تجلی کامل حق تعالی

باسمه تعالی
برداشتهایی از اشعار مولانا
ابیات :۱۷۶۳ تا۱۷۷
تجلی کامل حق

جمله عالم زان غیور آمد که حق
برد در غیرت برین عالم سبق
او چو جانست و جهان چون کالبد
کالبد از جان پذیرد نیک و بد
هر که محراب نمازش گشت عین
سوی ایمان رفتنش می‌دان تو شین
هر که شد مر شاه را او جامه‌دار
هست خسران بهر شاهش اتجار
هر که با سلطان شود او همنشین
بر درش شستن بود حیف و غبین
دستبوسش چون رسید از پادشاه
گر گزیند بوس پا باشد گناه
گرچه سر بر پا نهادن خدمتست
پیش آن خدمت خطا و زلتست
شاه را غیرت بود بر هر که او
بو گزیند بعد از آن که دید رو

بیت اول این اشعار متعلق به حکیم سنایی است که مولانا آنرا تشریح و بیان می کند.غیرت داشتن به معنای حریم داشتن است.از آنجایی که خداوند دارای حربم می باشد، به تبع آن، عالم نیز دارای حدود و حریم و مرزهایی می باشد.مولانا می گوید که خداوند در داشتن حریم از عالم هستی پیشی و سبقت گرفته است.لذا باید انسانها در حفظ حریم ها کوشا باشند.
مولانا می گوید، این بدن به خاطر روحی که به آن تعلق دارد دارای حرکت و جنب و جوش است.در مقیاس بزرگتر عالم هستی نیز همچون کالبدی می ماند که روح خداوند به آن توان چرخش و حیات داده است.عرفا گویند خداوند تجلی کامل حق در جهان هستی است.لازم به ذکر است که روح از مقربترین مخلوقات به خداوند می باشد.انسان بدون روح، لاشه ای متعفن است.جهان بدون روح هستی نیز درهم پیچیده خواهد شد.لذا گفته می شود که در هر زمان، امام زمان عصر خود، بعنوان جانشین حق تعالی بر روی زمین عهده دار امور جاری جهان می باشد.جهان بدون امام، نابود خواهد شد.
مولانا می گوید ،شادابی و غمناکی، نارحتی وخوشحالی همگی بخاطر وجودروح در بدن انسان می باشد.هرکس در نماز به عین القین برسد و از طریق نماز عروج پیدا کند.چنین شخصی اگر بخواهد ایمانش همچون افراد معمولی باشد، از جایگاه والای خود تنزل کرده است.فرق بسیار است بین راهی که انسان طی می کند و هدفی که تعقیب می کند.اگر هدف خداوند باشد، دیگر چیزها برای رسیدن به هدف کم ارزش است.
ایمان راه و طریقی است برای مشاهده حق تعالی با چشم دل می باشد.دیدن حق تعالی بدین معنی است که به وجود خداوند به یقین برسیم.مثل این است که وقتی نور خورشید را مشاهده می کنیم.لذا دیگر طرح چنین سوالی بی معناست.چون نور خورشید، تجلی خورشید برای دیدن با چشم سر است.
مولانا مثالی می زند.او می گوید کسی که مسئولیت لباس و جامه پادشاه را بعهده دارد و محرم خلوت پادشاه در تعویض لباس است.اگر این جایگاه را از دست بدهد و یک شغل ساده در پیش گیرد.او از جایگاه بالای خود به جایگاهی پائین تنزل پیدا کرده است.لذا اگر کسی از درجات معنوی پیش خدا برخوردار شد، اگر در حفط و نگهداری معنویات خود کوتاهی کند، جایگاه ارزشمند خود را ازدست داده است.
اینکه گفته می شود که بعضی از شغلها برای بعضی خوب و برای بعضی خوب نیست به خاطر این است که اگر کسی امکان رشدو تعالی درجات مادی و معنوی از طریق صحیح را دارد، نباید درجا بزند و به کارهای ساده تر بسنده کند.کارهای ساده برای کسانی که توانایی رشد و ترفیع ندارند مناسب است ،برایشان نوعی ارتقا می باشد.اما برای افراد توانا ارتقا و رشد نیست.
مولانا مثال دیگری می زند.او می گوید کسی که روزی همنشین پادشاه بوده است، برود و پاسبان و دربان کاخ شاه گردد.با این کار، اگر چه هر دو خدمت به پادشاه است.اماهمدم با شاه بودن کجا و دربان شاه شدن کجا.لذا کسی که به درجات بالای معنوی راه پیدا کرده است، برگشت او موجب زیان و خسران و کاهش مراتب معنوی او را بدنبال دارد.البته دربانی پادشاه، برای کسی که از پادشاه دور بوده و هنری ندارد.ارتقا برای او محسوب می شود.
مولانا می گوید، کسی که دست بوسی پادشاه برایش مقدور است بیاید و پا بوس پادشاه شود.این تنزل جایگاه و مرتبه او را نشان می دهد.لذا کسی که امکان دست بوسی دارد، بیاید پابوسی را انتخاب کند.او دچار خطا شده است.اگر چه دست بوسی و پابوسی هر دو نشانه علاقه و خدمت به پادشاه است.اما برای کسی که پابوسی را ترجیح به دست بوسی می کند، زلت و خواری فرد را نشان می دهد.
مولانا می گوید کسی که امکان ملاقات با پادشاه و همنشینی با او را دارد،اگر برود و به جای دیدن پادشاه به دیدن تعلقات پادشاه برود.بدیهی است که پادشاه ناراحت می گردد و او را نامحرم خود می پندارد.
در حقیقت مولانا می خواهد بگوید، ای انسانی که نقش خدا را در تمام مراحل زندگی خود احساس می کنی و آن را می بینی، چرا بجای توجه به خدای متعال دنبال آثار خدا از جمله دنیا و تعلقات آن می روی و خدا را فراموش می کنی . بدیهی است که خدای متعال از ما به خاطر اعمال اشتباه ما ناراحت می گردد.

تجلی حق، در صفات خداست
نه در ذات و ،نه جلوه هاست
ملک می دمد ، روح رابر بشر
باذن خدا، آدمی را بقاست

دکتر علی رجالی
@alirejali