باسمه تعالی
داستان ذوالقرنین
در اینجا داستان کامل ذوالقرنین و یأجوج و مأجوج را به‌صورت روان، کامل و مستند به آیات قرآن کریم بیان می‌کنم، همراه با نکات تاریخی، تفسیری و آینده‌شناسی قرآنی.
داستان کامل ذوالقرنین و یأجوج و مأجوج
برگرفته از سوره کهف، آیات ۸۳ تا ۹۸
۱. پرسش از پیامبر (ص) درباره ذوالقرنین
مشرکان و اهل کتاب از پیامبر اسلام (ص) درباره مردی به نام ذوالقرنین پرسیدند. خداوند فرمود:
«یَسْأَلُونَکَ عَن ذِی الْقَرْنَیْنِ قُلْ سَأَتْلُوا عَلَیکُم مِّنْهُ ذِکْرًا»
(کهف: ۸۳)
«از تو درباره ذوالقرنین می‌پرسند، بگو: به‌زودی ما شرحی از او برایتان می‌خوانیم.»
۲. خداوند به او قدرت داد
«إِنَّا مَکَّنَّا لَهُ فِی الْأَرْضِ وَآتَیْنَاهُ مِن کُلِّ شَیْءٍ سَبَبًا»
(کهف: ۸۴)
ما به او در زمین قدرت دادیم و اسباب و ابزارهای فراوانی در اختیارش گذاشتیم.
۳. سفر اول: به سوی مغرب
ذوالقرنین از ابزارهایی که داشت بهره برد و سفری را آغاز کرد.
«فَأَتْبَعَ سَبَبًا... حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ...»
(کهف: ۸۵–۸۶)
به سوی مغرب رفت تا جایی که گمان می‌شد خورشید در چشمه‌ای سیاه‌گون غروب می‌کند. مردمی را دید. خداوند به او اختیار داد که آن‌ها را عذاب کند یا نیکی نماید.
ذوالقرنین گفت:
«مَن ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ... وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا...»
(کهف: ۸۷–۸۸)
هر که ظلم کند، عذاب می‌شود و به خدا بازمی‌گردد؛ و هر که نیکوکار باشد، پاداش نیک می‌بیند.
۴. سفر دوم: به سوی مشرق
«ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا... حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ...»
(کهف: ۸۹–۹۰)
سپس به سوی مشرق سفر کرد، تا جایی که خورشید بر مردمی می‌تابید که پوششی نداشتند و ساده زندگی می‌کردند. آن‌ها در میان طبیعت بی‌پرده می‌زیستند.
۵. سفر سوم: میان دو کوه و سدّ یأجوج و مأجوج
«ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا... حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ بَیْنَ السَّدَّیْنِ...»
(کهف: ۹۲–۹۳)
در سفر سوم، ذوالقرنین به میان دو کوه بلند رسید. آنجا با قومی مواجه شد که زبانشان متفاوت بود. آنان شکایت کردند:
«إِنَّ یَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مفسدون فِی الْأَرْضِ...»
(کهف: ۹۴)
یأجوج و مأجوج در زمین فساد می‌کنند. آیا می‌توانی در برابر پاداش، سدی میان ما و آنان بسازی؟
ذوالقرنین پاسخ داد:
«مَا مَکَّنِّی فِیهِ رَبِّی خَیْرٌ... فَأَعِینُونِی بِقُوَّةٍ...»
(کهف: ۹۵)
آنچه خدا به من داده بهتر است. اما کمکم کنید با نیرو، تا سدی بسازم.
۶. ساختن سد آهنین
او دستور داد:
- قطعه‌های آهن آوردند و میان دو کوه قرار دادند.
- سپس گفت: آتش برافروزید تا آهن گداخته شود.
- بعد مس گداخته روی آهن ریخت تا سخت و نفوذناپذیر شود.
«فَمَا اسْطَاعُوا أَن یَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا»
(کهف: ۹۷)
یأجوج و مأجوج نتوانستند از آن بالا روند و نه شکافی در آن پدید آورند.
۷. سخن ذوالقرنین پس از ساخت سد
«قَالَ هَٰذَا رَحْمَةٌ مِّن رَّبِّی... فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ رَبِّی جَعَلَهُ دَکَّاءَ...»
(کهف: ۹۸)
ذوالقرنین گفت: این سد رحمتی از پروردگار من است. اما روزی می‌رسد که خدا آن را فرو می‌ریزد. وعده‌ی خدا حق است.
نکات تفسیری و آینده‌شناسی قرآنی
● یأجوج و مأجوج کیان‌اند؟
- دو قوم عظیم و نیرومند که در زمین فساد می‌کردند.
- نام آن‌ها در سوره کهف و سوره انبیاء (آیه ۹۶) آمده است.
«حَتَّىٰ إِذَا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن کُلِّ حَدَبٍ یَنسِلُونَ»
(انبیاء: ۹۶)
وقتی یأجوج و مأجوج آزاد شوند، از هر سو هجوم خواهند آورد.
● در آخرالزمان چه خواهد شد؟
- سد ذوالقرنین شکسته خواهد شد.
- یأجوج و مأجوج از نو ظاهر می‌شوند.
- فساد عظیمی در زمین پدید می‌آید.
- به روایات شیعه و اهل سنت، این واقعه نزدیک ظهور حضرت مهدی (عج) خواهد بود.
جمع‌بندی
- ذوالقرنین پادشاهی مؤمن، دادگر و صاحب قدرت بود.
- با ابزار و تدبیر خود، سد یأجوج و مأجوج را ساخت.
- این سد تا امروز باقی است و در آینده شکسته خواهد شد.
- یأجوج و مأجوج نماد فساد گسترده در آخرالزمان‌اند.
در پاسخ به این پرسش که سد یاجوج و ماجوج کجاست؟ باید توجه داشت که پاسخ در دو سطح داده می‌شود:
۱. دیدگاه قرآن و منابع اسلامی
در قرآن کریم، سد یأجوج و مأجوج در سوره کهف آیات ۹۴ تا ۹۹ و نیز در سوره انبیاء آیه ۹۶ آمده است. در این آیات، ذوالقرنین شخصی دانا و قدرتمند معرفی می‌شود که میان دو کوه به قوم ستمدیده‌ای رسید. آن‌ها از ظلم «یأجوج و مأجوج» به او شکایت کردند. ذوالقرنین با کمک مردم، میان دو کوه سدی آهنین و مسی ساخت که تا زمان مشخصی پابرجا می‌ماند:
وَاسْتَطَاعُوا أَن یَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا... حَتَّىٰ إِذَا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن کُلِّ حَدَبٍ یَنسِلُونَ
(کهف ۹۷، انبیاء ۹۶)
اسلام‌شناسان و مفسران سد یأجوج و مأجوج را ساختاری واقعی می‌دانند که محل آن نزد خداوند معلوم است و به‌عنوان نشانه‌ای از آخرالزمان، در آینده گشوده خواهد شد.
۲. دیدگاه تاریخی و جغرافیایی
تعیین دقیق محل سد یأجوج و مأجوج مشکل است، اما نظریه‌های مهمی درباره محل آن وجود دارد:
الف) قفقاز – میان دریای سیاه و خزر
بسیاری از مورخان اسلامی مانند یاقوت حموی، طبری و دیگران، محل سد را در منطقه قفقاز (بین گرجستان و داغستان امروزی) می‌دانند. برخی آن را با دربند قفقاز یا باب‌الابواب برابر دانسته‌اند که در آنجا دیوارها و دژهای کهن دیده شده‌اند. این منطقه محل مناسبی برای ساخت سدی بین دو کوه بوده است.
ب) دیوار بزرگ چین
برخی این سد را با دیوار چین مرتبط دانسته‌اند، اما این دیدگاه کمتر مورد قبول است زیرا دیوار چین فاصله زیادی با مناطقی دارد که قرآن از آن‌ها سخن می‌گوید.
ج) دیوار آهنین در قزاقستان یا آسیای میانه
برخی پژوهشگران، مانند ولادیمیر مینورسکی و برخی شرق‌شناسان، سد را در منطقه‌ای میان آسیای مرکزی (قزاقستان امروزی) و مناطق کوهستانی شمال شرق ایران دانسته‌اند.
جمع‌بندی
سد یأجوج و مأجوج با قطعیت در جایی میان کوه‌های منطقه قفقاز یا آسیای میانه فرض شده است، اما مکان دقیق آن روشن نیست. از نظر دینی، این سد تا زمان معین الهی همچنان پابرجاست و رمزگشایی از آن فقط نزد خداوند است.
تهیه و تنظیم
دکتر علی رجالی
- ۰۴/۰۵/۰۴