پرسش و پاسخ(۲۷)(آیا جمهوری اسلامی همان حکومت اسلامی؟)

باسمه تعالی
پرسش و پاسخ(۲۷)
حکومت اسلامی
سوال
آیا جمهوری اسلامی همان حکومت اسلامی؟
پاسخ

جواب  به این پرسش بستگی به تعریف دقیق ما از دو مفهوم «جمهوری اسلامی» و «حکومت اسلامی» دارد. در اینجا، ابتدا هر دو مفهوم را به‌صورت خلاصه تعریف می‌کنیم و سپس به مقایسه و بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌ها می‌پردازیم:
🔹 تعریف‌ها:
۱. حکومت اسلامی چیست؟
«حکومت اسلامی» نظامی است که در آن تمامی ارکان، ساختارها، قوانین و تصمیم‌گیری‌ها بر پایه‌ شریعت اسلام و آموزه‌های قرآن و سنت پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) استوار است. در چنین حکومتی:
• حاکم باید واجد شرایط دینی مانند عدالت، فقاهت، تقوا و آگاهی کامل از معارف اسلامی باشد.
• مشروعیت حکومت از خداوند نشأت می‌گیرد، نه از رأی مردم؛ گرچه مقبولیت مردمی نیز لازم است.
• نمونه کامل آن، حکومت پیامبر اسلام (ص) در مدینه و خلافت امیرالمؤمنین علی (ع) است.
۲. جمهوری اسلامی چیست؟
«جمهوری اسلامی» نظامی است که بر پایه دو رکن «جمهوریت» (رأی مردم) و «اسلامیت» (موازین شرع) بنا شده است. در جمهوری اسلامی ایران:
• قانون اساسی بر ولایت فقیه به عنوان رهبر جامعه اسلامی تأکید دارد.
• ارکان حکومت (ریاست‌جمهوری، مجلس، شوراها) با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند.
• قوانین باید بر اساس شرع اسلام باشند و نظارت آن بر عهده شورای نگهبان است.
• تلفیقی از مردم‌سالاری و دین‌مداری است.
مقایسه و پاسخ:
از دیدگاه برخی اندیشمندان، جمهوری اسلامی، شکل جدیدی از حکومت اسلامی در دوران غیبت امام معصوم (ع) است. این دیدگاه مبتنی بر نظریه «ولایت فقیه» است که توسط امام خمینی (ره) ارائه شد. در این نگاه:
جمهوری اسلامی، نه یک کلمه کم دارد و نه یک کلمه زیاد؛ یعنی هم جمهوری است (مردم‌محور)، و هم اسلامی است (مبتنی بر شریعت).
اما از دیدگاه دیگر، جمهوری اسلامی الزاماً همان حکومت اسلامی کامل نیست؛ بلکه:
گامی در مسیر تحقق حکومت اسلامی است.
چون وابسته به شرایط زمانه، ضعف‌های اجرایی، برداشت‌های متفاوت از دین، و وجود نهادهای سیاسی بشری (مثل انتخابات حزبی و قوای تفکیک‌شده) است، نمی‌توان آن را کاملاً منطبق با نمونه حکومت نبوی یا علوی دانست.
نتیجه‌گیری:
جمهوری اسلامی می‌تواند یکی از الگوهای تحقق حکومت اسلامی در عصر غیبت باشد، اما لزوماً تمام ابعاد یک حکومت اسلامی اصیل و آرمانی را محقق نمی‌کند.
اگر بخواهیم با دقت بگوییم:
«جمهوری اسلامی صورتی از حکومت اسلامی است که با اقتضائات زمان، ساختار مردمی و نظارت دینی تلفیق شده است؛ ولی تا رسیدن به الگوی کامل حکومت اسلامی (مانند حکومت معصوم)، فاصله‌هایی دارد.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی