تمثیلی از نقش بدن، نفس، عقل و روح

باسمه‌تعالی

تمثیلی از بدن، نفس، عقل و خرد

    انسان موجودی است چهار بُعدی است که هر بعدش یک نقش ویژه‌ای در مسیر زندگی و رشد معنوی دارد. این ابعاد را می‌توان با تمثیل کالسکه، اسب، راننده و صاحب کالسکه به خوبی فهمید:

۱.)  روح را می توان همسان پادشاه حقیقی فرض نمود.
روح اصل و صاحب وجود انسان است. او مقصد و راه نهایی را می‌داند و هدفِ زندگی، تقرب به خدا و کمال حقیقی است. تمام نیروهای دیگر (عقل، نفس و بدن) در خدمت او معنا پیدا می‌کنند و اوست که مسیر را تعیین می‌کند.

۲.)  عقل  را می توان همانند پیامبر درونی تصور نمود.
عقل راهنمای انسان است، پیامبری که درون او قرار دارد. عقل مسیر درست را نشان می‌دهد، فرمانِ حرکت می‌دهد و تلاش می‌کند نیروهای درونی را به سوی رشد و تعالی هدایت کند.

۳.)  نفس امّاره را می توان چون یک حیوان وحشی دانست.
نفس قدرت و نیروست، اما خام و سرکش. اگر تربیت نشود، انسان را به لذت‌های زودگذر و مسیرهای خطرناک می‌کشاند. اما اگر رام و مهار شود، همان قدرت می‌تواند وسیلهٔ حرکت به سوی کمال و معنویت شود.

۴.)  بدن  را می توان به سان یک غلام مطیع و بنده در نظر گرفت.
بدن ابزار حرکت انسان در جهان مادی است. او خود هدف نیست، بلکه وسیله‌ای است که روح و عقل را در مسیر زندگی حمل می‌کند. بدن اگر سالم و تربیت شده باشد، کمک می‌کند تا مسیر سیر و سلوک آسان‌تر و مطمئن‌تر طی شود.

      این چهار تمثیل، تصویری روشن و کاربردی از انسان ارائه می‌دهند: روح صاحب است، عقل راهنماست، نفس قدرت حرکت است و بدن وسیلهٔ اجرای حرکت است.

دکتر علی رجالی

استاد تمام گروه ریاضی  دانشگاه اصفهان 

۱۴۰۴/۸/۲۸