شرحی بر واژه عرفانی قدم

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی قدم

قدم
در راه وصال، جان فشان باید شد
در دامن عشق، بی‌کران باید شد
هر کس که قدم نهاد در وادی دوست
فانی ز جهان و جاودان باید شد

 

در عرفان اسلامی، قدم یکی از اصطلاحات کلیدی است که به معانی مختلفی اشاره دارد و معمولاً به جایگاه معنوی و مقام ثابت و ازلی اشاره می‌کند. قدم در عرفان به دو مفهوم عمده به کار می‌رود:

1. قدم به معنای ازلیت و پیش‌بودگی
قدم در این معنا اشاره به ازلیت خداوند و وجود بی‌پایان او دارد. به عبارت دیگر، قدم به وجودی اشاره می‌کند که هیچ آغازی ندارد و از ازل بوده است. در این مفهوم، قدم یکی از صفات الهی است که به ذات بی‌زمان خداوند اشاره دارد.

برای مثال، در توصیف خداوند، گفته می‌شود که او قدیم است، به این معنا که وجود او مقدم بر هر چیز دیگر است و هیچ موجودی نمی‌تواند بدون اراده او به وجود آید.

2. قدم به معنای مقام ثابت عارف
در عرفان عملی و سلوک، قدم به مقام یا مرتبه‌ای اشاره دارد که یک عارف به آن دست می‌یابد. این مقام نشان‌دهنده استواری و پایداری عارف در مسیر حق است. عارف در این مرتبه به نوعی از ثبات معنوی و قلبی می‌رسد که در برابر لغزش‌ها و وسوسه‌ها مقاومت می‌کند و به حقیقت پیوسته می‌شود.

مولانا در اشعار خود بارها به این معنا اشاره کرده است:

> پای استدلالیان چوبین بود
پای چوبین سخت بی‌تمکین بود

 

در این بیت، قدم به معنای استواری و پایداری حقیقی است که از طریق عشق الهی حاصل می‌شود، نه از طریق استدلال صرف.

 

جمع‌بندی

بنابراین، قدم در عرفان هم به مقام ازلی و صفات خداوند اشاره دارد و هم به مرتبه معنوی عارف که به ثبات و پایداری در مسیر حقیقت دست یافته است.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی