داستان اصحاب الجنه

باسمه تعالی

داستان کامل اصحاب الجَنّه (بر پایه آیات 17 تا 33 سوره قلم)

زمینه داستان:

خداوند در این سوره می‌فرماید:
ما مردم مکه را با این ماجرا هشدار دادیم، همان‌گونه که اصحاب الجنة (یاران باغ) را آزمایش کردیم؛ چرا که آزمون نعمت، همان‌قدر سخت است که آزمون فقر.

اصل ماجرا:

در گذشته، مردی مؤمن و نیکوکار در شهری (احتمالاً یمن) صاحب باغی پربار بود.
او طبق دستور الهی، حق فقرا را از محصول باغ جدا می‌کرد و به آنان می‌داد.
خداوند هم برکت و نعمت فراوان به باغ او داده بود.

اما وقتی آن مرد از دنیا رفت، فرزندانش گفتند:

ما دیگر به فقرا نمی‌دهیم!
اگر سهم فقرا را ندهیم، خودمان سود بیشتری می‌بریم.
بیایید صبح زود و پنهانی برویم، محصول را بچینیم، پیش از آن‌که نیازمندان مطلع شوند.

خداوند می‌فرماید:

فَانطَلَقُوا وَهُمْ یَتَخَافَتُونَ
آن‌ها پنهانی راه افتادند و با هم آهسته سخن می‌گفتند.

گفتند:

أَلَّا یَدْخُلَنَّهَا الْیَوْمَ عَلَیْکُمْ مِسْکِینٌ
امروز نباید هیچ فقیر و مسکینی وارد باغ شود!

اما خداوند نقشه‌ای دیگر داشت...

عذاب الهی:

در شب، خداوند بلایی آسمانی بر آن باغ فرود آورد.
یا آتش فرستاد، یا صاعقه نازل شد و تمام باغ سوخت و نابود شد.

صبح که فرزندان به باغ رسیدند، گفتند:

إِنَّا لَضَالُّونَ
ما راه را گم کرده‌ایم! این باغ ما نیست!

اما وقتی نزدیک‌تر شدند، فهمیدند همان باغ خودشان است، اما نابود شده.

فریاد زدند:

بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ!
نه، این همان باغ ماست... ما محروم شده‌ایم!

پشیمانی دیرهنگام:

یکی از آن‌ها که عاقل‌تر بود، گفت:

أَلَمْ أَقُل لَّکُمْ لَوْلَا تُسَبِّحُونَ؟
مگر به شما نگفتم خدا را یاد کنید و شکر بگزارید؟

دیگران گفتند:

سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ
منزّه است پروردگار ما! ما ستمکار بودیم!

نتیجه کارشان:

خداوند فرمود:

همان‌گونه که نعمت را از اصحاب الجنّه گرفتیم،
اگر شما نیز در نعمت‌ها ناسپاس باشید، ما نیز بر شما سخت می‌گیریم.

و در پایان:

کَذَٰلِکَ الْعَذَابُ ۖ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَکْبَرُ ۘ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ
این چنین است عذاب ما، ولی عذاب آخرت بزرگ‌تر است؛ اگر بدانند!

پیام‌های عمیق داستان:

1. طمع و بخل، نعمت را به نقمت تبدیل می‌کند.
2. انسان باید در حال نعمت، شاکر باشد؛ وگرنه در فقر، پشیمان می‌شود.
3. انفاق به فقرا، حفظ نعمت است؛ و بخل، نابودکننده مال و جان.
4. خداوند آزمایش می‌کند: گاه با بخشش نعمت و گاه با گرفتن آن.
5. این داستان، تمثیلی از زندگی دنیاست: اگر قیامت را فراموش کنیم، ممکن است هم دنیا را ببازیم هم آخرت را.

منابع تفسیری:

• تفسیر المیزان (علامه طباطبایی): این داستان را تمثیلی از حقیقت امتحان الهی می‌داند.
• تفسیر نمونه (آیت‌الله مکارم): تأکید بر پیام اجتماعی داستان؛ زوال ثروت در سایه بخل.
• عرفا: باغ «نفس»، محصول «اعمال»، و فقرای «سالکان» را تعبیر کرده‌اند؛ که اگر حق اهل دل ادا نشود، نفس و عمل می‌سوزد.

نویسنده

دکتر علی رجالی