مثنوی حکایت(۱)(دست اقدام)

یاسمه تعالی

عنوان برای حکایت:

1. «دکان صداقت»
2. «بازرگانِ بی‌خریدار، باخدا»
3. «گنجی در دل، نه در صندوق»
4. «سود زیان‌دیده»
5. «شاه و مردِ میزان‌دار»
6. «آن‌که نان نداشت، ولی جان داشت»
7. «راستی در کوچه‌ی نیرنگ»
8. «زر نبرد، دل ببرد»
9. «بازار و بارگاه»
10. «فروخته‌نشده، خریده‌شده»

 

حکایت: بازرگانی که به‌خاطر راستی ورشکست شد، اما رستگار گشت

به شهری دیدم از بازار پر غو
فریب و مکرشان می‌زد ز هر سو

در آنجا بازرگانی پاک‌رفتار
نه پنهان داشت کیفی، نه خریدار

همه گفتند: «در این کاروانه
کسی با راستی ماندی نخوانه!»

نَفروخت و نخورد از مالِ مشکوک
به چشمانش نتابید آن زر و سوک

کم‌کم دکان او شد بی‌خریدار
ولی دل داشت روشن، بی‌غبار

به لب لبخند، در دل نورِ ایقان
نه افسوس و نه فریاد و پریشان

چو نیرنگی نداشت اندر ترازو
شکستش گشت نامِ هر هیاهو

به فرزندان خود گفت: ای عزیزان!
مبادا گم شوید از راهِ میزان

چه سود از نان اگر با ننگ باشد؟
چه عزت گر دروغ و جنگ باشد؟

یکی گفتش: «ز ما دوری، پدر جان
که با باطل رود، بازار و دکان»

ز داغِ زخمِ فرزند و زبان‌ها
نخورد افسوس، و بگذاشت جان‌ها

شبِ جمعه، به محراب اندرون شد
به چشمی اشک، و با دل سرنگون شد

چنین گفت: «ای خداوند جهانم!
تو دانی راز پنهانِ نهانم

مرا با راستی بخشیده‌ای جان
نخواهم جز رضای تو، نه دکان»

در آن شب، نان نداشت و خواب هم نه
ولی دل گشت چون آیینه، روشن

سحرگه، شاه شهر آمد به بازار
که گوید: «با من از عدل و شکیبار»

به هر دکّان شد و دیدی فریبی
همه گفتند از نیرنگ و ریبی

چو آمد سوی دکانِ صداقت
بنالید از دل و گفتش حکایت:

«شنیدم تو در این شهرِ فسون‌کار
نفروشی جز به میزان و به معیار»

بگفت: «آری، اگرچه خسته‌جانم
نفروشم بی‌رضای حق، زیانم»

ز اشکِ بازرگان دل شاه لرزید
بفرمودش که گنجی را رسانید

بگفت: «ای مرد پاک و بی‌ریایی!
تو گنجی، نه به زر، که به صفایی

تو را باید نه دکان، نه خریدار
تو را باید، برای دل، جهان‌دار»

بدان دم بازرنگان، شرمسارند
که در سودند و از حق بی‌خبر، زارند

ز آن پس، شد آن دکان، ناموسِ بازار
نه از جنسش، که از رازش پدیدار

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی