باسمه تعالی
لیستی از صفات خدای متعال
به نام خداوند دانا و توانا
که بی‌نیاز است از هر چه و هر جا
حیات و علم و قدرت، اراده، سمع و بصر
کلام و صدق و حکمت، همه ز او شد اثر
نه آغاز دارد، نه انجام و فنا
یکی است و بی‌همتا، پاک از شبهه‌ها
نه جسم و نه مکان، نه محدود به زمان
همیشه بوده و هست، زلیزَلیز جاودان
صفات ثبوتیه (کمالیه) – آنچه خداوند دارد
- حیات – زنده بودن مطلق
- علم – آگاهی مطلق
- قدرت – توانایی مطلق
- اراده – خواست و مشیت بی‌نهایت
- سمع – شنوایی بی‌حد
- بصر – بینایی بی‌حد
- کلام – سخن گفتن به هر نحوی که بخواهد
- صدق – راست‌گویی و حق‌گویی مطلق
- حکمت – دانایی همراه با مصلحت
صفات سلبیه – آنچه خداوند ندارد
- قدم – آغاز ندارد
- بقاء – پایان ندارد
- وحدانیت – شریک و همتا ندارد
- مخالفت با مخلوقات – هیچ چیزی مانند او نیست
- غنای مطلق – از هر چیزی بی‌نیاز است
- لا مکانی – محدود به مکان نیست
- لا زمانی – محدود به زمان نیست
- بساطت – اجزاء و ترکیب ندارد
- تغییرناپذیری – دچار دگرگونی نمی‌شود
الف) صفات ذاتی ثبوتیه (کمالات وجودی)
۱. حیات
۲. علم
۳. قدرت
۴. اراده
۵. سمع (شنوا بودن)
۶. بصر (بینایی)
۷. کلام
۸. صدق (راست‌گویی)
۹. حکمت
۱۰. عزت (شکست‌ناپذیری)
۱۱. رحمت
۱۲. لطف
۱۳. جود (بخشندگی)
۱۴. غفران (بخشایش)
۱۵. حلم (بردباری)
۱۶. کرم (بزرگواری)
۱۷. نصرت (یاری)
۱۸. عدل (دادگری)
۱۹. فیاضیت (بخشیدن وجود و کمال)
۲۰. جمال (زیبایی مطلق)
ب) صفات فعلیه (مربوط به افعال خدا)
۲۱. خالقیت (آفریدگاری)
۲۲. رازقیت (روزی‌رسانی)
۲۳. هادی (هدایت‌گری)
۲۴. محیی (زنده‌کننده)
۲۵. ممیت (میراننده)
۲۶. بعث (برانگیختن مردگان)
۲۷. شافی (شفا دادن)
۲۸. قابض (بازگیرنده)
۲۹. باسط (گستراننده)
۳۰. معزّ (عزت‌بخش)
۳۱. مذلّ (ذلت‌دهنده)
۳۲. ناصر (یاری‌دهنده)
۳۳. منتقم (انتقام‌گیرنده)
۳۴. حکَم (داور بودن)
۳۵. ولیّ (سرپرست بودن)
۳۶. حافظ (نگهبانی)
۳۷. مکید (تدبیر کردن)
۳۸. سریع‌الحساب (سریع در حسابرسی)
۳۹. غافر (بخشاینده)
۴۰. قهار (چیره و غالب بر همه)
ج) صفات سلبیه (تنزیهی)
۴۱. قدم (بی‌آغازی)
۴۲. بقاء (بی‌پایانی)
۴۳. وحدانیت (یکی بودن)
۴۴. بساطت (بی‌اجزایی)
۴۵. مخالفت با مخلوقات
۴۶. غنای مطلق
۴۷. تغییرناپذیری
۴۸. لا مکانی
۴۹. لا زمانی
۵۰. جسم نبودن
د) صفات جلال (هیبت و عظمت)
۵۱. کبریاء (بزرگی)
۵۲. عظمت
۵۳. جباریت
۵۴. قهاریّت
۵۵. منتقمیّت
۵۶. مالک‌الملک بودن
۵۷. سلطان مطلق
۵۸. غلبه مطلق
۵۹. محکم‌کاری در کارها
۶۰. مجید (بزرگواری در رتبهٔ والا)
ه) صفات جمال (زیبایی و مهربانی)
۶۱. رحمان
۶۲. رحیم
۶۳. ودود (دوستدار بندگان)
۶۴. شکور (قدردان نیکی بندگان)
۶۵. تواب (پذیرندهٔ توبه)
۶۶. غفور
۶۷. حلیم
۶۸. لطیف
۶۹. برّ (نیکوکار)
۷۰. رزّاق
و) صفات قرآنی خاص
۷۱. نور
۷۲. اول (آغاز هر چیز)
۷۳. آخر (پایان هر چیز)
۷۴. ظاهر
۷۵. باطن
۷۶. حق
۷۷. شاهد
۷۸. شهید
۷۹. محصی (شمارش‌گر)
۸۰. مقسط (عدل‌گستر)
ز) صفات عرفانی و فلسفی
۸۱. واجب‌الوجود
۸۲. مبدأ فاعلی
۸۳. مبدأ غایی
۸۴. عین علم
۸۵. عین قدرت
۸۶. عین حیات
۸۷. عین خیر
۸۸. عین جمال
۸۹. عین کمال
۹۰. جامع‌الصفات
ح) صفات برگرفته از اسمای حسنی در حدیث
۹۱. مصوّر (صورت‌بخش)
۹۲. بدیع (آفرینندهٔ بی‌نمونه)
۹۳. علیّ (برترین)
۹۴. قدّوس (پاک از هر عیب)
۹۵. سلام (سلامت‌بخش)
۹۶. مؤمن (امنیت‌دهنده)
۹۷. عزیز (قدرتمند شکست‌ناپذیر)
۹۸. متعال (برتر از هر چیز)
۹۹. قیّوم (برپا دارندهٔ همه چیز)
۱۰۰. وارث (باقی پس از همه)
الف) اسماء حسنی کمتر ذکرشده
۱. غافرالذنب – آمرزندهٔ گناه
۲. قابل‌التوب – پذیرندهٔ توبه
۳. شدیدالعقاب – سخت‌کیفر
۴. واسع – فراگیر و بی‌پایان
۵. قریب – نزدیک‌تر از رگ گردن
۶. سمیع‌الدعاء – شنوندهٔ دعا
۷. شافی‌الامراض – شفا دهندهٔ بیماری‌ها
۸. کافی – بسنده برای بندگان
۹. هادی‌السبیل – راهنما
۱۰. فاطر – شکافندهٔ آفرینش
ب) صفات قرآنی خاص
۱۱. مبدئ – آغازگر آفرینش
۱۲. معید – بازگردانندهٔ مخلوقات
۱۳. باعث – برانگیزانندهٔ مردگان
۱۴. ناصرالمستضعفین – یاری‌دهندهٔ ستمدیدگان
۱۵. فالق الحبّ – شکافندهٔ دانه
۱۶. فالق الإصباح – شکافندهٔ صبح
۱۷. مخرج الحیّ من المیّت – بیرون‌آورندهٔ زنده از مرده
۱۸. مخرج المیّت من الحیّ – بیرون‌آورندهٔ مرده از زنده
۱۹. منزل الغیث – فروفرستندهٔ باران
۲۰. رافع – بلندکنندهٔ درجات
ج) صفات جلال و هیبت
۲۱. ذوالجلال – صاحب شکوه
۲۲. ذوالانتقام – صاحب انتقام
۲۳. قوی – نیرومند مطلق
۲۴. متین – استوار مطلق
۲۵. قاهر – چیره بر همه
۲۶. غالب – پیروز مطلق
۲۷. شدیدالقوی – دارای نیروهای شدید
۲۸. شدیدالمحال – صاحب تدبیر شکست‌ناپذیر
۲۹. مالک یوم‌الدین – مالک روز جزا
۳۰. محیی‌الموتی – زنده‌کنندهٔ مردگان
د) صفات جمال و رحمت
۳۱. ستّارالعیوب – پوشانندهٔ عیب‌ها
۳۲. محبّ – دوستدار بندگان صالح
۳۳. حفی – مهربان و نیکوکار
۳۴. برّالرؤوف – نیکوکار مهربان
۳۵. رحیم‌الغفور – بسیار مهربان و آمرزنده
۳۶. معطی – بخشنده
۳۷. وهاب – بسیار بخشنده
۳۸. منّان – بسیار منت‌گذار و نعمت‌بخش
۳۹. جمیل – زیبا
۴۰. طیّب – پاکیزه
ه) صفات افعالی گسترده
۴۱. مزوّد – روزی‌دهندهٔ مداوم
۴۲. مجیب – اجابت‌کنندهٔ دعا
۴۳. مصلح – اصلاح‌کنندهٔ امور
۴۴. منجّی – نجات‌بخش
۴۵. مغنی – بی‌نیازکننده
۴۶. مقوّی – نیرو بخشنده
۴۷. مبیّن – آشکارکنندهٔ حق
۴۸. متمّم – کامل‌کنندهٔ امور
۴۹. مبدّل – دگرگون‌کنندهٔ حالات
۵۰. مجدّد – نوکنندهٔ حیات
و) صفات عرفانی
۵۱. محبوب مطلق
۵۲. معشوق ازلی
۵۳. حقیقت مطلق
۵۴. نورالانوار – نور همه نورها
۵۵. خیر محض
۵۶. وجود محض
۵۷. کامل مطلق
۵۸. سرمدی – بی‌آغاز و بی‌انجام
۵۹. فیاض مطلق
۶۰. حاضر مطلق
ز) صفات فلسفی دقیق
۶۱. مبدأ اول
۶۲. علت‌العلل
۶۳. فاعل بالعنایه
۶۴. فاعل بالرضا
۶۵. فاعل بالقدره
۶۶. غایت‌الغایات
۶۷. واجب‌الوجود لذاته
۶۸. بسیط الحقیقه
۶۹. مبدأالکمالات
۷۰. مبدأالخیریات
ح) صفات از ادعیه مأثور
۷۱. یا سریع‌الرضا – ای زودخشنود
۷۲. یا غافرالخطایا – ای آمرزندهٔ لغزش‌ها
۷۳. یا کاشف‌البلایا – ای برطرف‌کنندهٔ بلاها
۷۴. یا مجیب‌الدعوات – ای اجابت‌کنندهٔ دعاها
۷۵. یا رزاق‌البریه – ای روزی‌دهندهٔ همه مخلوقات
۷۶. یا فارج‌الهمّ – ای گشایندهٔ غم‌ها
۷۷. یا کاشف‌الغُمّه – ای برطرف‌کنندهٔ اندوه‌ها
۷۸. یا رحمان‌الدنیا – ای مهربان دنیا
۷۹. یا رحیم‌الآخرة – ای مهربان آخرت
۸۰. یا خیرالرازقین – ای بهترین روزی‌دهندگان
ط) صفات ترکیبی (جمع چند کمال)
۸۱. عالم‌الغیب و الشهادة – دانای نهان و آشکار
۸۲. محیی‌القلوب – زنده‌کنندهٔ دل‌ها
۸۳. ناصرالحق – یاری‌دهندهٔ حق
۸۴. مبطل‌الباطل – نابودکنندهٔ باطل
۸۵. مظهرالعدل – آشکارکنندهٔ عدالت
۸۶. جامع‌الناس – گردآورندهٔ مردم
۸۷. فاطرالسموات – آفرینندهٔ آسمان‌ها
۸۸. رافع‌السموات – برافرازندهٔ آسمان‌ها
۸۹. منزل‌الکتب – فروفرستندهٔ کتاب‌ها
۹۰. مرسل‌الرسل – فرستندهٔ پیامبران
ی) صفات بیانی و توصیفی بلند
۹۱. کامل‌الرحمه – دارای رحمت کامل
۹۲. واسع‌المغفره – دارای آمرزش گسترده
۹۳. شدیدالرحمه – دارای مهربانی شدید
۹۴. دائم‌الاحسان – همیشگی در نیکی
۹۵. عالِم‌الاسرار – دانای رازها
۹۶. مالک‌القدَر – مالک سرنوشت‌ها
۹۷. خالق‌النور – آفرینندهٔ نور
۹۸. محیی‌الاموات – زنده‌کنندهٔ مردگان
۹۹. مُبدِع‌البدائع – پدیدآورندهٔ شگفتی‌ها
۱۰۰. رب‌العالمین – پروردگار جهانیان
۱. صفات ثبوتیه (کمالیه)
این‌ها کمالات وجودی‌اند که خداوند به بالاترین و بی‌نهایت درجه داراست.
برخی مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- حیات – خدا زنده است و زندگی او وابسته به هیچ چیز نیست.
- علم – خداوند بر همه‌چیز، گذشته، حال و آینده، آشکار و پنهان، آگاه است.
- قدرت – هیچ چیز از قدرت او خارج نیست.
- اراده – هر چه در جهان هست، به اراده‌ی اوست.
- سمع – خدا شنواست، حتی بی‌صدا‌ترین نجواها را.
- بصر – خدا بیناست و هیچ چیزی از دید او پنهان نمی‌ماند.
- کلام – خداوند به هر نحوی که بخواهد با بندگان خود سخن می‌گوید (وحی، الهام و...).
- صدق – هر چه او بگوید حق محض است.
- حکمت – همه‌ی کارهایش بر اساس حکمت و مصلحت است.
۲. صفات سلبیه
این‌ها بیان می‌کنند که خداوند از چه چیزها پاک و منزّه است:
- قدم – خداوند آغاز ندارد.
- بقاء – پایان ندارد.
- وحدانیت – شریک و همتا ندارد.
- مخالفت با مخلوقات – هیچ چیز مانند او نیست.
- غنای مطلق – از هر چیزی بی‌نیاز است.
- لا مکانی و لا زمانی – در مکان و زمان محدود نمی‌شود.
- ترکِ ترکیب – از اجزاء و ماده تشکیل نشده است.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۵/۲۳