شرحی بر واژه عرفانی نور

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی نور

نور

این جهان با نور حق با ارزش است
کی جهان بی اذن او در گردش است
هستی و عالم ، تجلی خداست

نور یزدان عامل هر چرخش است

 

این شعر به نور الهی و حقیقت اشاره دارد که جهان و هستی به‌واسطه آن در حرکت و موجودیت قرار دارند. شاعر با استفاده از مفاهیم دینی و فلسفی، به‌ویژه مفهوم نور حق، به نقش و جایگاه خداوند در هستی و جهان اشاره می‌کند و به نوعی توضیح می‌دهد که همه چیز در عالم به‌واسطه اراده و نور الهی به حرکت درمی‌آید و ارزش پیدا می‌کند. در ادامه، شرح هر بیت آمده است:

1. این جهان با نور حق با ارزش است
در این بیت، شاعر بیان می‌کند که ارزش و حقیقت این جهان تنها از طریق نور الهی است که به آن اعطا می‌شود. جهان به خودی خود از هیچ ارزشی برخوردار نخواهد بود، مگر آنکه به‌واسطه وجود خداوند و نور او، موجودات در آن رشد کرده و به شکوفایی برسند. نور حق همان هدایت الهی و حقیقت مطلق است که به جهان معنا می‌دهد.

2. کی جهان بی اذن او در گردش است
در این بیت، شاعر بر این نکته تأکید دارد که هیچ چیزی در جهان بدون اجازه و اراده خداوند نمی‌تواند به حرکت درآید. هیچ‌یک از پدیده‌ها و حرکات جهان به طور خودکار و بی‌پاسخ از اراده خداوند صورت نمی‌گیرد. این جمله به نوعی نشان‌دهنده سلطنت و قدرت مطلقه خداوند بر تمامی موجودات است. همه چیز در حرکت است به‌واسطه اراده و اَمر الهی.

3. هستی و عالم، تجلی خداست
در اینجا، شاعر به فلسفه‌ای عمیق‌تر وارد می‌شود و بیان می‌کند که هستی و عالم (دنیا و تمامی موجودات آن) در حقیقت تجلی یا نمایان شدن وجود خداوند هستند. این به این معناست که تمامی موجودات عالم، از کوچک‌ترین ذرات تا بزرگ‌ترین کهکشان‌ها، همه نشان‌دهنده‌ی صفات و قدرت الهی هستند و در واقع، خداوند در هر کجا و در هر پدیده‌ای خود را نمایان می‌کند.

4. نور یزدان عامل هر چرخش است
در این بیت، شاعر به‌طور خاص اشاره به نور یزدان (نور خداوند) می‌کند که عامل همه‌چیز در جهان است. چرخش‌ها اشاره به حرکت‌های جهان است، که شامل حرکت زمین، سیارات، زمان، تغییرات طبیعت و هرگونه تحولی می‌شود. همه این حرکت‌ها و تغییرات، به اراده و فرمان خداوند (که در اینجا به نور یزدان تعبیر شده) صورت می‌پذیرد.

 

جمع‌بندی:

شاعر در این شعر می‌خواهد بگوید که همه‌چیز در این جهان، از کوچک‌ترین موجودات تا بزرگ‌ترین پدیده‌ها، از طریق نور الهی و اراده خداوند وجود پیدا می‌کنند و در حرکت هستند. هیچ چیزی بدون اجازه و اراده خداوند نمی‌تواند به حرکت درآید. جهان و هستی در واقع تجلی خداوند و نشان‌دهنده صفات او هستند، و این نور الهی است که به همه چیز معنا و حرکت می‌دهد. بنابراین، در این شعر، تاکید بر این است که جهان از خداوند نور می‌گیرد و در حرکت و گردش خود به‌واسطه اراده اوست.

 

نور در مفاهیم دینی، عرفانی، فلسفی، و علمی، تعاریف و معانی مختلفی دارد که هم به جنبه‌های ظاهری و هم به جنبه‌های معنوی و باطنی اشاره می‌کند. به‌طور کلی، نور به معنای چیزی است که روشنی می‌بخشد و حقیقت اشیاء را آشکار می‌کند. در متون اسلامی، نور معمولاً به نماد هدایت، علم، حقیقت، و وجود الهی اشاره دارد.

---

تعریف نور در ابعاد مختلف:

1. نور در قرآن و اسلام:

در قرآن کریم، نور به عنوان یکی از مفاهیم کلیدی مطرح شده و معانی متعددی دارد، از جمله:

هدایت الهی: نور به عنوان نمادی از هدایت و رحمت الهی معرفی می‌شود. خداوند در آیه نور می‌فرماید:
«اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» (نور: 35)
که نشان می‌دهد خداوند خود منبع و مبدأ تمام انوار مادی و معنوی است.

ایمان و تقوا: ایمان به خداوند به عنوان نوری معرفی می‌شود که دل‌ها را روشن می‌کند و انسان را از تاریکی گمراهی نجات می‌دهد.

علم و معرفت: نور به معنای علم و دانشی است که حقایق را برای انسان روشن می‌سازد.

پیامبران و قرآن: پیامبران و کلام الهی (قرآن) به‌عنوان نور هدایت معرفی شده‌اند که راه روشن زندگی را به انسان‌ها نشان می‌دهند.

2. نور در عرفان اسلامی:

در عرفان، نور مفهومی معنوی و باطنی است که به تجلی حقیقت الهی و صفات او در دل عارف اشاره دارد. این نور در نتیجه تزکیه نفس و قرب به خداوند در قلب انسان ظاهر می‌شود و او را به سوی حقیقت و کمال هدایت می‌کند. عارفان معتقدند:

نور الهی همان حقیقت وجود است که در همه چیز تجلی دارد.

نور دل یا نور ایمان: حالتی از روشنایی درونی است که عارف با مشاهده و شهود حقایق الهی در دل خود احساس می‌کند.

3. نور در فلسفه:

در فلسفه اسلامی، به‌ویژه در حکمت اشراقی، نور به‌عنوان جوهر اصلی هستی در نظر گرفته می‌شود. شیخ اشراق (سهروردی) نور را حقیقت مطلق و ذات وجود می‌داند که همه اشیاء از آن ناشی می‌شوند. او مراتب وجود را به مراتب نور تقسیم کرده و معتقد است که هرچه به مبدأ نور (یعنی خداوند) نزدیک‌تر شویم، وجود کامل‌تر و روشن‌تر می‌شود.

4. نور در علوم تجربی:

از منظر علمی، نور به‌عنوان یک انرژی الکترومغناطیسی تعریف می‌شود که در طول موج‌های مشخصی قابل مشاهده است و به انسان امکان دیدن اشیاء را می‌دهد. نور در این معنا عامل آشکارسازی اجسام در جهان مادی است.

---

ویژگی‌های نور در عرفان و دین:

1. مظهر هدایت: نور در تمام معانی معنوی و عرفانی خود نمادی از هدایت، حقانیت و روشنگری است.

2. پاکی و بی‌آلایشی: نور خالص و بی‌نقص است و به همین دلیل در عرفان به‌عنوان تجلی صفات الهی شناخته می‌شود.

3. زوال تاریکی: نور همیشه ضد تاریکی است و نشان‌دهنده غلبه حق بر باطل و علم بر جهل است.

4. تجلی و ظهور: نور سبب آشکار شدن حقیقت اشیاء و پدیده‌ها می‌شود، چه در جهان مادی و چه در عوالم معنوی.

 

---

نتیجه‌گیری:

نور در اسلام و عرفان اسلامی نماد هدایت، حقیقت، علم، و ذات الهی است. این مفهوم نه‌تنها در متون دینی و عرفانی، بلکه در فلسفه و علوم نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. درک نور به معنای نزدیک شدن به حقیقت و شناخت عمیق‌تر از خداوند و جهان است. نور در نهایت، نمادی از پیوند انسان با حقیقت مطلق و کمال الهی است.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی