غزل کربلا (۲)
سروده‌ی دکتر علی رجالی
متن غزل:
کربلا شد مکتب عشق و قرار
جملگی در قرب یار و کردگار
هر که را در دل محبت شعله‌ور
در ره معشوق جان بر کف گذار
هر نَفَس در وادی قرب خدا
جلوه‌گاه نور رب شد بی‌شمار
کربلا از نور حق شد باغ نور
عشق حق بر دل شود آیینه‌دار
در ره معشوق جان دادن نکوست
عاشقان را می‌دهد عشقش قرار
خون مظلومان در آن دشت بلا
شد چراغی بر دل و شد گل‌گزار
هر شهیدی همچو شمعی پرفروغ
نورشان تا روز محشر در مزار
در ره معشوق جان دادن رواست
هر که را با حق بود عهد و قرار
عشق یعنی بگذری از خویشتن
سر دهی در راه حق در هر گذار
عاشقان در کربلا جان می‌دهند
تا که دین باقی بماند در دیار
در دل شب‌ها دعا و ذکر حق
زینب آن دریا دل و هم رازدار
در میان خشم دشمن‌های پست
با کلامش بشکند اصحاب نار
صبر او همچون جبالی استوار
هر نگاهش پرتوی از نور یار
صبر او دریای عشق و اقتدار
هر نگاهش پرتوی از نور یار
هر سخن آید ز سوی کوی دوست
شد "رجالی" نغمه‌خوان در ره‌گذار
شرح و تفسیر غزل:
این غزل با محوریت حماسه‌ی کربلا و پیام‌های جاودانه‌ی عاشورا سروده شده است و مفاهیمی چون عشق الهی، ایثار، صبر، و بقا در دین را به تصویر می‌کشد. در ادامه، شرح و تفسیر ابیات را به تفصیل بررسی می‌کنیم:
۱. کربلا شد مکتب عشق و قرار / جملگی در قرب یار و کردگار
کربلا تنها یک واقعه‌ی تاریخی نیست؛ بلکه مدرسه‌ای جاودانه برای تعلیم عشق حقیقی و رسیدن به قرب الهی است. همه‌ی یاران امام حسین (ع) در کربلا، با اخلاص کامل و عشق به خداوند، راه وصال را برگزیدند و در مسیر او ثابت‌قدم ماندند.
۲. هر که را در دل محبت شعله‌ور / در ره معشوق جان بر کف گذار
عشق حقیقی به خدا و اولیای او، انسان را از وابستگی‌های دنیوی می‌رهاند و آمادگی برای فدا کردن جان در راه معشوق را به همراه دارد. یاران امام حسین (ع) با شعله‌ی محبت الهی در دل، جان خود را با افتخار نثار کردند.
۳. هر نَفَس در وادی قرب خدا / جلوه‌گاه نور رب شد بی‌شمار
هر گامی که عاشقان در راه قرب الهی برمی‌دارند، جلوه‌ای از نور الهی را آشکار می‌کند. کربلا سراسر تجلی انوار خداوند بود؛ از ایثار یاران تا صبر زینب (س) همه پرتوی از نور ربوبی بودند.
۴. کربلا از نور حق شد باغ نور / عشق حق بر دل شود آیینه‌دار
واقعه‌ی کربلا با نور حقیقت روشنی گرفت. این نور، همان عشق به خداوند است که دل‌های عاشقان را همچون آینه‌ی تجلی الهی می‌سازد.
۵. در ره معشوق جان دادن نکوست / عاشقان را می‌دهد عشقش قرار
جان‌سپاری در راه معشوق حقیقی نه‌تنها سخت نیست، بلکه برای عاشقان، آرامش و قرار می‌آورد. شهدای کربلا با شهادت به بالاترین مراتب قرب الهی رسیدند.
۶. خون مظلومان در آن دشت بلا / شد چراغی بر دل و شد گل‌گزار
خون پاک شهدای کربلا، چراغ هدایت برای نسل‌های بعدی شد و دشت بلا را به گلستان ایثار بدل کرد. این خون‌ها، پیام آزادگی را برای همیشه‌ی تاریخ ثبت کرد.
۷. هر شهیدی همچو شمعی پرفروغ / نورشان تا روز محشر در مزار
شهدای کربلا مانند شمع‌هایی فروزان هستند که روشنگر راه حقیقت‌اند. نور وجودی آن‌ها تا روز قیامت باقی می‌ماند و چراغ هدایت برای تشنگان حقیقت است.
۸. در ره معشوق جان دادن رواست / هر که را با حق بود عهد و قرار
کسی که با حق تعالی عهدی بسته است، جان‌سپاری در راه او را روا و ارزشمند می‌داند. یاران امام حسین (ع) با عهد قلبی و معنوی به کربلا آمدند و بر پیمان خود پایبند ماندند.
۹. عشق یعنی بگذری از خویشتن / سر دهی در راه حق در هر گذار
حقیقت عشق، فداکاری و رها شدن از خود است. در مکتب عاشورا، یاران حسین (ع) از خود گذشتند و جان خود را وقف حقیقت و عدالت کردند.
۱۰. عاشقان در کربلا جان می‌دهند / تا که دین باقی بماند در دیار
هدف اصلی قیام عاشورا، حفظ دین اسلام بود. عاشقان حسینی با نثار جان خود، این دین را از تحریف و انحراف نجات دادند.
۱۱. در دل شب‌ها دعا و ذکر حق / زینب آن دریا دل و هم رازدار
حضرت زینب (س) با وجود مصائب سنگین، در دل شب‌ها به عبادت و راز و نیاز می‌پرداخت. او رازداری صبر و ایمان بود و هرگز در برابر دشمنان شکسته نشد.
۱۲. در میان خشم دشمن‌های پست / با کلامش بشکند اصحاب نار
حضرت زینب (س) با سخنان آتشین و محکم خود، غرور و هیبت دشمنان را شکست. خطبه‌های کوبنده‌ی او در مجلس یزید، دشمنان را رسوا ساخت.
۱۳. صبر او همچون جبالی استوار / هر نگاهش پرتوی از نور یار
صبر زینب (س) مانند کوهی محکم و استوار بود. نگاه و کلامش، نور الهی را بازتاب می‌داد و نشان از ایمان بی‌نظیر او داشت.
۱۴. صبر او دریای عشق و اقتدار / هر نگاهش پرتوی از نور یار
صبر حضرت زینب (س)، ترکیبی از عشق خالص به خداوند و اقتدار معنوی بود. در هر نگاه او تجلی حقیقت الهی نمایان بود.
۱۵. هر سخن آید ز سوی کوی دوست / شد "رجالی" نغمه‌خوان در ره‌گذار
این بیت پایانی، اشاره به سراینده‌ی غزل دارد که دکتر علی رجالی با الهام از حق، ندای عاشورا را در این ره‌گذار تاریخی زنده کرده و مکتب عشق را به زبان شعر جاودانه ساخته است.
این غزل یادآور عظمت کربلا و پیام جاودانه‌ی عشق و ایثار است که در دل تاریخ برای هدایت انسان‌ها می‌درخشد.
- ۰۳/۱۲/۲۴