پرسش و پاسخ(۹)(روح چیست؟)

 

باسمه تعالی

پرسش و پاسخ(۹)

سوال:

روح چیست؟

پاسخ:

پرسش از ماهیت روح از ژرف‌ترین و دشوارترین پرسش‌های تاریخ بشر است. در پاسخ به این پرسش، دانشمندان، فلاسفه، عرفا و پیامبران دیدگاه‌های گوناگونی ارائه کرده‌اند. در ادامه، روح را از دیدگاه‌های مختلف برایتان به‌صورت جامع و ساده شرح می‌دهم:
۱. روح از دیدگاه قرآن و دین
در قرآن کریم، خداوند درباره‌ی روح می‌فرماید:
«وَ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَ مَا أُوتِیتُم مِّنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا»
(سوره اسراء، آیه ۸۵)
یعنی: از تو درباره‌ی روح می‌پرسند. بگو روح از فرمان پروردگار من است و جز اندکی از دانش به شما داده نشده است.
در اسلام، روح یک حقیقت الهی و غیرمادی است که خداوند به انسان دمیده است:
«فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی...»
(سوره حجر، آیه ۲۹)
روح منشأ حیات، شعور و اراده در انسان است. مرگ، جدا شدن روح از بدن است، و در قیامت، روح دوباره به بدن بازمی‌گردد.
۲. روح در فلسفه اسلامی
فلاسفه‌ای مانند ابن‌سینا، فارابی و ملاصدرا بر این باورند:
• روح جوهری مجرد است، یعنی از ماده و زمان و مکان بی‌نیاز است.
• روح انسانی دارای مراتب است:
• روح نباتی (رشد و تغذیه)
• روح حیوانی (حس و حرکت)
• روح انسانی (تعقل و اراده)
• ملاصدرا روح را «جوهری مجرد حادث‌البدن و باقی بعدالموت» می‌داند؛ یعنی روح هنگام پدید آمدن بدن پدیدار می‌شود، اما بعد از مرگ باقی می‌ماند و به سوی کمال سیر می‌کند.
۳. روح از دیدگاه عرفانی
در عرفان اسلامی، به‌ویژه در آثار ابن‌عربی، مولوی، حافظ و امام خمینی:
• روح انسان پرتویی از روح الهی است و هدف آن، بازگشت به مبدأ خویش است:
از کجا آمده‌ام، آمدنم بهر چه بود؟
به کجا می‌روم آخر ننمایی وطنم؟
• روح انسان ذاتاً خالص، نورانی، پاک و عاشق حق است، ولی در قفس بدن و نفس گرفتار شده است.
• سالک راه حق، با تزکیه و سیر و سلوک، پرده‌ها را کنار زده و روح خود را به مقام وصال می‌رساند.
۴. روح در روان‌شناسی غربی و فلسفه‌ی مدرن
در روان‌شناسی جدید، واژه‌ی «روح» جای خود را بیشتر به «ذهن»، «شخصیت» یا «خود» داده است. بسیاری از روان‌شناسان مانند فروید، یونگ و فرانکل:
• به بعد معنوی یا ناخودآگاه عمیق انسان توجه دارند.
• یونگ از «روح جمعی» یا «ناخودآگاه جمعی» سخن می‌گوید که در آن کهن‌الگوها و معنویت ذخیره شده‌اند.
• ویکتور فرانکل نیز روح را سرچشمه‌ی معنا، امید و ارتباط با ماوراء می‌داند.
۵. جمع‌بندی ماهیت روح
روح چیست؟ پاسخ یک خطی:
روح، حقیقتی غیرمادی، آگاه، زنده و جاوید است که از سوی خداوند در انسان دمیده شده و سرچشمه‌ی حیات، آگاهی، شخصیت و تعالی اوست.
تهیه و  تنظیم 

دکتر علی رجالی