شرح نصیحت(۸):
این نصیحت به‌طور کلی درباره‌ی نحوه‌ی زیستن با توجه به حقیقت‌های عمیق معنوی و عقلانی است. هر بند از این نصیحت اشاره به مسائل مهم زندگی، ارزش‌های انسانی و تأکید بر ضرورت همراهی با نور الهی و درک عمیق از حقیقت دارد. در ادامه، به شرح جزئیات این نصیحت می‌پردازیم:
زندگی را بی‌ثمر، معنا مکن / راه‌ها را بسته و تنها مکن:
این بیت به انسان توصیه می‌کند که زندگی را بی‌هدف و بدون فایده سپری نکند. هنگامی که فرد در مسیرهای بسته و تنها حرکت می‌کند، دچار یأس و ناامیدی می‌شود. به جای آن، باید به جستجوی معنا و هدفی بزرگتر بپردازد.زندگی خود هدیه ای از کبریا / بی سبب این هدیه را، حاشا مکن:
زندگی به‌عنوان هدیه‌ای از سوی خداوند است که به انسان داده شده است. باید این هدیه را قدر دانسته و از آن بهره برد. نباید آن را بدون دلیل و به‌طور بیهوده تلف کرد.گر نداری نور امیدی به دل / زندگی را غرق در غم‌ها مکن:
امید، نیروی محرکه‌ای است که زندگی را روشن می‌کند. بدون امید، زندگی بی‌فایده و غرق در غم‌ها خواهد شد. باید به دنبال نوری از امید در دل بود تا زندگی را روشن کرد.زندگی بی‌نور تاریک است و سرد / شادی‌ات را بی سبب، افشا مکن:
زندگی بدون نور ایمان و امید، سرد و تاریک است. همچنین، شادی باید از درون قلب انسان نشأت بگیرد و نباید بدون دلیل آن را آشکارا به نمایش گذاشت، زیرا ممکن است سبب حسادت یا ناراحتی دیگران شود.چون رها گشتی ز اندوه و بلا / دل تهی از شادی و سودا مکن:
این بیت به انسان می‌آموزد که وقتی از غم و بلا رها شدی، نباید دل خود را از شادی و خوشی خالی کنی و درگیر نگرانی‌های بی‌پایان شوی.غم چو ابری می‌گذارد سایه‌اش / دل به زنجیر غمش شیدا مکن:
غم مانند ابری است که سایه‌اش بر دل می‌افتد، اما نباید به آن اجازه داد که دل انسان را اسیر خود کند. انسان باید بتواند از این سایه عبور کرده و در کنار آن، به نور امید و شادی برسد.شاد بودن گنج بی پایان ماست / عمر را در حسرت فردا مکن:
شاد بودن یکی از بزرگ‌ترین گنج‌هاست که انسان می‌تواند در زندگی به دست آورد. نباید عمر را صرف حسرت‌ها و آرزوهای آینده کرد. باید از لحظات حال بهره برد.زندگی دریای مواج امید / دل به طوفان غم دنیا مکن:
زندگی همچون دریایی است که مملو از موج‌های امید است. نباید دل خود را به طوفان‌های غم و مشکلات دنیوی بسپاری، بلکه باید به امواج امید توجه کرد و زندگی را بر اساس آن ساخت.غنچه‌ی لبخند بر دل‌ها نشان / خاطر خود غرق هر سودا مکن:
لبخند و شادی باید از دل‌ها برخیزد و به دیگران منتقل شود. نباید خود را غرق در افکار و دغدغه‌های بی‌پایان کرد.شور عشق و زندگی بر پا نما / زندگی را تیره و تنها مکن:
عشق و شور زندگی باید در دل‌ها زنده باشد. زندگی نباید تیره و تنها باشد؛ بلکه باید در آن حرکت و نشاط وجود داشته باشد.هر نفس با نور حق همراه کن / روح خود تسلیم هر غوغا مکن:
در هر لحظه از زندگی باید با نور الهی همراه بود. انسان نباید روح خود را درگیر هر فریبی یا غوغای دنیوی کند. باید همواره به حقیقت پایبند بود.علم را با جان خود همراه ساز / زندگی را صرف بر دعوا مکن:
علم باید با درک و قلب انسان همراه باشد و نباید زندگی صرف دعوا و جدال‌های بی‌فایده شود.گر نداری دانش و فهم امور / راه خود را از ره دانا مکن:
اگر علم و فهم کافی در موضوعی ندارید، نباید به تنهایی به مسیرهای ناشناخته بروید. باید از راهنمایی و مشورت اهل دانش و خرد استفاده کنید.دانش و بینش چراغ راه ماست / راه را تاریک با اغوا مکن:
دانش و بینش واقعی همچون چراغی است که انسان را در مسیر زندگی هدایت می‌کند. نباید در مسیر زندگی خود گرفتار اغواهای بی‌اساس و دروغین شد.هر که را دیدی که صاحب حکمت است / طعنه بر گفتار او بی جا مکن:
نباید به سخنان حکمت‌آمیز و آموزنده دیگران بی‌احترامی کنید. حتی اگر به آن‌ها کاملاً آگاه نباشید، باید با احترام به سخنان اهل علم و حکمت گوش دهید.دانش ار باشد، دهد قدر و بها / عمر خود را صرف هر سودا مکن:
دانش ارزش و بهای زندگی را می‌بخشد. نباید عمر را صرف کارهایی کرد که هیچ ارزشی ندارند. باید آن را در مسیر رشد و تعالی به کار گرفت.علم اگر نورت شود، مشکل گشاست / عقل را در گیر هر پروا مکن:
علم اگر به نور و راهنمایی تبدیل شود، بسیاری از مشکلات را حل خواهد کرد. نباید عقل را درگیر نگرانی‌های بی‌مورد و ترس‌ها کرد.آنکه نادان است، در بند خطاست / وقت خود را صرف هر غوغا مکن:
نادانی انسان را در بند خطاها و اشتباهات می‌اندازد. نباید وقت خود را صرف کارهای بیهوده و غیرمؤثر کرد.دل به دست قادر مطلق سپار / عمر خود را صرف هر سودا مکن:
باید دل و زندگی را به دست خداوند سپرد و در مسیر اراده‌ی الهی حرکت کرد. عمر نباید صرف کارهایی شود که هدفی نیکو ندارند.گر که خواهی در امان حق شوی / دل به موج فتنه‌ی دنیا مکن:
برای حفظ امان و امنیت واقعی در پیشگاه خداوند، نباید دل خود را به فتنه‌ها و مشکلات دنیا بسپاری. باید از فتنه‌ها دوری جست و به سوی آرامش الهی حرکت کرد.هر که را دیدی که در تسلیم حق / طعنه بر احوال او بی جا مکن:
نهایت تسلیم در برابر اراده‌ی الهی است. نباید کسی را که در مسیر تسلیم خداوند قرار دارد، مورد طعنه و بی‌احترامی قرار داد.ذکر یزدان مایه‌ی آرامش است / دل تهی از یاد بی‌همتا مکن:
این بیت به صراحت به اهمیت ذکر خداوند اشاره دارد. یاد خداوند نوری است که قلب انسان را روشن و آرام می‌کند. نباید دل را از یاد او خالی کرد، زیرا دل خالی از یاد خداوند، گرفتار نگرانی‌ها و اضطراب‌ها می‌شود.دل به دست قادر مطلق سپار / عمر خود را صرف هر سودا مکن:
باید اعتماد کامل به خداوند داشت و دل را به او سپرد. هر گونه دغدغه‌ی بی‌ارزش دنیوی نباید عمر انسان را تلف کند. این بیت دعوتی به توکل و رهایی از وابستگی‌های غیرضروری است.گر که خواهی در امان حق شوی / دل به موج فتنه‌ی دنیا مکن:
برای یافتن آرامش و امنیت در پناه خداوند، باید دل را از طوفان‌های فتنه و آشفتگی‌های دنیا دور نگه داشت. دل سپردن به دنیا، انسان را از مسیر حق منحرف می‌کند.هر که را دیدی که در تسلیم حق / طعنه بر احوال او بی‌جا مکن:
باید به کسانی که در مسیر تسلیم و بندگی خداوند هستند، با احترام نگریست. نباید به حال خوش آنان طعنه زد، زیرا آنان در مسیر حقیقی آرامش و سعادت گام برداشته‌اند.هر که خواهد در ره حق پا نهد / گام خود دور از ره تقوا مکن:
برای ورود به مسیر حق، باید تقوا و پرهیزگاری پیشه کرد. گام‌هایی که دور از تقوا باشد، انسان را از راه حق دور می‌سازد و به بیراهه می‌کشاند.آن که حق را یافت، از خود رسته شد / پس تو خود را صرف هر سودا مکن:
کسی که به حقیقت دست یافته، از منیت و نفس خویش رها می‌شود. انسان نیز باید خود را از افکار و سوداهای بی‌ارزش دنیوی آزاد کند و در پی شناخت حق باشد.توکل گوهر ایمان و تقوا / هر چه از حق آیدت، حاشا مکن:
توکل بر خداوند نشانه‌ای از ایمان و تقواست. انسان باید هر آنچه از جانب حق به او می‌رسد را با دل و جان بپذیرد و اعتراضی به خواست الهی نداشته باشد.دل به دریا زن، ز حق امید دار / هرچه آمد بر سرت، پروا مکن:
با ایمان و توکل، باید خود را به دریای تقدیر الهی سپرد. هر چه در زندگی پیش آید، نباید از آن ترسید، زیرا در پس هر رخدادی، حکمت و خیری نهفته است.هر چه آید بر دلت، تسلیم باش / جان خود را محو در سودا مکن:
هر رخدادی که در زندگی پیش می‌آید را باید با تسلیم و رضایت پذیرفت. نباید جان خود را درگیر سوداهای بی‌ارزش و نگرانی‌های بیهوده کرد.هر که را دیدی "رجالی" بی خبر / طعنه بر حال خوشش بی‌جا مکن:
شاعر در این بیت خود را مخاطب قرار داده و به نوعی توصیه می‌کند که اگر کسی را بی‌خبر و ناآگاه دیدید، به حال خوش او طعنه نزنید. شاید او در آرامشی الهی به سر می‌برد که شما از آن بی‌خبر هستید.
جمع‌بندی:
این نصیحت به انسان‌ها یادآوری می‌کند که برای رسیدن به آرامش حقیقی، باید به یاد خداوند پناه برد و دل را به او سپرد. تقوا، توکل و پذیرش تقدیر الهی، راه رسیدن به سعادت و رهایی از غم‌ها و فتنه‌های دنیا است. همچنین، شاعر به اهمیت احترام به دیگران و پرهیز از طعنه و قضاوت‌های نابه‌جا تأکید دارد.
- ۰۳/۱۲/۱۱