شرحی بر واژه عرفانی عالم جبروت

 

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی عالم جبروت
عالم جبروت
در عالم بالا جبروت است نهان
مافوق فلک باشد و بیرون ز زمان
هر کس که ز عشق پانهد در این ره
رازی ز خدا و نور حق گشت عیان

 

 

عالم جبروت یکی از عوالم چهارگانه‌ی عرفانی و فلسفی است که در آثار حکما و عرفای اسلامی مطرح شده است. این عوالم عبارت‌اند از عالم ناسوت (عالم ماده و طبیعت)، عالم ملکوت (عالم مثال و برزخ)، عالم جبروت (عالم عقل و روح)، و عالم لاهوت (ذات خداوند و احدیت).

مفهوم عالم جبروت

جبروت از ریشه‌ی «جبر» به معنای قهر، قدرت، و سلطنت است. این عالم را نماد قدرت الهی، تسلط کامل بر امور، و عوالم بالاتر از محدودیت‌های زمان و مکان می‌دانند.

در این عالم، زمان، مکان، و کثرت وجود ندارد و حقیقت وجودی به صورت کلی و فراگیر حضور دارد. جبروت به عالم ارواح و عقول کلی اشاره دارد که در مقایسه با عالم ناسوت و ملکوت، بسیار متعالی‌تر است.

این عالم جایگاهی است که در آن اراده‌ی الهی به صورت کامل و بدون واسطه جریان دارد.

 

این شعر به عالم جبروت و حقیقت‌های معنوی و عرفانی اشاره دارد که در بالا و فراتر از جهان مادی و محدودات زمانی و مکانی قرار دارند. شاعر در تلاش است تا از بعد عرفانی به جایگاه والای عالم جبروت بپردازد و به مفاهیم عشق و حقیقت الهی که در این عالم نمایان می‌شود اشاره کند. در ادامه شرح ابیات می‌آید:

1. در عالم بالا جبروت است نهان

شاعر اشاره به عالم "جبروت" دارد، که در اصطلاح عرفانی به یکی از عوالم عالی و فوق طبیعی اشاره می‌کند. جبروت عالمی است که فراتر از عالم ملکوت و پایین‌تر از عالم لاهوت است و در آن قدرت و اراده الهی به صورت نهانی و عظیم وجود دارد. این عالم در دنیای مادی قابل درک و لمس نیست و به گونه‌ای از حقیقت‌های الهی اشاره دارد که از دید انسان‌ها پنهان است.

2. مافوق فلک باشد و بیرون ز زمان

عالم جبروت نه تنها بالاتر از فلک (آسمان‌ها و عالم ماده) قرار دارد، بلکه خارج از محدوده زمان و مکان نیز هست. این اشاره به ابعاد غیرزمانی و ماورایی حقیقت دارد که از قوانین مادی و محدودات دنیوی خارج است. در عالم جبروت، زمان و مکان معانی معمول خود را از دست می‌دهند.

3. هر کس که ز عشق پانهد در این ره

شاعر بیان می‌کند که هر کس که با عشق به خداوند وارد این راه شود، قادر خواهد بود به این عالم دست یابد. عشق به خداوند، نیرویی است که انسان را از محدودیت‌های دنیوی رها کرده و او را به عالم‌های بالا و رازهای نهانی نزدیک می‌کند. این عشق به عنوان وسیله‌ای برای درک عالم جبروت و حقیقت‌های الهی معرفی می‌شود.

4. رازی ز خدا و نور حق گشت عیان

در این مسیر عرفانی و عاشقانه، انسان می‌تواند به کشف "راز خدا" و "نور حق" دست یابد. این رازها از طریق عشق و سلوک معنوی نمایان می‌شوند و حقیقت الهی به گونه‌ای آشکار می‌شود که درک انسان‌ها در سطح عادی ممکن نیست. در واقع، عشق به خداوند می‌تواند پرده از رازهای الهی بردارد و نور حقیقت را به دل انسان بتاباند.

---

پیام کلی:

این شعر به تبیین عالم جبروت و حقیقت‌های ماورایی می‌پردازد. عالم جبروت، جایی است که خارج از زمان و مکان است و در آن قدرت و اراده الهی نهفته است. تنها کسانی که با عشق به خداوند وارد این مسیر معنوی می‌شوند، می‌توانند به رازهای الهی دست یابند و نور حقیقت را در دل خود احساس کنند. شاعر به ما یادآوری می‌کند که عشق به خداوند، کلید ورود به این عوالم و کشف حقیقت‌های نهانی است که در پس ظاهر جهان قرار دارند.

 

عالم جبروت در عرفان و فلسفه اسلامی یکی از مراتب عوالم هستی است که به عنوان یک مرتبه‌ی بلند و ماورای طبیعت شناخته می‌شود. عالم جبروت به عنوان عالمی معنوی و الهی، جایگاه تجلیات اسماء و صفات خداوند است و در آن تجلیات ازلی و ابدی خداوند به صورت غیرمادی و نورانی ظاهر می‌شوند. این عالم پایین‌تر از عالم لاهوت (مرتبه‌ی خاص و نزدیک به ذات خداوند) و بالاتر از عالم ملکوت و مادی است.

ویژگی‌ها و تعریف عالم جبروت:

1. مرتبه‌ای ماوراء طبیعت:

عالم جبروت از نظر جایگاه و ماهیت به عالم ملکوت و عالم مادی فراتر است. در این عالم هیچ‌گونه ماده یا جسم وجود ندارد و تمامی موجودات به صورت نور و تجلیات غیرمادی و الهی هستند.

 

2. تجلیات صفات الهی:

در عالم جبروت، تجلیات اسماء و صفات خداوند به صورت کلی و بدون تعینات خاصی مشاهده می‌شوند. به عبارت دیگر، در این عالم، صفات خداوند به شکلی عالی و بی‌نقص آشکار می‌شوند.

 

3. مرتبه‌ای از معرفت و شهود:

این عالم درک و شهودی خاص از خداوند و حقیقت وجود است. در عالم جبروت، موجودات به شناخت و تجربه‌ای غیرمادی از خداوند می‌رسند که از دیدگاه بشری قابل وصف نیست.

 

4. ارتباط با روحانیت و پیامبران:

پیامبران و اولیا در این عالم ارتباط ویژه‌ای با خداوند دارند و بسیاری از مکاشفات و الهامات معنوی آنان در این عالم رخ می‌دهد.

 

5. فراتر از عقل و حواس:

عالم جبروت فراتر از محدوده عقل و حواس است. این عالم فقط از طریق شهود باطنی و مکاشفه‌های عرفانی قابل درک است و نمی‌توان آن را با ابزارهای عقلانی یا حسی شناخت.

 

رابطه با سایر عوالم:

عالم لاهوت: عالم لاهوت در بالاترین مرتبه از عوالم قرار دارد و بیانگر تجلی بی‌واسطه و بی‌تعین خداوند است. این عالم برای درک انسان‌ها قابل تصور نیست و تنها در مرتبه‌ای عالی از شناخت و شهود می‌توان به آن پی برد.

عالم جبروت: پس از لاهوت، عالم جبروت قرار دارد که تجلیات اسماء و صفات خداوند در آن آشکار است. این عالم نسبت به عالم ملکوت، که در آن روحانیت و موجودات غیرمادی همچون ملائکه وجود دارند، بالاتر است.

عالم ملکوت: این عالم در مرتبه‌ای پایین‌تر از جبروت قرار دارد و به عالم ملائکه و موجودات روحانی دیگر اطلاق می‌شود.

خلاصه:

عالم جبروت به عنوان یک عالم معنوی و غیرمادی، جایگاه تجلیات عالی صفات الهی است که از نظر شناخت و درک انسانی، فراتر از عالم مادی و حتی عالم ملکوت قرار دارد. در این عالم، موجودات در کمال نورانیت و تجلیات الهی به سر می‌برند و این تجربه‌ها تنها از طریق شهود باطنی و عرفانی درک می‌شود.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی