داستان اصحاب الاخدود

باسمه تعالی

داستان اصحاب الاُخدود

. این داستان یکی از عمیق‌ترین و عبرت‌آموزترین حکایات قرآنی است که در سوره بُروج، آیات ۴ تا ۱۰ آمده است.

 داستان اصحاب الاُخدود 

متن داستان:

در روزگاری دور، پادشاهی ستمگر بر سرزمینی حکمرانی می‌کرد که مردم آن سرزمین را مجبور به پرستش خویش کرده بود. او ادعای خدایی داشت و می‌خواست همه، تنها او را به‌عنوان رب و معبود بپذیرند. اما در میان مردم، کسانی بودند که به توحید ایمان آورده بودند و تنها خدای یگانه را پرستش می‌کردند.

در آن دوران، جوانی از اهل توحید، به حکمت و بینش الهی دست یافت. خداوند او را هدایت کرده و او با ایمان راستین، معجزاتی نشان می‌داد. مردم به او ایمان آوردند و این خبر به گوش پادشاه رسید.

پادشاه آن جوان را فراخواند و خواستار آن شد که از دین حق بازگردد. اما جوان با شجاعت ایستاد و گفت: «خدای من و خدای تو، تنها خداوند آسمان‌ها و زمین است، نه تو».

پادشاه خشمگین شد و دستور داد او را به سخت‌ترین شکنجه‌ها گرفتار کنند، اما او از ایمان دست نکشید. مردم نیز، که به‌واسطه‌ی آن جوان هدایت یافته بودند، به حق گرویدند.

پادشاه که از ایمان مردم به ستوه آمد، دستور داد گودال‌هایی از آتش (اُخدود) در زمین حفر کنند و شعله‌های سوزان در آن افروختند. سپس فرمان داد هرکس از مردم، از دین حق بازنگردد، او را در آتش افکنند.

اما مردم با ایمانی استوار، از عقیده‌ی توحیدی خود دست برنداشتند. حتی زن مؤمنی با کودک خردسال خود آمد. خواستند او را به آتش اندازند، دلش لرزید. اما نوزاد با قدرت الهی به زبان آمد و گفت:
«ای مادر! صبر کن که تو بر حقّی!»
زن دل‌گرم شد و همراه فرزند، عاشقانه در آتش رفت و جان باخت.

خداوند در سوره بروج می‌فرماید:

قُتِلَ أَصحابُ الأُخدود، النّارِ ذاتِ الوقود، إِذْ هُمْ عَلَیْها قُعُود، وَ هُمْ عَلی ما یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنینَ شُهُود
مرگ و نابودی بر اصحاب الاُخدود، آنان که آتش سوزان فراهم کردند و خود بر آن نظاره‌گر بودند و از شکنجه مؤمنان لذت می‌بردند.

اما خداوند می‌فرماید:

وَ مَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَنْ یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ
تنها گناه این مؤمنان آن بود که به خدای مقتدر و ستوده ایمان آوردند.

تحلیل و تفسیر عرفانی و اخلاقی:

1. راه ایمان، همراه با امتحان است
   مؤمنان اصحاب الاُخدود، در راه خدا از همه چیز خود گذشتند؛ جان، فرزند و راحتی دنیا را فدای عقیده‌ی توحیدی کردند. این نمونه‌ی اوج ایمان حقیقی است.

2. قساوت اهل دنیا و استقامت اهل دل
   ظالمان اصحاب اُخدود، آن‌چنان دل‌سنگ بودند که خود کنار آتش نشستند و سوختن مؤمنان را نظاره کردند. این نماد انسان‌هایی است که در بند شهوت قدرت گرفتار شده‌اند و نور دلشان خاموش گشته است.

3. سوز عشق بر آتش دنیا چیره است
   زن مؤمنی که با نوزادش در آتش رفت، به ما می‌آموزد که محبت به خدا حتی بر غریزه مادری غالب می‌شود. در عرفان، این را فنا فی الله می‌نامند؛ جایی که عاشق، وجود خود را در راه معشوق می‌سوزاند.

4. آتش آزمایش، آتش تطهیر است
   برای مؤمنان، آتش دنیا سبب پاکی و عروج روح می‌شود. همچنان‌که ابراهیم در آتش، گلزار یافت، این مؤمنان نیز در آتش دنیا، به نور ابدی رسیدند.

5. نکوهش ظلم و بیدادگری
   داستان اصحاب الاُخدود، هشداری است به حاکمان و ظالمان که ظلم پایدار نیست. عاقبتِ پادشاه، هلاکت و خسران بود، و مؤمنان به بهشت جاودان رسیدند.

نتیجه اخلاقی:

هر انسان آزاده‌ای باید بداند که دنیا محل امتحان است؛ گاه مال، گاه قدرت و گاه ایمان. اصحاب الاُخدود، چراغ هدایتند برای کسانی که در برابر ظلم، ایستادگی را بر عافیت ترجیح می‌دهند. آنان که در راه حق و عدالت، آتش را بر خفت تسلیم ترجیح دادند.

تهیه و تنظیم

دکتر علی رجالی