شرحی بر واژه عرفانی حدوث

باسمه تعالی

 

شرحی بر واژه عرفانی حدوث
حدوث
هر ذره که از لطف خدا حادث شد
با نغمه ی عشق، زنده و خالص شد
هر لحظه جهان ز نو شود با نورش
آیینه ی حق شد و جهان وارث شد

 

 

حدوث در عرفان اسلامی به معنای پدید آمدن، ایجاد شدن یا به وجود آمدن چیزی پس از نبودن آن است. این مفهوم در تقابل با قدم قرار دارد که به معنای ازلیت و بی‌آغاز بودن است. در عرفان و فلسفه، حدوث و قدم به‌عنوان دو اصل مهم در توصیف وجود و رابطه مخلوقات با خالق به‌کار می‌روند.

معنای حدوث در عرفان:

1. حدوث به معنای پیدایش در زمان (حدوث زمانی):
در این معنا، حدوث به ایجاد چیزی در یک لحظه خاص از زمان اشاره دارد. هر چیزی که زمانی نبوده و سپس به وجود آمده، حادث است. از منظر عرفا، همه مخلوقات حادث زمانی هستند، زیرا زمانی وجود نداشتند و به اراده خداوند پدیدار شده‌اند.

2. حدوث ذاتی یا حدوث تجددی:
در عرفان، حدوث می‌تواند فراتر از معنای زمانی باشد و به تجدد و نو شدن لحظه‌به‌لحظه اشاره کند. به بیان دیگر، هر چیزی در جهان به‌طور مداوم در حال نو شدن است و هستی آن، هر لحظه از خداوند می‌جوشد و وابسته به اوست. این نگاه در نظریه وحدت وجود تأکید می‌شود؛ به این معنا که جهان و مخلوقات در هر لحظه نیازمند افاضه وجود از سوی حق هستند.

3. حدوث به عنوان وابستگی وجودی:
در عرفان، حدوث به معنای وابستگی مطلق مخلوقات به خالق است. حادث بودن مخلوقات به این معناست که هیچ استقلالی در وجود خود ندارند و به‌طور کامل به اراده و فیض الهی متکی‌اند. عرفا این را نشانه‌ای از فقر وجودی مخلوقات و غنای مطلق خداوند می‌دانند.

 

جمع‌بندی:

حدوث در عرفان نشان‌دهنده پدیدار شدن هستی از نیستی، وابستگی مخلوقات به خالق و نو شدن مداوم هستی است. این مفهوم در تقابل با قدم قرار دارد و به رابطه میان خالق (قدیم) و مخلوق (حادث) اشاره دارد. از دیدگاه عرفا، تمام جهان هستی حادث است، زیرا وجود آن سراسر از خداوند نشئت می‌گیرد و بدون او هیچ نیست

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی