شرحی بر واژه عرفانی بحر وجود

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی بحر وجود

 

بحر وجود
هر ذرّه که در پهنه ی دنیا باشد
در بحر وجود، جمله پیدا باشد
در ظاهر اگر هزار رنگش بینی
در باطن آن، ضمیر یکتا باشد

 

 

بحر وجود مفهومی عمیق و بنیادین در فلسفه و عرفان است که به حقیقت مطلق و بی‌کران هستی اشاره دارد. این اصطلاح در متون فلسفی و عرفانی، به ویژه در مکتب‌هایی چون عرفان ابن عربی و حکمت متعالیه ملاصدرا، به عنوان تمثیلی از هستی یگانه و بی‌نهایت به کار می‌رود.

معنای بحر وجود

"بحر" به معنای دریا یا اقیانوس است و در اینجا به عنوان نمادی از بی‌کرانگی و بی‌پایانی استفاده می‌شود. "وجود" نیز به معنای هستی و حقیقتی است که همه چیز از آن نشأت می‌گیرد. ترکیب این دو واژه، مفهومی ایجاد می‌کند که نشان‌دهنده‌ی یک حقیقت واحد، فراگیر و لایتناهی است که همه موجودات در آن غوطه‌ور هستند و از آن سرچشمه گرفته‌اند.

بحر وجود در فلسفه و عرفان

1. فلسفه اسلامی: در فلسفه اسلامی، به ویژه در اندیشه‌های ملاصدرا، وجود به عنوان حقیقتی واحد و اصیل تلقی می‌شود که همه کثرات و موجودات جهان، شئون و مظاهر آن هستند. ملاصدرا در نظریه "اصالت وجود" به این نکته اشاره می‌کند که وجود حقیقتی واحد است، اما به صورت‌های مختلف در مظاهر گوناگون جلوه می‌کند. بحر وجود در اینجا به معنای دریای بی‌پایانی است که تمام موجودات تجلیات آن هستند و هیچ چیزی از آن بیرون نیست.

2. عرفان اسلامی: در عرفان، به ویژه در آموزه‌های ابن عربی، بحر وجود نمادی از "وحدت وجود" است؛ به این معنا که کل هستی یک حقیقت واحد است و همه کثرات و تنوعات جهان، تجلیات و مظاهر آن حقیقت یگانه‌اند. ابن عربی معتقد است که وجود تنها یک چیز است و کثرت ظاهری، نتیجه تجلیات آن وجود واحد است. در این دیدگاه، بحر وجود حقیقتی است که نه آغاز دارد و نه پایان، و تمام موجودات در آن غوطه‌ورند، همان‌گونه که موج‌ها بخشی از دریا هستند و از آن جدا نیستند.

 

ویژگی‌های بحر وجود

بی‌کرانگی و بی‌پایانی: بحر وجود هیچ حد و مرزی ندارد و همه چیز را در بر می‌گیرد.

یگانگی: همه موجودات جلوه‌هایی از این حقیقت واحد هستند و هیچ چیزی خارج از آن وجود ندارد.

پیوند دهنده: بحر وجود، نقطه اتصال همه موجودات است، زیرا هر موجودی به نوعی از آن برخاسته و به آن بازمی‌گردد.

حقیقت مطلق: بحر وجود نماد حقیقتی است که خود ثابت است، اما مظاهر آن متغیر و متنوع‌اند.

تمثیل دریا و موج

در عرفان و فلسفه، بحر وجود به دریا و موجودات به موج‌های آن تشبیه شده‌اند. موج‌ها در دریا وجود دارند و بخشی از آن هستند، اما نمی‌توانند از آن جدا شوند. موج‌ها ظاهر می‌شوند و ناپدید می‌شوند، اما در حقیقت، همواره بخشی از دریا بوده و خواهند بود. این تمثیل به ما کمک می‌کند تا بفهمیم که موجودات جهان تجلیات و نمودهای حقیقت واحد (بحر وجود) هستند و استقلالی از آن ندارند.

نتیجه‌گیری

بحر وجود نمادی از حقیقتی لایتناهی، بی‌پایان و یگانه است که تمام کائنات از آن سرچشمه گرفته‌اند. این مفهوم در عرفان اسلامی، به ویژه با نگاه وحدت وجود، نشان‌دهنده یکپارچگی هستی و پیوند همه چیز با یک حقیقت مطلق است. درک بحر وجود، نوعی شهود عرفانی و فلسفی از حقیقت جهان است که فراتر از فهم عادی قرار دارد و نیازمند سفری درونی و تأمل عمیق است.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی