالید وجع چون مرد او
زید را ز اول سبب قتال گو
آن وجعها را بدو منسوب دار
گرچه هست آن جمله صنع کردگار
همچنین کشت و دم و دام و جماع
آن موالیدست حق را مستطاع

هر کاری که انسان در عالم طبیعت انجام می دهد در عالم معنا و عالم حقیقی، که بر ما پوشیده است، دارای اثر و آثاری می باشد.بعبارت دیگر هر عملی دارای اثر و نتایجی می باشد.این آثار و موالید دیگر در اختیار ما نیست.همانند بازی دو مینو،افتادن اولی بوسیله شما انجام می گردد ولی بقیه آنها در اختیار شما نیست.بعنوان مثال شما سخنی را می گوئید، ولی تبعات و آثار سخن شما دیگر در اختیار شما نیست.
مولانا می گوید،نقش شما در ابتدای هر عملی است، اما نقش خدا در آثار عمل شماست و تنها خداوند از آثار عمل شما آگاه است و نقش دارد.اگر چه در ابتدا پدید آورنده این عمل شما هستید و آثار این عمل به شما نسبت داده می شود.اما دیگر شما در خلق آثار نقشی ندارید و تنها خداوند در خلق آن نقش دارد.خداوند تنها تاثیر گذار امور است.
برای مثال شما به یک نفر تیری پرتاب می کنید.چنانچه تیر به هدف بخورد.او را برای مدتها زمین گیر می کنید و او دچار درد و عذاب می گردد.لذا شما با عملتان موجب مشکلاتی می شوید که در اختیار شما نیست.این مشکلات دیگر در اختیار پرتاب کننده تیر نمی باشد.حتی نمی داند که چه عواقبی برای فرد ایجاد کرده است.
مولانا برای اینکه ثابت کند که تیر انداز در آثار پرتاب تیر دیگر نقش ندارد، می گوید فرض کنید تیر انداز پس از پرتاب تیر به هلاکت رسید.آیا مردن او در کاهش یا افزایش فرد تیر خورده تاثیر دارد؟بدیهی است که بی تاثیر است.لذا خداوند است که میزان درد و زمان درد را مشخص می کند و نه تیر انداز.کسی که مرده است دیگر زاینده اثر نیست.
مولانا می گوید، چنانچه فرد تیر خورده بمیرد.ما شخص تیر انداز را مقصر می دانیم.در صورتی که مردن فرد در اختیار پرتاب کننده تیر نمی باشد.برای مثال دو نفر شغلی یکسان را راه اندازی می کنند.یکی سود زیاد و دیگری سود کم بدست می آورد.لذا یک عمل دارای آثار گوناگون است.این نشان می دهد که نتایج امور در اختیار مانیست.
مولانا می گوید ،سایر امو چون کشاورزی، زناشویی نیز دارای موالیدی هستند.اما خداوند است که در اثر بخشی نتایج موثر است.

دل اگر رنجیده شد، کی مى توان ترمیم کرد
آدمی چون رانده شد، کی مى  شود تعلیم کرد
در جوار حق شدن، تسلیم شرط لازم است
روح و جان یاغی بود، کی میتوان تسلیم کرد

دکتر علی رجالی
alirejali