شرحی بر حجاب علم

۱. علمی که نداند ره بیداری ما
در این مصرع، «علم» به دانشی اشاره دارد که آگاهی‌بخش و روشنگر نباشد. «ره بیداری» کنایه از معرفت حقیقی و آگاهی معنوی است. شاعر می‌گوید دانشی که راهی به سوی بیداری و آگاهی معنوی نداشته باشد، ناقص و بی‌ارزش است.

۲. بند است و نبرده است ره یاری ما
اینجا «بند» به معنای محدودیت و مانع است. علمی که نتواند انسان را به بیداری برساند، در حقیقت خود یک قید و زندان است، نه راهی برای هدایت. چنین دانشی به جای اینکه انسان را یاری دهد، او را در قید و بندهای ذهنی و دنیوی نگه می‌دارد.

۳. هر نکته که از غیب نیاید به وصال،
«غیب» در اینجا به معنای حقیقت پنهان و دانش ماورایی است. منظور این است که هر معرفتی که از منابع الهی و حقایق غیبی سرچشمه نگیرد و به وصال (حقیقت نهایی) نرسد، ناقص و بی‌ثمر خواهد بود.

۴. چون پرده کند محو، دل‌آزاری ما
در این مصرع، «پرده» نماد حجابی است که میان انسان و حقیقت قرار دارد. اگر دانشی از غیب نیاید، فقط مانند پرده‌ای عمل می‌کند که ممکن است محو شود، اما نتیجه‌ای جز دل‌آزاری نخواهد داشت، زیرا انسان را به حقیقت نمی‌رساند، بلکه سرگردان و مضطرب می‌کند.

مفهوم کلی بیت‌ها:

این رباعی بیانگر دیدگاهی عرفانی درباره علم است. شاعر تأکید دارد که علمی که صرفاً محدود به ظواهر باشد و از معرفت حقیقی و الهی بی‌بهره باشد، نه‌تنها کمکی به انسان نمی‌کند، بلکه او را در بند می‌کشاند. چنین علمی، نه بیداری می‌آورد و نه یاری، بلکه تنها حجاب و پرده‌ای است که بین انسان و حقیقت فاصله می‌اندازد.