شرحی بر واژه عرفانی مشرب

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی مشرب
مشرب
مشرب، ره عشق است به سوی یزدان
دل، مقصد عشق است و وصال جانان
هر لحظه تمنای دل است، حق طلبی
این ره ، ره دلهای رفیق است به جان

 

شرح شعر "مشرب"

---

مصرع اول: مشرب، ره عشق است به سوی یزدان

مشرب به معنای شیوه و طریقه‌ی زندگی است. در این مصرع، مشربِ عشق به عنوان راهی برای رسیدن به یزدان معرفی شده است. این راه، مسیری عرفانی و معنوی است که هدف آن رسیدن به حقیقت الهی و اتصال به خالق است. شاعر بیان می‌کند که مشرب واقعی، همان عشق به خداوند و حرکت به سوی اوست.

---

مصرع دوم: دل، مقصد عشق است و وصال جانان

در این مصرع، دل به عنوان جایگاه عشق و مقصد اصلی آن معرفی می‌شود. وصال جانان (خداوند) در دل رخ می‌دهد، زیرا دل مرکز شهود و ارتباط با خداست. اینجا شاعر تأکید دارد که عشق الهی در دل عاشق شکل می‌گیرد و انسان را به وصال حقیقت می‌رساند.

---

مصرع سوم: هر لحظه تمنای دل است، حق‌طلبی

این مصرع بیانگر حالت عاشقانه‌ی دل است که در هر لحظه در جستجوی حق و حقیقت است. تمنای دل، همان اشتیاق پایان‌ناپذیر برای شناخت و نزدیکی به خداوند است. حق‌طلبی نیز نشان‌دهنده‌ی جستجوی مداوم انسان برای درک و تجربه‌ی حقیقت الهی است.

---

مصرع چهارم: این ره، ره دل‌های رفیق است به جان

در اینجا شاعر تأکید می‌کند که این مسیر عشق، راهی است که تنها دل‌های آگاه و رفیق به حقیقت می‌توانند آن را بپیمایند. «دل‌های رفیق» اشاره به دل‌هایی دارد که از خودخواهی و تعلقات دنیوی رها شده‌اند و در جستجوی جان مطلق هستند. این راه، سفری معنوی است که با همدلی و عشق حقیقی پیموده می‌شود.

---

تفسیر کلی:

شعر "مشرب" نمایانگر مسیری عرفانی است که در آن دل انسان جایگاه عشق و ارتباط با خداوند است. شاعر عشق را راهی برای رسیدن به حقیقت یزدان معرفی می‌کند و بیان می‌دارد که دل باید در هر لحظه در تمنای حق و وصال باشد. این راه، راه دل‌های پاک و آگاه است که از دنیای مادی گذشته‌اند و تنها هدفشان دستیابی به حقیقت الهی است.

 

در عرفان، مشرب به معنای رویکرد، طرز فکر، یا نحوه خاصی از سلوک و سیر معنوی است که فرد سالک یا عارف بر اساس آن مسیر خود را به سوی کمال و نزدیکی به خداوند تنظیم می‌کند. مشرب بیانگر شیوه‌ای خاص از نگرش به حقیقت، نوع نگاه به جهان، و روش خاص سلوک است که تحت تأثیر آموزه‌ها، شخصیت‌ها، و سنت‌های عرفانی قرار دارد. در واقع، مشرب به عنوان یک سبک و روش برای دست‌یابی به حقایق معنوی و عرفانی مطرح می‌شود و هر فرد یا گروهی ممکن است بر اساس آن شیوه‌ای خاص را برای رسیدن به مقامات معنوی برگزیند.

جنبه‌های مختلف مشرب در عرفان:

1. گرایش‌ها و روش‌های عرفانی: مشرب در عرفان به نوعی از سلوک و روش رسیدن به خداوند اشاره دارد که شامل قواعد، اصول، آموزه‌ها و رفتارهای خاصی است. این روش‌ها ممکن است بر اساس تعالیم یکی از بزرگان عرفان یا به اقتضای زمان و مکان شکل گرفته باشد. برای مثال، مشرب صوفیانه، مشرب وحدت‌گرایی، مشرب اشراقی، و مشرب شطحی‌گویی هر یک روش‌ها و گرایش‌های مختلفی هستند که عارفان بر اساس آن به سیر و سلوک خود می‌پردازند.

2. علاقه و گرایش معنوی: مشرب به نوعی از محبت، عشق و کشش درونی به سوی حق و حقیقت اشاره دارد که از دل سالک برمی‌خیزد. این علاقه می‌تواند به طور مستقیم با نوع خاصی از محبت و تعلق به خداوند، اساتید عرفانی، یا مکتب خاص عرفانی مرتبط باشد.

3. انتقال از طریق استاد: مشرب می‌تواند نشان‌دهنده شیوه انتقال عرفان و تجربه‌های معنوی از استاد به مرید باشد. در بسیاری از سنت‌های عرفانی، ارتباط بین استاد و شاگرد بر اساس مشرب ویژه‌ای شکل می‌گیرد که شیوه‌ها و تعالیم خاصی را دربر می‌گیرد. این ارتباط معنوی می‌تواند به عنوان یکی از ارکان اصلی مشرب قلمداد شود.

4. تنوع و تعدد مشرب‌ها: در عرفان اسلامی به‌خصوص در تصوف، مشرب‌های مختلفی وجود دارد که هر یک بر اساس دیدگاه‌ها، آموزه‌ها، و شرایط خاص شکل گرفته‌اند. این تنوع به تفاوت در شیوه‌های سلوک، نوع تمرکز بر مقامات معنوی، و تاکید بر خصوصیات ویژه‌ای اشاره دارد. برخی از معروف‌ترین مشرب‌ها شامل مشرب رومی، مشرب شطاری، مشرب نعمت‌اللهی، مشرب خفی، مشرب قدسی و مشرب‌های دیگری است که هرکدام بر اساس اصول خاصی بنا شده‌اند.

5. مشرب در متون عرفانی: در متون عرفانی، مشرب به نوعی نگرش خاص به جهان و انسان اشاره دارد که عارف از آن طریق به شناخت و عشق به خداوند دست می‌یابد. مثلاً در آثار مولانا، مشرب او نوعی عشق‌ورزی و وحدت‌گرایی است که بر اساس آن، عالم را جلوه‌ای از حق می‌داند. یا در آثار عارفانی چون ابن عربی، مشرب او بر اساس نظریات خاص وحدت وجود و توحید گسترده شکل گرفته است.

6. شیوه‌های ارتباط با خداوند: مشرب هر عارف نشان‌دهنده نحوه خاص او برای ارتباط با خداوند و دست‌یابی به حضور الهی است. برخی مشرب‌ها بر اساس ذکر، بعضی بر اساس خدمت، بعضی بر اساس یاد و ذکر در حالات گوناگون شکل گرفته‌اند. به عنوان مثال، مشرب اهل ذکر بر تکرار مداوم ذکر و یاد خدا تأکید دارد و مشرب اهل عشق و محبت بر احساس و شور عشق به خداوند متکی است.

 

نتیجه‌گیری:

مشرب در عرفان به معنای شیوه و رویکرد خاصی است که فرد سالک یا عارف برای سیر و سلوک معنوی خود برمی‌گزیند. این شیوه می‌تواند متاثر از آموزه‌های یکی از عرفا یا مدارس عرفانی باشد و مسیر رسیدن به کمال الهی را مشخص کند. مشرب نه تنها به شیوه‌های خاص سلوک بلکه به نوعی نگرش و حالت معنوی درونی نیز اشاره دارد که به عشق، حضور، و تعلق به خداوند مربوط می‌شود. هر مشرب با توجه به آموزه‌ها و تجربه‌های خاص خود، مراحل و مقامات معنوی را به سالک معرفی کرده و او را به کمال نزدیک می‌سازد.

 

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی