راه دل و راه عقل

برای رسیدن به هدف دو راه وجود دارد. یکی راه دل و دیگری راه عقل می باشد. عقل همواره دستور به انجام کارهای صحیح می دهد ولی دل با توجه به تمایلات انسان گاهی کارهای صحیح و گاهی کار های غلط انجام می دهد. 

عقل کار های غلط را سعی می کند توجیه صحیح پیدا کند و سپس آنرا انجام دهد در صورتیکه نفس نیاز به توجیه ندارد. برای رسیدن به هدف والا ، می توان از طریق عقل یا دل رسید.البته راه دل با انجام گناه باعث می شود که دل حرم خدا نگردد.لذارسیدن از این راه به هدف مقدور نیست.راه عقل با حرکت عقلای به سمت عقل کل باعث نزدیکی به امام زمان می گردد.

راه عقل انسان را به کمال می برد و حالت برگشت ندارد ، در صورتیکه راه نفس می تواند انسان را به کمال یا ضلال ببرد.لذا راه عقل توصیه شده است.  به نظر می رسد که حقیقت انسانها نفس آنهاست.چنانچه نفس انسان تمایل به چیزی پیدا کند ، تا رسیدن به آن تلاش می کند تا آنرا بدست آورد.که نیاز به زمان دارد ولی در انسانها کامل اینگونه نیست و همینکه نفس آنها به چیزی تمایل کند ، آن عملی می شود. همانند طی الارض، که برای عرفا مقدور است ولی برای افراد معمولی باید با وسیله به مقصد بروند.لذا با توجه به نوع وسیله ، زمان کوتاه یا طولانی می گردد. هر قدر انسانها مراحل تزکیه را طی کنند، امکان تسلط به عالم هستی بیشتر می شود.

   اینکه گفته می شود  که حق تعالی هر چه اراده کند عملی می شود ، به نظر می رسد که منظور این است که انسان های کامل ، بالاخص امام  زمان  ، همینکه  اراده کند ، آن عملی می شود.نقل است پس از حکومت امام زمان قیامت فرا می رسد و جهان بدون امام زمان نابود می گردد.