شرحی بر واژه عرفانی وجود مطلق

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی  وجود مطلق

وجود مطلق

در بحرِ وجود مطلق است غوغایی
آیینه‌ای از حقیقت و یکتایی
سرچشمه‌ی هر بود و نبود است خدا
عالم ید واحد است و بی همتایی

 

شرح شعر «وجود مطلق»

این شعر به بیان مفهوم وجود مطلق و ارتباط آن با خداوند و آفرینش می‌پردازد. وجود مطلق به معنای حقیقت بی‌پایان و بی‌کران است که تمامی هستی از آن نشأت می‌گیرد و از آن تأثیر می‌پذیرد. در عرفان اسلامی، این مفهوم مرتبط با حقیقت الهی است که فراتر از تمام محدودیت‌های زمانی، مکانی و مادی قرار دارد. شاعر در این شعر تلاش دارد تا این حقیقت را به تصویر بکشد و نشان دهد که تمام آفرینش و هستی در نهایت به خداوند و وجود مطلق باز می‌گردد.

---

بیت اول:

"در بحرِ وجود مطلق است غوغایی
آیینه‌ای از حقیقت و یکتایی"

در این بیت، شاعر اشاره می‌کند که در بحر وجود مطلق، که به معنای گستره بی‌پایان و بی‌کران وجود است، غوغایی برقرار است. این غوغا نماد آفرینش و تحولات مداوم در دنیای هستی است. همچنین، شاعر اشاره به این دارد که وجود مطلق مانند آیینه‌ای است که حقیقت و یکتایی را به نمایش می‌گذارد. در این آیینه، تمامی جلوه‌های هستی و حقیقت‌های گوناگون، بازتابی از یک حقیقت یگانه و بی‌همتا هستند که در اصل، همان خداوند است. این تصویر به مفهوم وحدت در کثرت اشاره دارد که در عرفان، همه موجودات و پدیده‌ها در نهایت تجلی‌های یک حقیقت واحد هستند.

---

بیت دوم:

"سرچشمه‌ی هر بود و نبود است خدا
عالم ید واحد است و بی همتایی"

در این بیت، شاعر به این نکته اشاره دارد که خداوند سرچشمه‌ی تمام هستی (بود) و نیستی (نبود) است. هر چه که وجود دارد و هر چیزی که نیست، همه در نهایت از وجود مطلق و از خداوند نشأت می‌گیرد. در ادامه، شاعر به مفهوم وحدت و یگانگی اشاره می‌کند و می‌گوید که عالم در ید واحد (دست واحد) خداوند است و هیچ چیزی با خداوند همتایی ندارد. این اشاره به این است که خداوند بی‌همتا و یگانه است و هیچ موجودی نمی‌تواند در مقام و حقیقت، شبیه به او باشد.

---

مضامین کلیدی شعر:

1. وجود مطلق: شاعر در این شعر به مفهوم وجود مطلق اشاره دارد که به معنای حقیقت بی‌پایان و نامحدود است. این وجود مطلق بی‌کران و بی‌زمان است و تمام آفرینش از آن نشأت می‌گیرد.

2. حقیقت یگانه: تمام جهان و آفرینش به حقیقت یگانه باز می‌گردد که همان خداوند است. هر موجودی که در این دنیا می‌بینیم، در واقع آیینه‌ای از این حقیقت واحد است.

3. سرچشمه‌ی هستی: در این شعر تأکید می‌شود که تمام بود و نبود، در نهایت به خداوند و وجود مطلق برمی‌گردد. خداوند همان سرچشمه‌ی آغازین و پایان‌ناپذیر تمام هستی است.

4. وحدت در کثرت: این شعر به مفهوم وحدت در کثرت نیز اشاره دارد. در ظاهر، موجودات مختلفی در جهان هستی به نظر می‌آیند، اما در حقیقت، همه آنها بازتابی از وجود واحد و حقیقت واحد خداوند هستند.

 

---

پیام کلی:

شعر «وجود مطلق» به ما می‌آموزد که خداوند وجود مطلق است و همه چیز در هستی از او نشأت می‌گیرد. این وجود مطلق فراتر از زمان و مکان است و تمام آفرینش به عنوان جلوه‌هایی از حقیقت یگانه‌ی او به شمار می‌آید. در این شعر، تأکید بر وحدت در کثرت و یگانگی خداوند است و بر این نکته تأکید می‌شود که همه چیز در نهایت به یک حقیقت واحد و بی‌همتا باز می‌گردد.

 

وجود مطلق، مفهومی فلسفی و عرفانی است که به حقیقتی بی‌نهایت، ازلی، ابدی و مستقل از هر قید و شرط اشاره دارد. این اصطلاح به وجودی اشاره می‌کند که منشأ و بنیاد همه موجودات است، اما خود، فراتر از هر گونه محدودیت، تعریف یا تجزیه است. وجود مطلق در فلسفه و عرفان اسلامی، به ویژه در اندیشه‌های فیلسوفانی چون ابن‌سینا، ملاصدرا و عارفانی چون ابن عربی، جایگاه ویژه‌ای دارد.

ویژگی‌های وجود مطلق:

1. بی‌نیازی از غیر خود:
وجود مطلق کاملاً قائم به ذات است و به هیچ چیز خارج از خود وابستگی ندارد. این بی‌نیازی، به استقلال کامل آن از هر چیزی اشاره دارد.

2. بسیط بودن:
وجود مطلق، از هر گونه ترکیب یا اجزاء خالی است. او بسیط است؛ به این معنا که قابل تقسیم، تحلیل یا تفکیک به اجزاء نیست.

3. فراتر از محدودیت:
وجود مطلق از تمامی قیود مانند زمان، مکان، ماده، و حتی تصور ذهنی انسان فراتر است. او بی‌کران و لایتناهی است و هیچ حد و مرزی ندارد.

4. منشأ همه موجودات:
تمام کثرات و موجودات جهان، به نوعی از وجود مطلق نشأت گرفته‌اند و در واقع، تجلیات یا شئونات آن به‌شمار می‌روند.

5. تعریف‌ناپذیری:
وجود مطلق، حقیقتی است که فراتر از هر تعریف، توصیف یا شناخت کامل است. انسان تنها می‌تواند به واسطه تجلیات و آثار آن، به درکی محدود از آن دست یابد.

 

---

وجود مطلق در فلسفه و عرفان:

1. در فلسفه اسلامی:
ملاصدرا در حکمت متعالیه، وجود مطلق را حقیقت واحدی می‌داند که اصالت دارد و تمام موجودات، مراتب و شئون آن هستند. او معتقد است که وجود مطلق به دلیل بی‌نهایتی و اطلاق خود، به هیچ وصف یا تعریفی محدود نمی‌شود.

2. در عرفان اسلامی:
ابن عربی با نظریه وحدت وجود، وجود مطلق را به عنوان حقیقتی می‌داند که همه موجودات از آن برخاسته‌اند. او می‌گوید که وجود مطلق، همان خداوند است که در مظاهر مختلف جهان تجلی می‌کند، اما خود فراتر از این مظاهر باقی می‌ماند.

3. در فلسفه غرب:
فیلسوفانی مانند هگل، وجود مطلق را به عنوان روح مطلق یا کل هستی در نظر گرفته‌اند که تمام واقعیت‌های جزئی را در بر می‌گیرد.

 

---

تفاوت وجود مطلق با موجودات:

وجود مطلق، مستقل است؛ موجودات، وابسته‌اند.

وجود مطلق، بی‌پایان است؛ موجودات، محدود و مقید هستند.

وجود مطلق، قائم به ذات است؛ موجودات، قائم به وجود مطلق‌اند.

 

---

نتیجه‌گیری:

وجود مطلق، حقیقت یگانه‌ای است که فراتر از تمام کثرات و مظاهر جهان قرار دارد. این حقیقت بی‌نهایت و بسیط، منشأ همه هستی است و انسان تنها می‌تواند از طریق عقل و شهود به فهمی ناقص از آن دست یابد. وجود مطلق همان حقیقت غایی است که عرفا و فیلسوفان، آن را سرچشمه همه چیز می‌دانند.

تهیه  و تنظیم

دکتر علی رجالی