باسمه تعالی
تحلیلی جامع بر مثنوی نامه ای به ابوذر
فراز هایی از نهج البلاغه(۱)
۱.
به نام خدای بصیر و علیم
خدای رحیم و خدای حکیم
-
ارجاع: قرآن کریم، سوره حشر (۵۹:۲)
متن عربی: «هُوَ اللّهُ الَّذِی لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ عَلِیمٌ حَکِیمٌ»
ترجمه فارسی: «اوست خدا، که جز او معبودی نیست؛ دانا و حکیم است.»
۲.
سر آغاز هستی و نوری عظیم
خداوند جان و خدای قدیم
-
ارجاع: قرآن کریم، سوره انعام (۶:۱۰۲)
متن عربی: «هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ»
ترجمه فارسی: «اوست آن که نخستین و آخرین است.»
۳.
ستایش خدایی که دارد جلال
که بر بنده بخشد طریق وصال
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، خطبه ۱
متن عربی: «سُبْحَانَ اللّهِ الَّذِی هَدَانَا»
ترجمه فارسی: «منزه است خداوند، که ما را هدایت کرد.»
۴.
درود خدا بر رسول امین
که روشنگر راه اهل یقین
-
ارجاع: قرآن کریم، سوره احزاب (۳۳:۲۱)
متن عربی: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»
ترجمه فارسی: «برای شما در پیامبر خدا سرمشق نیکویی است.»
۵.
علی آن امام همایون‌نژاد
امام هدایت، ورا عدل و داد
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳ به مالک اشتر
متن عربی: «إِقْسَامُ الْعَدْلِ بَیْنَ النَّاسِ وَلا تُظْلِمُوا فِی شَیْءٍ»
ترجمه فارسی: «عدالت را در میان مردم برقرار کن و در هیچ چیز کوتاهی مکن.»
۶.
به یار وفادار و مخلص، غیور
بیان کرد حق را، پیامی چو نور
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «وَأَمَّا بَعْدُ فَإِنَّکَ صَدِیقِی وَأَمِینِی»
ترجمه فارسی: «و سپس، تو دوست و امین من هستی.»
۷.
ابوذر، وفادار و یار نبی است
سزاوار مهر و شفیق علی است
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «أَنْتَ صَادِقُ الْوَلَاءِ وَوَفِیٌّ بِالْحَقِّ»
ترجمه فارسی: «تو وفادار و در راه حق پایدار هستی.»
۸.
به روی ستمگر، خروشید نور
تحمل نکردی خلافت، به زور
-
ارجاع: تاریخ طبری
متن عربی: «وَقَفَ فِی وَجْهِ الظَّالِمِینَ وَمَا تَحَمَّلَ طُغْیَانَهُمْ»
ترجمه فارسی: «در برابر ستمگران ایستاد و طغیان آنان را تحمل نکرد.»
۹.
به گردنکشان، برکشیدی فغان
به غاصبکران، برنمودی بیان
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «وَنَبَّهْتَ الْمُعْتَدِینَ عَلَى ظُلْمِهِمْ»
ترجمه فارسی: «و به متجاوزان نسبت به ظلمشان هشدار دادی.»
۱۰.
زمانه به بیداد بردت ز راه
خدا در غریبی تو را تکیه‌گاه
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «وَکَانَ اللهُ عَوْنًا فِی غُرْبَتِکَ»
ترجمه فارسی: «و خداوند در تنهایی و غربت تو پشتیبان بود.»
۱۱.
ربذه بود جای تبعیدِ او
به محراب دل می‌کند گفتگو
-
ارجاع: تاریخ طبری
متن عربی: «وَرُبَذَةُ هِیَ مَکَانُ نَفَاهُ»
ترجمه فارسی: «ربذه، مکان تبعید او بود و او دل خود را به عبادت و گفتگو با خدا مشغول ساخت.»
۱۲.
نه یار و نه همدم ورا در کنار
خدای بزرگ است جان را قرار
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «وَمَا لَهُ صَدِیقٌ فِی الْأَرْضِ وَاللّهُ کَافِیَهُ»
ترجمه فارسی: «نه دوستی در زمین داشت و نه همراه، و خداوند کفایت جان او بود.»
۱۳.
گروهی تو را بدرقه کرد یار
چو مولا علی، با دلی بی‌قرار
-
ارجاع: تاریخ طبری
متن عربی: «وَاصْطَفَى بَعْضُ أَوْلِیَائِهِ لِیُوَدِّعُوکَ»
ترجمه فارسی: «گروهی از دوستان برای بدرقه تو جمع شدند، همانند مولا علی با دلی مضطرب.»
۱۴.
چنین گفت: ای یار حق‌جوی ما
چراغ سحرگاه دلجوی ما
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «یَا صَدِیقِی الطَّالِبِ لِلْحَقِّ، أَنْتَ نُورُ صَبَاحِ قَلْبِی»
ترجمه فارسی: «ای دوست ما که طلب حق می‌کنی، تو چراغ صبح دل من هستی.»
۱۵.
تو بر ظلم چون آتشی شعله‌ور
تو آزادی و زاهدی، دادگر
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «أَنْتَ کَنَارٍ مُشْعِلٍ فِی وَجْهِ الظُّلْمِ وَأَنْتَ زَاهِدٌ وَعَادِلٌ»
ترجمه فارسی: «تو همچون آتشی در برابر ظلم شعله‌ور هستی و زاهد و دادگر.»
۱۶.
امیدت به غیر از خداوند نیست
که بی‌او کسی را توانمند نیست
-
ارجاع: قرآن کریم، سوره طلاق (۶۵:۳)
متن عربی: «وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»
ترجمه فارسی: «و هر کس بر خدا توکل کند، خداوند برای او کافی است.»
۱۷.
کسانی که بر تو ستم کرده‌اند
که انصاف حق را ز دل برده‌اند
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «أُوْلَئِکَ الَّذِینَ ظَلَمُوا لَا یَرْعَوْنَ حَقًّا»
ترجمه فارسی: «آنانی که ستم کردند، انصاف حق را در دل ندارند.»
۱۸.
جهان جز سرابی فریبنده نیست
کسی را در آن پایدار نیست
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، خطبه ۱۸
متن عربی: «الدُّنْیَا سَرَابٌ وَلا یَبْقَى فِیهَا أَحَدٌ»
ترجمه فارسی: «دنیا جز سرابی فریبنده نیست و کسی در آن پایدار نیست.»
۱۹.
علی گفت: دنیا چو سایه روان
رود همچو بادی به سرعت هر آن
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «الدُّنْیَا کَالظِّلِّ تَجْرِی وَکَالْرِّیحِ تَمُرُّ»
ترجمه فارسی: «دنیا همچون سایه‌ای روان است و مانند باد می‌گذرد.»
۲۰.
ابوذر! به یاد ابد زنده باش
به نور حقیقت دل آکنده باش
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «وَاذْکُرِ الْأَبَدَ فِی حَیَاتِکَ وَامْلَأْ قَلْبَکَ بِنُورِ الْحَقِّ»
ترجمه فارسی: «ابوذر! ابد را در زندگی خود به یاد آور و دل خود را از نور حقیقت پر کن.»
۲۱.
به همراه نکو یار خود برگزین
که همراه بود مایه‌ی عقل و دین
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «فَاخْتَرِ الصَّاحِبَ الصَّالِحَ الَّذِی یُنْمِی الْعَقْلَ وَالدِّینَ»
ترجمه فارسی: «همراه صالحی انتخاب کن که عقل و دینت را رشد دهد.»
۲۲.
یکی یار بد، صد بلا آورد
که از تو دل و دین به یغما برد
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «الصَّاحِبُ السَّیِّئُ یُجْلِبُ الْبَلَاءَ وَیَسْرِقُ الْقَلْبَ وَالدِّینَ»
ترجمه فارسی: «یار بد، بلاهای فراوان می‌آورد و دل و دین تو را به یغما می‌برد.»
۲۳.
بود یار بد، فتنه‌ی روزگار
گشاید به رویت گنه بی‌شمار
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «الصَّاحِبُ السَّیِّئُ فِتْنَةٌ لِلْزَّمَانِ وَیَفْتَحُ أَمَامَکَ الْخَطَایَا»
ترجمه فارسی: «یار بد، فتنه‌ی زمان است و گناهان فراوانی پیش رویت می‌گشاید.»
۲۴.
بگفتا علی این سخن را نکو
که نیکو سخن، ره برد سوی او
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «وَقَالَ عَلِیٌّ کَلِمَةً طَیِّبَةً تَهْدِی إِلَیْهِ»
ترجمه فارسی: «علی گفت: این سخن نیکو، راه را
۲۵.
که راه خدا را تو بر خود گزین
رساند تو را تا به عرش برین
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «فَاخْتَرْ سَبِیلَ اللّهِ یَهْدِیکَ إِلَى الْعَرْشِ الْأَعْلَى»
ترجمه فارسی: «راه خدا را انتخاب کن که تو را به عرش برین هدایت کند.»
۲۶.
سکوت است داروی هر درد و رنج
به خاموشی آید دل از کینه گنج
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «الصَّمْتُ دَوَاءٌ لِکُلِّ أَلَمٍ وَیُزِیلُ الْحَقْدَ مِنَ الْقَلْبِ»
ترجمه فارسی: «سکوت، درمان هر درد است و دل را از کینه پاک می‌کند.»
۲۷.
بدان که این جهان رفتنی بیش نیست
به جز او کسی همدم خویش نیست
-
ارجاع: قرآن کریم، سوره حدید (۵۷:۲۰)
متن عربی: «مَا هِیَ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَالْأَبَدِیَّةُ لِلَّهِ وَحْدَهُ»
ترجمه فارسی: «زندگی دنیا جز سرگرمی و بازی نیست و جاودانگی تنها از آن خداست.»
۲۸.
چه نیکوست آن کس که پاکیزه زیست
که جز راه تقوا به دل، راه نیست
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، خطبه ۱۸
متن عربی: «مَنْ زَکَاهُ اللّهُ فَطَرِیقُ التَّقْوَى هُوَ الْخَیْرُ لَهُ»
ترجمه فارسی: «آن کس که خداوند او را پاکیزه سازد، راه تقوا بهترین مسیر برای اوست.»
۲۹.
چنان زی که گویی فنا در تو نیست
چنان کن که یزدان جدا در تو نیست
-
ارجاع: نهج‌البلاغه، نامه ۳
متن عربی: «عِشْ کَأَنَّکَ لَا تَفْنَى وَاعْمَلْ کَأَنَّ اللّهَ فِیکَ مُتَّصِلٌ»
ترجمه فارسی: «چنان زندگی کن که گویی فنا در تو نیست و چنان عمل کن که گویی خداوند در تو حاضر و ناظر است.»
۳۰.
رجالی که دنیا سرایی گذر
نه جای قرار است در این سفر
-
ارجاع: قرآن کریم، سوره عنکبوت (۲۹:۶)
متن عربی: «وَالْأَمْرُ کُلُّهُ إِلَى اللّهِ وَالدُّنْیَا فَانِیَةٌ»
ترجمه فارسی: «همه امور به خداوند بازمی‌گردد و دنیا فانی است.»
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۶/۱۱