شرحی بر واژه عرفانی سکینه

باسمه تعالی

شرحی بر واژه عرفانی سکینه
سکینه
هر دل که ز شور عشق حق سرشار است
از بند جهان رسته و هشیار است
سکینه چو باران به دلش بنشیند
جان و دل او تهی ز هر  زنگار است

 

این شعر به مفهوم "سکینه" می‌پردازد که در آموزه‌های عرفانی و دینی به معنای آرامش الهی و اطمینان قلبی است که بر دل انسان مؤمن نازل می‌شود. شاعر در این شعر سکینه را به‌عنوان نعمتی الهی معرفی می‌کند که انسان را از دلبستگی‌های دنیوی آزاد کرده و دل را از آلودگی‌های نفسانی پاک می‌کند. شرح هر بیت به تفصیل:

---

1. "هر دل که ز شور عشق حق سرشار است"

شاعر دل عاشق خداوند را توصیف می‌کند؛ دلی که از عشق به خدا سرشار است و با این عشق، از شادی و انرژی معنوی لبریز می‌شود. این شور و عشق، نیرویی الهی است که انسان را از مرزهای مادی فراتر می‌برد و به مقام بالاتری از آگاهی و حضور الهی می‌رساند.

2. "از بند جهان رسته و هشیار است"

در این بیت، شاعر به اثر عشق الهی اشاره می‌کند. دلی که از عشق خداوند لبریز است، از قید و بندهای جهان مادی و تعلقات نفسانی رها می‌شود. چنین دلی به "هشیاری" واقعی دست می‌یابد که به معنای آگاهی از حقیقت الهی و درک هدف والای زندگی است.

3. "سکینه چو باران به دلش بنشیند"

در اینجا سکینه به باران تشبیه شده است، که نمادی از طهارت، تازگی، و آرامش است. همان‌گونه که باران زمین خشک را زنده و سرسبز می‌کند، سکینه نیز دل را زنده و آرام می‌کند. این آرامش الهی، هدیه‌ای است که تنها بر دل‌های پاک و عاشق نازل می‌شود.

4. "جان و دل او تهی ز هر زنگار است"

این بیت به اثر سکینه اشاره دارد. دل و جان انسانی که سکینه الهی را دریافت کرده است، از زنگارها و آلودگی‌های نفسانی پاک می‌شود. "زنگار" استعاره‌ای از گناه، کینه، و تعلقات دنیوی است که دل را کدر می‌کند. سکینه دل را از این آلودگی‌ها تهی کرده و شفافیت و صفای معنوی به آن می‌بخشد.

---

پیام کلی شعر

این شعر بر تأثیر عشق الهی و سکینه بر جان انسان تأکید دارد. سکینه، به‌عنوان آرامش و اطمینانی الهی، دلی را که از عشق خداوند سرشار است از تعلقات دنیوی آزاد کرده و آن را به آگاهی و پاکی می‌رساند. پیام اصلی این است که عشق به خداوند و دریافت سکینه، کلید رهایی از زنجیرهای مادی و رسیدن به طهارت و آرامش درونی است.

 

در عرفان اسلامی، «سکینه» مفهومی عمیق و روحانی است که به آرامش قلبی، اطمینان درونی و حضور الهی در وجود انسان اشاره دارد. این واژه به‌طور خاص در قرآن نیز آمده و بیانگر حالتی است که خداوند به بندگان خاص خود عطا می‌کند تا در برابر مشکلات، فتنه‌ها و تلاطم‌های دنیوی آرامش و طمأنینه داشته باشند.

سکینه در قرآن:

واژه «سکینه» در قرآن چندین بار به کار رفته است، از جمله در آیاتی مانند:

سوره توبه، آیه 26: «ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِینَ...»

سوره فتح، آیه 4: «هُوَ الَّذِی أَنزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ...»

در این آیات، سکینه به معنای آرامشی است که خداوند در دل مؤمنان نازل می‌کند و موجب اطمینان قلبی و ثبات روحی آنان می‌شود.

سکینه در عرفان:

در عرفان، سکینه حالتی از حضور و قرب الهی است که به واسطه آن، سالک از تلاطم‌های نفس و دنیا آزاد می‌شود و به آرامشی عمیق دست می‌یابد. این حالت نه‌تنها نتیجه ترک علایق دنیوی و فانی است، بلکه نشانه‌ای از تأیید الهی و تجلی رحمت او بر دل سالک است.

ویژگی‌های سکینه از دید عرفان:

1. آرامش قلبی و طمأنینه: سکینه نتیجه شهود حق و تسلیم شدن کامل در برابر اراده الهی است. این حالت، انسان را از اضطراب‌های ناشی از تعلقات دنیوی رها می‌سازد.

2. نزول سکینه از طرف خداوند: در عرفان، سکینه به عنوان یکی از تجلیات خاص الهی به سالک تعبیر می‌شود و تنها از طریق فیض و لطف خداوند به دست می‌آید.

3. ارتباط با ذکر و یاد خدا: عرفا معتقدند که سکینه در دل‌هایی نازل می‌شود که با ذکر و یاد خدا روشن باشند. همان‌طور که قرآن می‌گوید: «أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (سوره رعد، آیه 28).

 

سکینه در سلوک عرفانی:

سکینه مرحله‌ای است که در آن سالک به یقین می‌رسد و قلب او به مقام طمأنینه (نفس مطمئنه) نائل می‌گردد. در این حالت، دیگر هیچ‌گونه تردید یا نگرانی در دل او باقی نمی‌ماند و تمام وجود او در نور و آرامش الهی غوطه‌ور می‌شود.

نتیجه:

در نهایت، سکینه در عرفان نه‌تنها یک حالت روحی، بلکه نشانه‌ای از رحمت و حضور الهی در وجود انسان است که سالک را به سوی کمال، آرامش و وصال الهی رهنمون می‌سازد. این مفهوم یادآور این حقیقت است که آرامش واقعی تنها در قرب الهی و تسلیم شدن به اراده او حاصل می‌شود.

تهیه  و تنظیم

دکتر علی رجالی

۱۴۰۳/۱۰/۲۸