باسمه تعالی
داستان گاو بنی‌اسرائیل
در اینجا داستان گاو بنی‌اسرائیل را با شرح کامل و دقیق آن بر اساس آیات قرآن، تفسیر عقلی، اخلاقی، عرفانی و تاریخی ارائه می‌کنم. این داستان در سوره بقره، آیات ۶۷ تا ۷۳ آمده و یکی از نمونه‌های برجسته بهانه‌جویی قوم بنی‌اسرائیل در برابر اوامر الهی است.
بخش اول: مقدمه‌ای بر ماجرا
در قوم بنی‌اسرائیل قتل مرموزی اتفاق می‌افتد. مردم نمی‌توانند قاتل را شناسایی کنند و در اختلاف می‌افتند. خداوند برای روشن‌شدن حقیقت، به موسی (ع) وحی می‌کند که راه حل در قربانی کردن گاوی خاص است.
آیات و ترجمه دقیق (سوره بقره: ۶۷–۷۳)
🔸 آیه ۶۷:
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِۦٓ إِنَّ ٱللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تَذْبَحُوا۟ بَقَرَةًۖ
و هنگامی که موسی به قومش گفت: «خداوند به شما فرمان می‌دهد گاوی را ذبح کنید.»
قَالُوٓا۟ أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًاۖ
گفتند: «آیا ما را مسخره می‌کنی؟»
قَالَ أَعُوذُ بِٱللَّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ ٱلْجَـٰهِلِینَ
موسی گفت: «پناه می‌برم به خدا که از جاهلان باشم.»
آیه ۶۸:
قَالُوا۟ ٱدْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا هِىَۚ
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما روشن کند که آن گاو چگونه است؟
قَالَ إِنَّهُۥ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌۭ لَّا فَارِضٌۭ وَلَا بِکْرٌ عَوَانٌۢۖ
گفت: او می‌فرماید گاوی است نه پیر و نه جوان، بلکه میان‌سال.
فَٱفْعَلُوا۟ مَا تُؤْمَرُونَ
پس آنچه را به شما فرمان داده شده انجام دهید.
آیه ۶۹:
قَالُوا۟ ٱدْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَاۚ
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما روشن کند که رنگ گاو چیست.
قَالَ إِنَّهُۥ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌۭ صَفْرَآءُ فَاقِعٌۭ لَّوْنُهَا تَسُرُّ ٱلنَّـٰظِرِینَ
گفت: خدا می‌فرماید گاوی است زردِ درخشان، که بینندگان را شاد می‌کند.
آیه ۷۰:
قَالُوا۟ ٱدْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا هِىَ إِنَّ ٱلْبَقَرَ تَشَـٰبَهَ عَلَیْنَا
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما روشن کند چگونه گاوی باشد، زیرا گاوها شبیه هم‌اند.
وَإِنَّآ إِن شَآءَ ٱللَّهُ لَمُهْتَدُونَ
و ان‌شاءالله هدایت خواهیم یافت.
آیه ۷۱:
قَالَ إِنَّهُۥ یَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌۭ لَّا ذَلُولٌۭ تُثِیرُ ٱلْأَرْضَ وَلَا تَسْقِى ٱلْحَرْثَۖ سَلِمَةٌۭ لَّا شِیَةَ فِیهَاۚ
گفت: خداوند می‌فرماید گاوی است که نه رام است برای شخم زدن زمین، و نه برای آبیاری زمین؛ بی‌عیب و بدون لکه.
قَالُوا۟ ٱلْـَٔـٰنَ جِئْتَ بِٱلْحَقِّۚ فَذَبَحُوهَا وَمَا کَادُوا۟ یَفْعَلُونَ
گفتند: حالا حقیقت را گفتی. پس آن را ذبح کردند و نزدیک بود که انجام ندهند.
آیه ۷۲:
وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًۭا فَٱدَّٰرَٰٔتُمْ فِیهَاۖ وَٱللَّهُ مُخْرِجٌۭ مَّا کُنتُمْ تَکْتُمُونَ
و به‌یاد آورید زمانی را که کسی را کشتید و در مورد آن اختلاف کردید، و خدا آنچه را پنهان می‌داشتید آشکار ساخت.
آیه ۷۳:
فَقُلْنَا ٱضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَاۚ کَذَٰلِکَ یُحْىِ ٱللَّهُ ٱلْمَوْتَىٰ
گفتیم: بخشی از آن گاو را به مقتول بزنید؛ بدین‌گونه خدا مردگان را زنده می‌کند.
نکات تفسیری و عبرت‌ها
۱. تعلل و بهانه‌جویی قوم بنی‌اسرائیل
آن‌ها با سؤالات پیاپی در پی به تأخیر انداختن اطاعت از فرمان الهی بودند. نتیجه این شد که پیدا کردن گاوی با آن ویژگی‌ها بسیار سخت شد.
۲. پایان پنهان‌کاری با قدرت خدا
خداوند با زنده کردن مرده، راز قتل را آشکار کرد. این نشان‌دهنده قدرت او بر احیاء و قیامت است.
۳. تکرار آزمون ایمان
گاوپرستی در گذشته (ماجرای گوساله سامری) و حالا تعلل در قربانی کردن گاو دیگر، هردو نشان می‌دهد که بنی‌اسرائیل در آزمون‌های ایمان و تسلیم شکست خوردند.
۴. بعد عرفانی
گاو نماد نفس سرکش است و ذبح آن نشانه‌ای از ذبح هواهای نفسانی. اگر خواهان شناخت حقیقت باشیم، باید گاو نفس را قربانی کنیم.
جمع‌بندی
داستان گاو بنی‌اسرائیل، نمایشی از:
- نافرمانی و لجاجت بشر،
- دشواری تسلیم نشدن در برابر امر خدا،
- و سرانجام حق و باطل با قاطعیت الهی است.
در این داستان، نه‌تنها پندهای تاریخی و دینی وجود دارد، بلکه می‌توان از آن پیام‌هایی عرفانی، تربیتی و عقلی نیز استخراج کرد.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۳/۱۸