باسمه تعالی
نامه ای به سلمان فارسی
نامه‌ای مستقل از امیرالمؤمنین علی (ع) به سلمان فارسی (ره) در منابع مشهور مانند نهج‌البلاغه وجود ندارد. اما در کتاب‌های تاریخی، حدیثی و اخلاقی، چندین روایت و نامه منسوب به حضرت علی (ع) خطاب به سلمان نقل شده است.
نمونه‌ها:
-
نامه اخلاقی به سلمان
در برخی منابع، از جمله در تحف العقول و بعضی کتب اخلاقی، نامه‌ای با مضامین زیر نقل شده است:
- یادآوری زهد و بی‌اعتنایی به دنیا
- سفارش به صبر و تقوا
- هشدار نسبت به دلبستگی به مال و مقام
- تأکید بر پیروی از حق و همراهی با ولایت
در بخشی از این نامه منسوب به حضرت آمده است:
«ای سلمان! همواره در یاد خدا باش، و بدان که اگر دل به دنیا دهی، دنیا تو را می‌فریبد و از آخرت بازمی‌دارد. دنیا خانه‌ای است که هر چه در آن داری، بر باد فناست و جز عمل صالح توشه‌ای نخواهد بود...»
مکاتبات پراکنده در منابع دیگر
در برخی کتب شیعی، مانند بصائر الدرجات و بحارالأنوار، کلماتی خطاب به سلمان آمده که گاه به صورت نامه و گاه به صورت گفت‌وگو ذکر شده است.سلمان و ولایت علی (ع)
در تاریخ نیز آمده است که حضرت امیر (ع) در مواردی سلمان را ستوده و او را «منا اهل البیت» نامیده است. بخشی از این سخنان به صورت مکتوب نقل شده و رنگ و بوی نامه دارد.
متن کامل نامه منسوب به امام علی (ع) به سلمان فارسی که در منابع حدیثی و اخلاقی موجود است را ارائه می کنم.
در ادامه، متن کامل نامه‌ی امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام به سلمان فارسی رضی‌الله‌عنه را ارائه می دهم. این نامه در منابع معتبر به‌عنوان نامه‌ی ۶۸ نهج‌البلاغه (پیش از شروع خلافت) ثبت شده است:
متن عربی (اصلی نامه)
از «کتاب له علیه‌السلام الی سلمان الفارسی رحمه‌الله قبل أیام خلافته»
۱. آغاز نامه
«اما بعد، دنیا همچون مار است: نرم است اگر بر آن دست نهی، اما زهرش کشنده است.»
۲. دوری از دنیا
«پس از آنچه در دنیا تو را خوشایند می‌کند، رخ بگردان؛ زیرا اندک چیزی از آن با تو همراه می‌ماند.»
۳. رهایی از اندوه دنیا
«و اندوه‌هایش را از خود برطرف کن، چرا که تو یقین داری به دوری و تغییر حالاتِ دنیا.»
۴. پرهیز بیشتر با انس بیشتر
«و هنگامی که با دنیا انس بیشتری می‌گیری، بیشتر از آن بترس.»
۵. هشدار درباره خوشی و آسودگی
«زیرا هرگاه دنیادار در دنیا آرام به لذت و خوشی رسید، دنیا او را به سوی بلائی روانه می‌سازد؛»
۶. هشدار درباره انس مطمئن
«یا هرگاه به انس با دنیا مطمئن شد، او را از آن حالت به ترس و وحشت می‌افکند! والسلام.»
نکات تحلیلی و توضیحی
- تشبیه گویا: دنیا با مار تشبیه شده—ظاهر نرم (دل‌نشین) دارد، اما باطنش سمّی کشنده.
- توصیه به فرار از دلبستگی: تاکید بر مبنا قرار دادن ناپایداری دنیا و گذرا بودن خوشی‌ها.
- انعکاس عمق معرفتی: در لحظاتی که انسان به دنیا دل می‌بازد، بیش از همیشه باید بر ترس و احتیاط تمرکز داشت.
- انتهای نامه با کلمهٔ «والسلام» نشانه‌ی ادب و آرامش در پایان.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۶/۱۱