شرحی بر واژه عرفانی مقام

باسمه تعالی
مقام
زهد و ورع و توبه ره یار
بر اهل رضا، منزل اسرار
با صبر و توکل سوی حق رو
این راه، طریق وصل دلدار

 

در عرفان اسلامی، مقام به مراحلی اطلاق می‌شود که سالک در مسیر سلوک و تقرب به خداوند طی می‌کند. این مقامات به عنوان درجات و مراحل ثابت و ماندگار در مسیر عرفانی شناخته می‌شوند و معمولاً به همت، تلاش و مجاهدت فرد بستگی دارند. در این مسیر، سالک از طریق عبادت، تزکیه نفس، ترک تعلقات دنیوی و انجام اعمال صالح، به این مقامات دست می‌یابد.

مقام‌ها با احوال (که حالت‌هایی زودگذر و عطایای الهی هستند) متفاوت‌اند؛ زیرا مقام‌ها با تلاش و کوشش فردی به دست می‌آیند و در نفس راسخ می‌شوند، در حالی که احوال لحظه‌ای و ناشی از عنایت و فضل الهی هستند.

نمونه‌ای از مقامات عرفانی

بر اساس متون عرفانی، مقامات مختلفی وجود دارند که برخی از مشهورترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1. توبه: بازگشت از گناهان و توجه کامل به خداوند.

2. ورع: پرهیزکاری و دوری از شبهات و گناه.

3. زهد: بی‌توجهی به دنیا و تعلقات دنیوی.

4. فقر: احساس بی‌نیازی از دنیا و اتکا به غنای الهی.

5. صبر: تحمل دشواری‌ها و رضایت به قضای الهی.

6. شکر: سپاسگزاری قلبی و عملی از نعمت‌های الهی.

7. رضا: خشنودی از هر آنچه خداوند مقدر کرده است.

8. توکل: اعتماد کامل به خداوند در تمامی امور.

9. محبت: عشق به خداوند و قرب به او.

10. معرفت: شناخت عمیق خداوند و درک صفات او.

 

هر یک از این مقامات، مرحله‌ای بالاتر از دیگری است و سالک باید در هر مرحله، به کمال آن برسد تا بتواند وارد مرحله بعد شود. این مسیر بر اساس اخلاص و نیت سالک، با مشقت و ریاضت همراه است.

 

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی