شرحی بر واژه عرفانی انس با عبادت

متن شعر:

انس با عبادت
از بهر بهشت، کی کنم سوز و گداز
از بهر خدا، من روم سوی نماز
از بهر بهشت، یا که از دوزخ گرم
هرگز نکنم، عبادت و راز و نیاز

---

شرح و تفسیر:

در این رباعی، شاعر به بیان تفاوت‌های انگیزه‌های مختلف در عبادت و ارتباط با خدا می‌پردازد. در اینجا، هدف از عبادت و راز و نیاز نه از روی ترس از عذاب یا به امید بهشت، بلکه تنها برای خداوند و به جهت جلب رضایت اوست. این شعر نمایانگر عمق ایمان و اخلاص در عبادت است.

1. "از بهر بهشت، کی کنم سوز و گداز":
   شاعر در این مصرع می‌پرسد که چرا باید تنها برای رسیدن به بهشت و لذت‌های آن، دلی سوزان و رنج کشید. بهشت و پاداش‌های آن نباید انگیزه اصلی عبادت و نیایش باشند. این بیان از انگیزه‌های خودخواهانه در عبادت سخن می‌گوید که تنها به دنبال پاداش و پاداش دنیوی هستند.

2. "از بهر خدا، من روم سوی نماز":
   در اینجا، شاعر تأکید می‌کند که هدف اصلی عبادت او تنها خداوند است. او نماز را به منظور جلب رضایت خداوند می‌خواند، نه به قصد رسیدن به پاداش‌های دنیا و نه ترس از عذاب. این به معنای اخلاص و صداقت در عبادت است. برای شاعر، نماز و عبادت تنها وسیله‌ای برای نزدیکی به خدا و انجام فرمان اوست.

3. "از بهر بهشت، یا که از دوزخ گرم":
   شاعر اینجا به دو عامل رایج در عبادت انسان‌ها اشاره می‌کند: یکی بهشت و دیگری دوزخ. بسیاری از انسان‌ها ممکن است از ترس عذاب دوزخ یا به امید رسیدن به بهشت عبادت کنند، اما شاعر در اینجا می‌گوید که چنین انگیزه‌هایی نباید هدف عبادت باشند.

4. "هرگز نکنم، عبادت و راز و نیاز":
   شاعر در این مصرع به قاطعیت می‌گوید که او عبادت نمی‌کند اگر هدفش تنها بهشت یا ترس از دوزخ باشد. عبادت او باید خالصانه و از دل به سوی خداوند باشد، بدون هیچ‌گونه چشم‌داشتی به پاداش‌های دنیوی یا آخرتی. او عبادت را تنها به دلیل عشق و ایمان به خدا انجام می‌دهد.

---

تفسیر کلی:
شاعر در این رباعی به تأکید بر اخلاص در عبادت پرداخته و می‌گوید که عبادت باید تنها به خاطر خداوند باشد، نه به امید رسیدن به پاداش‌های بهشت یا ترس از عذاب دوزخ. هدف از عبادت در نگاه او باید صرفاً جلب رضایت و نزدیکی به خداوند باشد. این رباعی نشان‌دهنده‌ توجه به نیت صحیح در عبادات است، که در آن انسان باید از انگیزه‌های دنیوی و اخروی فاصله گرفته و تنها به خداوند بپردازد.