شرحی بر واژه عرفانی سیر انفسی

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی سیر انفسی

سیر انفسی

در خلوت دل، هر آنچه پیداست ز حق
آیات جلال و نور یکتاست ز حق
در هر نفسی، صدای حق را بشنو
هر لحن دل انگیز که بر ماست ز حق

 

 

سیر انفسی یکی از مفاهیم عرفانی و فلسفی است که به مسیر خودشناسی و شناخت درونی انسان اشاره دارد. این مفهوم در برابر سیر آفاقی قرار می‌گیرد. در سیر انفسی، فرد با تأمل در احوال درونی خود، سعی می‌کند به حقیقت وجود و شناخت الهی برسد.

ویژگی‌های سیر انفسی:

1. تمرکز بر درون: سیر انفسی به جای نگاه به جهان بیرون (آفاق)، بر جهان درونی و نفس انسان تمرکز دارد. هدف آن درک لایه‌های عمیق‌تر روح و روان است.

2. خودشناسی برای خداشناسی: از دیدگاه عرفا، «هر که خود را شناخت، خدا را نیز شناخت». بنابراین، سیر انفسی راهی برای رسیدن به معرفت الهی است.

3. مراتب و مراحل: این مسیر شامل طی مراحلی چون تزکیه نفس، تصفیه قلب، و رسیدن به قرب الهی است. در این سفر، انسان باید از هوی و هوس و کدورت‌های نفسانی رها شود.

4. مراقبه و محاسبه: سیر انفسی نیازمند مراقبه (تأمل درونی) و محاسبه (بررسی اعمال و نیت‌ها) است تا فرد بتواند به اصلاح درونی بپردازد.

 

تفاوت سیر آفاقی و انفسی:

سیر آفاقی: تأمل در نشانه‌های الهی در جهان بیرون، طبیعت، و آفرینش.

سیر انفسی: تأمل در نشانه‌های الهی در وجود و نفس انسان.

نتیجه:

در عرفان، سیر انفسی به انسان کمک می‌کند تا با شناخت خویش، به شناخت حقیقت و خداوند دست یابد. مولانا در این باره می‌گوید:

«ای برادر تو همه اندیشه‌ای
ما بقی خود استخوان و ریشه‌ای»

این بیت نشان‌دهنده اهمیت درون و توجه به سیر انفسی است.

 

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی