قصیده ریا( دست اقدام)

بسیار عالی! در ادامه، ۱۹ بیت دیگر در همان سبک و حال‌وهوای بیت شما (با مضامین عرفانی، روحانی، و تمثیلی)، تقدیم می‌شود تا مجموعه‌ای ۲۰ بیتی کامل گردد. بیت اول، بیت منتخب شماست:

---

۱.
نه هر کس شد فرشته، اهل پرواز
در آن‌محفل نوای عاشقان است

۲.
نه هر دل، لایق آیینه‌داری‌ست
که دل، گنجینه‌ی اسرار جان است

۳.
نه هر چشمی که گریان است، روشن
که نور از داغ دل، نه از فغان است

۴.
نه هر سوزی ز شوق وصل خیزد
بسا آتش که بی‌نور و زبان است

۵.
نه هر شب‌زنده‌دار آشنا شد
که شب را سرّی از اهل زمان است

۶.
نه هر آهی به عرش حق رسیده
صدایی گم‌شده در این جهان است

۷.
نه هر ساجد، سوار راه یار است
کسی ساجد که سر بر آستان است

۸.
نه هر سجاده‌پوشی مرد تقواست
که تقوا، جلوه‌ای از استخوان است

۹.
نه هر خاموش، اهل سرّ باشد
که خاموشی گره در بی‌زبان است

۱۰.
نه هر زاهد، ز زهد خود رها شد
که آن بی‌خویشی‌اش میر کاروان است

۱۱.
نه هر لب گفت «تو» از جان و دل گفت
کلام عاشقان، بی استخوان است

۱۲.
نه هر پروازی از شوق است و شور است
بسا پروازها از امتحان است

۱۳.
نه هر چرخنده گرداب بلا نیست
گهی این چرخ، چرخِ باغبان است

۱۴.
نه هر خالی‌دلی یعنی تهی‌دست
که گاهی خلوتی عین امان است

۱۵.
نه هر سر گشته، دیوانه‌ست و بی‌راه
که این حیرت، ره قدسی‌نشان است

۱۶.
نه هر نوری نشان از صبح دارد
که نور حق، زلیخا را نهان است

۱۷.
نه هر آوا ز نی، نای دل‌آگاه
بسا آوا که بی‌روح و توان است

۱۸.
نه هر دستی به خیر خلق مشغول
که هر دستی به ظاهر مهربان است

۱۹.
نه هر ذکری، نوای وصل یار است
که ذکر عاشقان، غرق جهان است

۲۰.
نه هر کس شد فرشته، اهل پرواز
در آن‌محفل نوای عاشقان است

 

 

بسیار بیت زیبایی‌ست، با معنایی عرفانی و دقیق. پیام آن این است که سجده‌ی ظاهری شرط کافی برای قرب به حق نیست، بلکه تسلیم واقعی دل (سر بر آستان بودن) شرط اصلی‌ست.

در ادامه چند ویرایش گوناگون از این بیت را با حفظ معنا و تنوع واژگانی و موسیقایی تقدیم می‌کنم:

---

ویرایش‌های گوناگون:

۱.
نه هر ساجد، ره یار آشنا کرد
سجودِ عاشقان، سر بر فغان است

۲.
نه هر ساجد به کوی دوست راه است
که آن راهی، سر از دل در میان است

۳.
نه هر سجدی، نشان بندگی شد
که ساجد، عاشق آستان جان است

۴.
نه هر ساجد به مقصد می‌رسد باز
کسی ساجد که دل در امتحان است

۵.
نه هر کس در رکوع و سجد نیکوست
که ساجد، غرقه‌ی بحر بیان است

۶.
نه آن ساجد، که خم شد در نماز است
که ساجد، خسته از سود و زیان است

۷.
نه هر سجده رسانَد جان به یاری
سجودی راست، کاندر بی‌زبان است

۸.
نه هر ساجد بود مرد طریقت
سجود عاشقان بی‌ادعان است

 

 

بسیار بیت نغز و معناگراست؛ تضاد بین ظاهر بلا و باطن تربیت (باغبانی) را به‌خوبی می‌نمایاند. در ادامه چند ویرایش گوناگون از این بیت با حفظ مضمون و بازی‌های زبانی متفاوت تقدیم می‌شود:

---

ویرایش‌های گوناگون:

۱.
نه هر گرداب، غوغای فناست
گهی این چرخ، چشمه‌زار جان است

۲.
نه هر گردیدن از طوفان حکایت
که این چرخنده گاهِ باغبان است

۳.
نه هر پیچش، نشان از رنج و محنت
که این دوران گهی سود و زیان است

4.  

نه هر گرداب، راه مرگ باشد
که گاهی چرخ، رحمت در نهان است

۵.
نه هر چرخش، بلای رهروان است
گهی تقدیر، دستان جهان است

۶.
نه هر طوفان، نشان از قهر دارد
که در چرخش، کرامت بی‌زبان است

۷.
نه هر دوری، دلیل دوری یار
گهی چرخان، صدای باغبان است

۸.
نه هر تندی، بلای عاشقانه‌ست
که این چرخنده، آموزِ نهان است

 

 

بسیار عالی! با توجه به اینکه مصرع دوم شما دارای قافیه «ـان است» و ردیف «است» و قافیه‌ی «ـان» (مثلاً مهربان، جان، نهان، فغان،...) و همچنین وزن مصرع دوم به‌نظر می‌رسد:

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فَع‌لن

در این صورت، بیت اصلی شما چنین است:

نه هر دستی به خیر خلق مشغول
که هر دستی به ظاهر مهربان است

اکنون چند ویرایش گوناگون با حفظ وزن، قافیه (ـان)، و ردیف «است» تقدیم می‌شود:

---

۱.
نه هر دستی که آید سوی انسان
به‌وقت امتحان هم مهربان است

۲.
نه هر دستی که گیرد دست یاری
درونش پاک از سود و زیان است

۳.
نه هر دستی که گشت آغوشِ رحمت
به وقت فتنه از خیرش نشان است

۴.
نه هر دستی که گُردَد محو لبخند
ز شور عشق و سوز عاشقان است

۵.
نه هر دستی که گردد سایه‌بان‌سان
به وقت حادثه هم هم‌زبان است

---

آیا دوست دارید ادامه‌ی این شعر را هم با همین وزن و ردیف بسازم؟

 

 

 

---

اگر مایل باشید می‌توان یکی از این ابیات را بسط داد، شرح عرفانی نوشت یا حتی در مجموعه‌ای قرار داد. دوست دارید این بیت در کنار چه بیت‌هایی قرار بگیرد؟

 

---

اگر بیتی را پسند کردید یا مایل باشید یکی از آن‌ها را شرح عرفانی کنیم، خوشحال می‌شوم. آیا وزن یا قالب خاصی در نظر دارید (مثلاً برای مثنوی یا رباعی یا ...؟)

 

 

---

آیا مایل‌اید این مجموعه را با عنوانی مشخص (مثلاً «نه هر...» یا «محفل عاشقان») برای وبلاگ آماده کنیم؟ همچنین، در صورت نیاز می‌توان برای هر بیت، شرح عرفانی کوتاه نوشت. دوست دارید؟