تعریف واژه قوس نزول

باسمه تعالی

قوس نزول

از نور الهی به جهان، فیض رسید
هر ذره ز اسرار، وجودی است پدید
در قوس نزول، جلوه گر شد اسرار
از عالم عقل، می رسد نور و امید

 

قوس نزول یکی از اصطلاحات مهم در عرفان، فلسفه اسلامی و حکمت متعالیه است که به حرکت از مبدأ الهی (خداوند) به سمت خلق و کثرت اشاره دارد. این اصطلاح معمولاً در چارچوب نظریه صدور و سیر وجودی مطرح می‌شود و در مقابل آن، قوس صعود قرار دارد.

تعریف قوس نزول

قوس نزول به فرایندی گفته می‌شود که طی آن وجود واحد الهی به صورت تدریجی و مرحله به مرحله به جهان کثرت و مخلوقات تنزل می‌یابد. این حرکت به معنای نزول از عالم وحدت و بساطت (عالَم الهی) به عالم کثرت و مادیات است. در این فرایند، مراتب و عوالم مختلف وجود شکل می‌گیرند که از عالم عالی‌ترین مرتبه (عالم عقل یا مثال) شروع شده و به عالم جسمانی ختم می‌شوند.

مراتب قوس نزول

1. عالم حق:
آغاز این حرکت، ذات الهی است که وجودی مطلق، بسیط و فارغ از هرگونه کثرت است.

2. عالم عقول (عالم ملکوت):
مرحله اول تجلی وجود در عقول کلی است. این عالم از ماده جداست و نخستین مرتبه صدور است.

3. عالم مثال (عالم برزخ):
مرحله بعدی، عالم صور و مثال است که دارای شکل و تصویر است، اما از ماده مستقل است.

4. عالم مادی (عالم ناسوت):
آخرین مرحله نزول، عالم طبیعت و مادیات است که پایین‌ترین درجه وجود را داراست.

 

ویژگی‌های قوس نزول

1. حرکت از وحدت به کثرت:
در قوس نزول، وجود از حالت وحدت محض به کثرت تجلی می‌یابد.

2. تنزل تدریجی:
هر مرتبه وجود نسبت به مرتبه قبل ضعیف‌تر و محدودتر است.

3. صدور و تجلی:
این حرکت به معنای صدور یا تجلی وجود الهی است، نه جدایی یا تغییر در ذات خداوند.

 

قوس نزول در برابر قوس صعود

قوس نزول:
حرکت از خداوند به سمت خلق و مخلوقات.

قوس صعود:
بازگشت مخلوقات به سمت خداوند از طریق معرفت، تزکیه و سیر و سلوک.

نتیجه‌گیری

قوس نزول، مسیر نزول وجود از عالم وحدت و بی‌کرانی الهی به عالم مادی و کثرت است. این مفهوم بیانگر فرایند تجلی و ظهور مراتب مختلف هستی است که آغاز آن ذات الهی و پایان آن عالم طبیعت است. در عرفان، این حرکت به معنای دور شدن از اصل نیست، بلکه بخشی از جریان کلی هستی است که با قوس صعود تکمیل می‌شود.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی